6830719874

ANTYTEZA, OKSYMORON, PARADOKS

ANTYTEZA - zderzenie dwóch przeciwstawnych cech, pojęć lub opinii. Antyteza ogół służy wyeksponowaniu niepowtarzalnych walorów danej postaci lub zjawiska. Bywa także zabiegiem stosowanym dla uatrakcyjnienia warstwy językowej tekstu. Występuje we wszystkich epokach literackich, choć najczęściej posługiwali się nią poeci baroku.

OKSYMORON - chwyt stylistyczny polegający na zestawieniu ze sobą określeń wzajemnie sprzecznych czy przeciwstawnych (np. czarny śnieg), stąd jego inna nazwa epitet sprzeczny. Oksymoron jest zjawiskiem dość rzadko spotykanym w języku potocznym, pełni natomiast różnorakie funkcje w poezji. Był np. częstym wyróżnikiem stylistycznym języka poezji barokowej. Często jest także spotykany w poezji współczesnej (np. gramabicie ciszy J. Przybosia). Oksymoron bywa często utożsamiany z antytezą. Są to chwyty bardzo podobne, ale antyteza ogarnia szerszy segment wypowiedzi poetyckiej (zdanie, wersl

PARADOKS - błyskotliwe, efektowne i inteligentne stwierdzenie, które odebrane dosłownie, jest sprzeczne z logiką. W wyniku głębszej analizy stwierdzenie paradoksalne może okazać się nadspodziewanie prawdziwe i mądre (np. słynna myśl E Dostojewskiego „Nie zbawisz się jeśli nie zgrzeszysz.")

*Maciej Krassowski, Leksykon terminów literackich, wyd. Twój Styl, Warszawa 1996

POSTAĆ LITERACKA: STATUS ONTOLOGICZNY, TYPY I SPOSOBY CHARAKTERYSTYKI

W UTWORZE LITERACKIM

ONTOLOGIA - [gr. on óntos ‘będący³, ‘byt³, óntos on 'rzeczywiście będący, istniejący logos ‘słowo³, ‘nauka³, ‘teoria’], fiłoz. nauka o bycie;

W sensie pierwotnym — termin używany od XVIIw. (J. Clauberg, Ch. Wolff) zamiennie ze starszą nazwą metafizyka; odnosi się do arystotelesowskiej „filozofii pierwszej” jako do nauki o bycie jako bycie, następnie do kontynuacji jej rozważań w teorii bytu, zajmującej się bytem w jego naturze powszechnym; u M. Heideggera — wszelkie filozoficzne rozważania nad bytem nieuznające różnicy ontologicznej między bytem a byciem; u N. Hartmanna, w odróżnieniu od metafizyki, nauka o racjonalnych elementach lub aspektach bytu; u R Ingardena — nauka o bycie możliwym, w odróżnieniu od metafizyki jako nauki o bycie istniejącym; u S. Leśniewskiego — jeden z 3 systemów logicznych obok prototetyki i mereologii.

'"Encyklopedia PWN

POSTAĆ LITERACKA Stanowi centralny element świata przedstawionego. Ona, jej losy są przedmiotem uwagi i opowiadania podmiotu literackiego. Nie ma utworu literackiego bez postaci literackiej:

• może ich być w utworze kilka i żadna nie zajmuje pozycji dominującej, mówimy wtedy o bohaterze zbiorowym