7803159938

Modele organizacji parlamentu

Obecnie w państwach demokratycznych wyodrębnić można następujące rozwiązania modelowe dotyczące drugiej izby parlamentu:

Izba wyższa (izba refleksji)

Do jej zadań należy udział w procesie ustawodawczym, zatwierdza ona ustawy uchwalone przez pierwszą izbę, w większości krajów ma również prawo inicjatywy ustawodawczej oraz może proponować wnoszenie poprawek do ustaw uchwalonych przez pierwszą izbę. Druga izba wypełniając te zadania nie służy obecnie (tak jak w wielu krajach w poprzednich stuleciach) oporowi wobec zbyt radykalnej pierwszej izby, ale staje się strażnikiem dobrego prawa, izbą refleksji nad ustawami uchwalanymi przez pierwszą izbę. Typ ten, występujący najczęściej w unitarnych państwach demokratycznych przyjęty został w konstytucjonalizmie polskim w 1921 r. i po 1989 r.

Są różne sposoby tworzenia drugiej izby tego typu:

1)    w oparciu o posiadanie tytułu arystokratycznego uzyskanego przez dziedziczenie lub mianowanie przez monarchę (np. angielska Izba Lordów),

2)    w drodze wyborów powszechnych

3)    w drodze nominacji dokonywanej przez głowę państwa (np. w Kanadzie),

4) w oparciu o kryteria mieszane (np. część członków izby pochodzi z wyboru a część z nominacji - tak w Polsce w latach 1935-1939).

Izba reprezentująca kraje federalne

Do jej zadań należy reprezentacją krajów federalnych (stanów, kantonów) w państwie federalnym. Kompetencje tego rodzaju izb są różne w poszczególnych państwach. W jednych obie izby parlamentu biorą równoprawny udział w ustawodawstwie, a oprócz tego mają własne, zastrzeżone tylko dla siebie kompetencje (np. w Stanach Zjednoczonych). W innych obie izby mają równo prawną pozycję ustrojową(np. w Szwajcarii), a w jeszcze innych ich zadania są zbliżone do zadań tzw. izby wyższej (np. w Austrii).

Występują różne sposoby tworzenia izb tego rodzaju:

1)    wybory powszechne w poszczególnych krajach federalnych (np. w Stanach Zjednoczonych, Szwajcarii);

2)    wybory dokonywane przez iegislatury w poszczególnych krajach federalnych (np. w Austrii);

3)    wybory dokonywane przez egzekutywy w poszczególnych krajach federalnych (np. w Niemczech).

W tego typu izbie poszczególne kraje związkowe reprezentowane mogą być przez równą liczbę przedstawicieli (np. w Stanach Zjednoczonych) lub przez liczbę przedstawicieli zależną od liczby ich mieszkańców (np. w Niemczech, Austrii).

Izba typu islandzkiego

W dwóch państwach nordyckich: Islandii i Norwegii deputowani obu 392 izb wybierani są w jednych wyborach powszechnych w ten sam sposób,