8083678573

(Nie)ruchome wahadło? Ptolemeusz, Kopernik i trójkąt von Hayeka 15

polityce konsensusu (postwar consensus), której celem była budowa welfare State w Wielkiej Brytanii po 1945 roku. Sytuacja zmieniła się za sprawą thatcheryzmu będącego syntezą wartości konserwatywno-liberalnych. Podobnego zwrotu dokonała brytyjska socjaldemokracja w latach 90. za sprawą - „blairyzmu”, podążając w kierunku doktryny Smitha. Po kryzysie znajdujemy się w środku trójkąta, ale w miejscu wyraźnie bliskim liberalizmowi. Nie jest on jednak z nim tożsamy próbując zaabsorbować część wartości konserwatywnych i socjalnych. Na Wyspach Brytyjskich będzie temu odpowiadał - „blatcheryzm”¹. Nie zmienia to jednak faktu, że z tradycyjnych doktryn społeczno-politycznych to liberalizm, często służący za wielofunkcyjny epitet okazał się zwycięski. Dzisiejsze debaty polityczno-ekonomiczne toczą się wyraźnie w górnej płaszczyźnie trójkąta.

Doświadczenia historyczne pokazują, że na dzień dzisiejszy nie znamy bardziej efektywnego systemu ekonomicznego niż system gospodarki wolnorynkowej. Przekonała się nawet o tym Chińska Republika Ludowa afirmująca „socjalistyczną gospodarkę rynkową” w myśl zasady „nie jest ważne czy kot jest biały, czy czarny, póki łowi myszy”. Państwo Środka ciągle jednak czeka na swoją piątą modernizację - demokratyzację¹². Jeżeli akceptujemy wolny rynek to musimy również pogodzić się z cyklicznym występowaniem kryzysów. Warto pamiętać, że mieliśmy już w historii scjentystów i racjonalistów twierdzących, że człowiek posłuszny jest mechanicznym prawom, które rozum może odkryć, zaś postęp polega na podporządkowaniu życia społecznego rozumowi i jego strażnikom - rewolucjonistom, którzy „uświadomią” lud. Komunizm miał być racjonalną organizacją społeczeństwa zaś gospodarka rynkowa z okresową nadprodukcją albo niedoborem - irracjonalną mrzonką¹³. Nie może to jednak oznaczać bezczynności i samozadowolenia.

Ojciec zachowawczego konserwatyzmu Edmund Burkę przekonywał, że „a State without means of some change is without the means of its conservation”¹⁴. Współczesny system nie może oznaczać afirmacji zasady, że ten kto nie umie pływać, nich tonie. Zamiast restaurować tradycyjny welfare State, powinniśmy idąc śladem

1

   Zob. S. Cecar, Blatcherism - how much thatcherism is in blairism. New Labours neoliberal policies, Saarbrucken 2007.

¹²    Pierwsze cztery modernizacje zainicjowane w 1978 r. przez Denga Xiaopinga polegały na tworzeniu: gospodarki wielosektorowej, firm rodzinnych i jednoosobowych, stref ekonomicznych - enklaw kapitalizmu oraz dekolektywizacją rolnictwa. Zob. J. Fenby, Chiny. Upadek i narodziny wielkiej potęgi, przeł. J. Wąsiński, J. Wołk-Łaniewski, Kraków 2009, s. 33 i n.

¹³    Zob. R. Pipes, Rewolucja rosyjska, przeł. T. Szafar, Warszawa 1994, s. 96-122.

¹⁴    Cyt. za: L. Kołakowski, Rewolucja jako piękna choroba, przedruk w: idem, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Kraków 2006, s. 320.