plik

��praktyka medyczna Krystyna de Walden-GaBuszko ku, przygn�bienia rzadziej roz- dra�nienia i z�oSci. Psychologiczne Trzeba pami�ta�, �e l�k jako re- akcja na zagro�enie szczeg�lnie aspekty b�lu cz�sto skojarzony jest z ostrym b�- lem o du�ym nasileniu. L�k wyst�pu- je w�wczas zar�wno w czasie trwa- B�l to zjawisko zBo|one i w ka|dym okresie historycznym nia b�lu, jak i p�xniej w formie bardzo r�|nie interpretowane. Dawniej uwa|any byB za fe- tzw. leku antycypacyjnego, wyra�a- nomen czysto psychiczny: uczucie nie majce niemal zwiz- j�cego si� l�kowym oczekiwaniem ku z ciaBem, p�zniej wraz z rozwojem neuroanatomii i neu- na kolejny nawr�t b�lu. Przygn�bie- rofizjologii zaczBo przewa|a stanowisko inne r�wnie nie wi��e si� raczej z b�lem przewle- skrajne. B�l postrzegano w�wczas wyBcznie w kategoriach k�ym i cz�sto jest skojarzone z po- doznania zmysBowego, zwizanego jedynie z ciaBem. W mia- czuciem bezradnoSci, beznadziejno- r pogBbiania wielodyscyplinarnych badaD zmieniB si spo- Sci i rezygnacji, a jeSli b�lowi s�b rozumienia b�lu. Obecnie, zgodnie z definicj Midzy- towarzyszy ograniczenie sprawnoSci narodowego Towarzystwa Badania B�lu okre[la si b�l jako ruchowej z poczuciem ci��aru dla przykre zmysBowe i emocjonalne odczucie, towarzyszce otoczenia. Rozdra�nienie, z�oS� po- istniejcemu lub zagra|ajcemu uszkodzeniu tkanki, lub jawia si� niekiedy jako reakcja po- przedzaj�ca stan przygn�bienia i jest odnoszone do takiego uszkodzenia [1]. wyrazem buntu oraz braku wewn�trz- nej zgody chorego na swoj� sytuacj�. Jest to zatem zjawisko psychoso- Reakcja emocjonalna na b�l za- matyczne, w kt�rym opr�cz wra�e- le�y zatem przede wszystkim od ob- W�aSciwie prowadzona terapia po- nia zmys�owego (element somatycz- r�bki poznawczej. Sk�ada si� na ni� winna zatem poza typowym lecze- ny) istnieje spostrze�enie b�lu (ele- z jednej strony wyobra�enie przy- niem przeciwb�lowym korzysta� ment poznawczy) oraz towarzysz�ce czyny b�lu (znany mechanizm, np. z mo�liwoSci �agodzenia lub usuwa- mu uczucie przykroSci (element kolka brzuszna wywo�uje mniej ne- nia ww. uczu�. SpoSr�d Srodk�w emocjonalny) [2]. gatywnych emocji ni� b�l serca gro- przeciwl�kowych jako szczeg�lnie ��cy zawa�em) z drugiej strony re- skuteczne wymieni� nale�y niekt�re Z praktycznego punktu widzenia akcja na b�l zale�y tak�e od og�lnej pochodne benzodiazepinowe, np. Mi- wa�na jest analiza reakcji cz�owieka oceny wartoSciuj�cej (b�l goj�cej si� dazolam 2 razy 1/2 tabl. � 7,5 mg (lek cierpi�cego na b�l. Mo�na w niej rany jest lepiej znoszony ni� b�l bardzo szybko i kr�tko dzia�aj�cy), wyodr�bni� sk�adowe: somatyczn� skojarzony z niszczeniem cia�a przez Lorazepam (2 razy 1 mg) lub Broma- (mi�Sniow�, wegetatywn�, hormonal- nowotw�r). zepam (2 razy 1,5 mg oba leki n�), behawioraln� (zachowania nasta- o Srednim okresie p��trwania) lub naj- wione na usuwanie lub �agodzenie Reakcja emocjonalna na b�l zale- d�u�ej dzia�aj�cy Clonazepam (ze b�lu) oraz psychiczn� [3]. �y tak�e od stopnia skupiania na nim wzgl�du na dodatkowe dzia�anie na- uwagi. Im bardziej cz�owiek jest senne nale�y go podawa� w ma�ych Reakcj� psychiczn� na b�l dzieli skoncentrowany na b�lu, tym wyda- dawkach 0,25 lub 0,5 mg). si� z kolei na: je si� on silniejszy. 