2808184517

SCHEMATY, PROTOTYPY, I METAFORY W PROCESACH POZNAWCZYCH

Dziś przedmiotem refleksji są złożone procesy dialektyczne łączące ekspresję językową ze znaczeniami kulturowymi.

Nabywanie wiedzy o świecie- za pośrednictwem schematów, prototypów, metafor.

1.    SCHEMATY

W każdym społeczeństwie istnieje zakres typowych, powtarzających się i wykazujących analogiczne własności doświadczeń tworzący pewien całościowy wzór, nazywany schematem.

Jednostka wzrastając w systemie społeczno- kulturowym, uczy się je rozpoznawać, głównie za pośrednictwem języka, który nadaje nazwy takim elementom wspólnych kulturowych doświadczeń.

Język jest zatem zakorzeniony w doświadczeniu, a ujmowane i opisywane przez niego aspekty tego doświadczenia staja się schematami kulturowymi.

2.    PROTOTYPY

W procesie enkulturacji jednostki nabywają kompetencji w coraz rozleglejszej sferze doświadczenia. Wokół nich organizuje się typowe słownictwo- ich znak rozpoznawalny. Doświadczenia istotne z punktu widzenia kultury- wyodrębniane są językowo pod postacią schematów i stają się prototypami ludzkiego doświadczenia- wg nich oceniamy ludzi, określając co w ich zachowaniu jest "normalne", a co nie. Tu rodzą się podstawy do spontanicznego etnocentryzmu. Nasz zakres doświadczeń wydaje się być jedynym „prawdziwym" i „właściwym", odzwierciedlającym jakiś „obiektywny" porządek rzeczywistości.

Wokół prototypów koncentrują się znaczenia językowe.

Gdy prototyp jest całością dobrze ustalona w języku i kulturze staje się idiomem mówienia i myślenia o codziennych doświadczeniach.

Przeniknąć inną kulturę, to poznać te idiomy w możliwie najpełniejszym zakresie.

Zarówno schematy, prototypy jak i idiomy ulęgają zmianom.

3.    METAFORA

Metafora w kulturze pojmowana jest w dwojaki sposób:

1.    Jako wyrażenie językowe

2.    Jako schemat artykulacji pojęciowej oparty na przekształceniu semantycznym

George Lakoff, Mark Johnson- metafory tkwią głęboko w ludzkim doświadczeniu i tworzą koherentne systemy zorganizowane wokół pewnych pojęć, pojęcia tworzą strukturę; ludzkie działania mają charakter metaforyczny,