1299076259

52 Organizacja życia społecznego

i być z nim przez cale życie. Powinna rodzic dzieci i opiekować się nimi oraz zdobywać żywność, przygotowywać posiłki i utrzymywać dom w czystości. Natomiast chłopiec wykracza poza społeczność i jest reprezentantem swojej rodziny w kontaktach z szerszą społecznością. Stoi on na straży zachowań tradycyjnych kobiety i zachowań innych mężczyzn. Rodziny romskie charakteryzują się dużą tolerancją w stosunku do niewłaściwych zachowań chłopców. I nie jest to ewenementem kulturowym, dziewczyna (córka) bowiem zawsze podlega większej kontroli rodziców niż syn⁵⁹. Yoors w swoich wspomnieniach z życia w taborze Lowarów napisał:

...Chłopcy włóczyli się po knajpach i obracali wśród Gadżów. Często jadali poza obozem. Starsi wiekiem często zachodzili w głowę, jak tamci byli w stanie w tych okolicznościach przestrzegać nakazów i zakazów dotyczących pożywienia. Przynosili oni ze sobą do obozu dziwne opowiadania, powiedzonka, anegdoty ze świata Gadżów. Wielu przejęło od nich ich obrzydliwe maniery i powierzchowne cechy...⁶⁰

Respondenci twierdzili, że mężczyzna może spotykać się z nie-Romami, może samotnie odwiedzać np. restauracje, może swobodnie podróżować, zdarza się, że spotyka się także z kobietami nieromskimi. Najczęściej nie ma to jakiegoś szerszego oddźwięku społecznego, ponieważ zakłada się, że mężczyzna „tak musi”, bo jest mężczyzną. Młoda kobieta postawiona w takiej sytuacji na jego miejscu spotkałaby się z nieprzychylną oceną grupy i poniosłaby konsekwencje w postaci „złej opinii”, jakkolwiek zasięg opinii społecznej jest zdeterminowany przez strukturę społeczności i przedmiot opinii, to jest ona totalna, jeżeli dotyka spraw ważnych dla całej społeczności⁶¹. Wśród Romów to wystarcza, aby dziewczyna powstrzymywała się od niewłaściwych zachowań.

...opinia to jest u nas cnota, to jest biel człowieka. leśli ja mam dobrą opinię, to ja mam chody na całym świecie, u każdego Roma... (Les. 5)

Okeley w swojej pracy o kobietach cygańskich napisała, że Cyganki w swojej roli zewnętrznej (w kontaktach z przedstawicielami społeczeństw nieromskich) zawsze są podatne na splamienie seksualne przez nie-Cygana. Dlatego należy je nauczyć, że ich ciągle obecna seksualność i płodność są niebezpieczne. Ubiór kobiecy, maniery i zachowanie podlegają nieustannej obserwacji. Kobieca seksualność jest zawsze potencjalnie zanieczyszczająca dla Cygana, toteż kobiety muszą ochraniać wszystkich cygańskich mężczyzn od skażenia, kontrolując swoją seksualność, ponieważ gdyby zachowywały się w sposób niewybredny i mało ostrożny z Cyganami, robiłyby to samo w stosunku do gadżów⁶².

Również Okeley stwierdziła, że „kobiecość” u Cyganek nie jest cechą wysoko cenioną, np. reputacja kobiety jako osoby umiejącej się bić jest bardzo ważna dla jej samooceny. Ewentualna agresywna postawa wobec kobiet niecygańskich jest wg Okeley wyrazem poczucia rytualnej wyższości kobiet cygańskich nad mężczyzna-

⁵⁹    M. Ossowska, Socjologia moralności. Zarys zagadnień, Warszawa 1953, s. 77.

⁶⁰    J. Yoors, op. cit., s. 123.

⁶¹    M. Wieruszewska, Kontrola społeczna prokreacyjnej funkcji rodziny, „Łódzkie Studia Etnograficzne”, Łódź 1970, t. XII, s. 45-55.

⁶²    J. Okeley, Gypsy Woman..., s. 68.