3 reakcj� poziomu progu czucia Nale�y przy tym pami�ta�, �e ww. b�lu, Pr�g tolerancji b�lu obni�a si� leki po stosowaniu np. 2 3 mies. mo- 3 na poziomie progu tolerancji b�lu. zatem wyraxnie pod wp�ywem nega- g� spowodowa� uzale�nienie, st�d tywnych uczu�, przera�aj�cych wy- te� nie powinno si� ich podawa� cho- Przez pr�g czucia b�lu rozumie obra�e�, negatywnej oceny warto- rym przez d�u�szy czas. si� najmniejsze nat��enie bodxca, Sciuj�cej oraz wzmo�onego skupia- kt�re powoduje Swiadome odczuwa- nia uwagi. W sytuacji, gdy w stanie psychicz- nie b�lu. Pr�g ten jest doS� stabilny nym pacjenta dominuje z�oS� i roz- i stosunkowo ma�o indywidualnie Stwierdzenie ww. zale�noSci in- dra�nienie, bardzo pomocne okazuj� zr��nicowany. spiruje do poszukiwania sposob�w si� inne pochodne benzodiazepinowe: usuwania b�lu za pomoc� Srodk�w medazepam, signopam lub clorazepa- Z kolei pr�g tolerancji b�lu psychologicznych lub farmakolo- te dipotassium. Leki te maj� s�abe oznacza najwi�ksze nat��enie b�lu, gicznych maj�cych na celu m.in. dzia�anie przeciwl�kowe, okazuj� si� kt�re cz�owiek cierpi�cy okreSla ja- podwy�szenie progu tolerancji b�lu. natomiast skuteczne w �agodzeniu na- ko jeszcze do zniesienia. WartoS� te- Naj�atwiej mo�na to osi�gn��, sto- pi�cia i poprawiaj� nastr�j. go progu jest bardzo zmienna i zale- suj�c odpowiednie metody nasta- �y od wielu czynnik�w, w tym wione na usuwanie przykrych reak- W przypadku wyraxnych obja- zw�aszcza od aktualnego stanu emo- cji emocjonalnych. W praktyce w�w depresji, wywo�anej przewle- cjonalnego [4, 5]. oznacza to koniecznoS� usuwania l�- k�ym b�lem spos�b post�powania Przewodnik Lekarza 58 praktyka medyczna uzale�nia si� od objaw�w wsp��ist- 3 dzia�anie zmierzaj�ce do osi�- PiSmiennictwo 1. International Association for the Study of niej�cych. JeSli przygn�bienie skoja- gni�cia konkretnych wartoSci (re- Pain. Subcommitte on taxonomy of pain rzone jest z rozdra�nieniem, napi�- alizacja stawianych sobie cel�w), terms: a list with definitions and notes on ciem lub niepokojem lekiem z wy- 3 wewn�trzn� postaw� akceptacji usage. Pain 1979; 6: 249-52. boru okazuje si� Mianseryna w�asnego �ycia (wraz ze wszyst- 2. de Walden-Ga�uszko K. Wybrane zagad- 20+20+30 mg lub Venlafaxyna 2 ra- nienia psychoonkologii i psychotanatolo- kimi ci��arami: b�lem, chorob�, gii. Wyd. Uniwersytetu Gda�skiego, zy 37,5 mg (do 2 razy 75 mg) lub Smierci� itp.) w imi� wy�szych Gda�sk 1992. Moclobemid 2 razy 150 mg. wartoSci. 3. Dom�a� T. Reakcja na b�l. W: B�l pod- stawowy objaw w medycynie. Wyd. Lekar- JeSli natomiast przygn�bienie Frankl widzi w tej ostatniej naj- skie PZWL, Warszawa 1996. przebiega z apati�, zm�czeniem, znu- 4. Twycross R. Pain relief in advanced can- g��bszy spos�b samospe�nienia wy- cer. Churchill Livingstone, London 1994. �eniem i trudnoSciami w podj�ciu ra�aj�cy si� w wewn�trznej wolno- 5. de Walden-Ga�uszko K. U kresu. Opieka wysi�ku, zaleca si� stosowanie lek�w Sci: niezale�noSci od wewn�trznych psychopaliatywna, czyli jak pom�c chore- z grupy inhibitor�w zwrotnego wy- wydarze� [9]. mu, rodzinie i personelowi medycznemu chwytu serotoniny, kt�re poza dzia- Srodkami psychologicznymi. Wyd. Me- �aniem przeciwdepresyjnym maj� dyczne MAKmed, Gda�sk 1996. Dostrze�enie mo�liwoSci pozy- 6. Portenoy RK, Foley KM. Management of dzia�anie psychostymuluj�ce. Zasto- tywnego wykorzystania b�lu oce- cancer pain. In: Handbook of Psychoon- sowanie 10 mg lub 20 mg fluoxety- nianego powszechnie jako zjawisko cology. Holland JC, Rowland JH (ed.), ny, fluvoxaminy czy paroxetyny raz negatywne le�y u podstaw akcep- Oxford University Press, New York 1990. dziennie rano (+ korektor nasenny, 7. Breitbart W, Passik SD. Psychiatric Ap- tacji sytuacji przez cierpi�cego cz�o- np. pod postaci� estazolamu) zwykle proaches to Cancer Pain Management. In: wieka. Akceptacja ta nie ma nic Psychiatric Aspects of Symptom Manage- okazuje si� skuteczne. wsp�lnego z postaw� masochistycz- ment in Cancer Patients. Breitbart W, Hol- n�, znajduj�c� upodobanie w b�lu. land JC (ed.), American Psychiatric Press Podwy�szeniu progu tolerancji Inc, Washington 1993. Cierpienie b�l nie mo�e by� celem b�lu s�u�� tak�e wszelkie metody 8. Pain Management. Holzman AD, Turk samym w sobie. Ma sens w�wczas, nastawione na aktywizacj� chore- DC (ed.). Pergamon Press, New York gdy wskazuje na coS poza sob�, na 1986. go: �wiczenia relaksacyjne, akupre- wartoSci, kt�re poprzez b�l s� mo�- 9. Frankl VE. Homo patients. Pax, Warsza- sura, wizualizacja, �wiczenia odde- liwe do osi�gni�cia. Frankl bardzo wa 1984. chowe itp. Dzia�ania te poprawiaj� mocno akcentuje tu problem sprosta- znacznie nastr�j, podnosz� samo- prof. dr hab. n. med. nia �yciu oraz problem ofiary, kt�ra ocen� i ukierunkowuj� uwag� na Krystyna de Walden-Ga�uszko mo�e nada� sens nawet umieraniu. inne cele [6, 7]. kierownik Zak�adu Medycyny Paliatywnej Akademii Medycznej w Gda�sku Wsp��czesna epoka i kultura s� W niekt�rych wypadkach bardzo szczeg�lnie uwra�liwione na proble- skuteczn� metod� (rzadko stosowa- my b�lu i cierpienia. Spostrzegaj� je n� ze wzgl�du na brak odpowiednie- wy��cznie jako zjawiska negatywne, go przygotowania terapeut�w) jest kt�re nale�y usun�� z �ycia, ca�ko- hipnoza. Jest to metoda powoduj�ca wicie i za wszelk� cen�. Stanowisko stan zmienionej SwiadomoSci i zmie- takie, zw�aszcza z lekarskiego punk- nionej percepcji bodxc�w zmys�o- tu widzenia, wydaje si� s�uszne, pod wych. Osi�gni�ty t� drog� efekt warunkiem zachowania realnej oce- przeciwb�lowy oznacza zmiany na ny ludzkich mo�liwoSci. Nie da si� poziomie progu czucia b�lu. Wyda- bowiem zupe�nie usun�� cierpienia je si�, �e ten spos�b post�powania i b�lu z �ycia cz�owieka: s� one jego mo�e by� w przysz�oSci stosowany nieod��cznym elementem. na szersz� skal�. Przypominaj� o tym wszystkie Reakcj� na b�l mo�na r�wnie� wielkie religie, podkreSlaj�c rol� rozpatrywa� w p�aszczyxnie po- cierpienia jako ekspiacji, ofiary lub znawczo-wartoSciuj�cej. jako si�y przeobra�aj�cej cz�owieka, pog��biaj�cej jego psychiczny i du- D��enie do wartoSci to inaczej chowy rozw�j oraz dojrza�oS�. poszukiwanie sensu �ycia. Viktor Wzbogacaj�ce prze�ywanie b�lu jest Frankl, wielki psychiatra wiede�ski, tw�rca logoteorii i logoterapii wy- �atwiejsze, gdy jest wbudowane mienia 3 mo�liwoSci w zakresie re- w �ycie religijne, jest ono jednak r�wnie� mo�liwe do realizacji w �y- alizacji sensu �ycia, kt�re dokonuj� ciu duchowym os�b niewierz�cych. si� przez: 3 prze�ywanie wartoSci (uto�sa- mianych zazwyczaj z urokami Problem ten zas�uguje na odr�b- Swiata), ne, szersze om�wienie. Przewodnik Lekarza 59

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
T Żurek Medyczno psychologiczne aspekty alkoholizmu
org80ASK Ocena psychologicznych aspektow
psychologiczne aspekty reklamy
Psychologiczne aspekty wykrywania przestępstw seksualnych Paweł Marcinkiewicz1
04 psychologiczne aspekty
Psychologiczne aspekty zaburzeń nerwicowych to
Wyznania macierzyństwa Katleen Kendal Tacket psychologiczny aspekt macierzyństwa
Budzynska A 10 Psychologiczne aspekty zeznan maloletnich swiadkow
Psychologiczny aspekt zjawiska samobójstwa wśród młodzieży

więcej podobnych podstron