1419576717

Józef Partyka

FORMY EDUKACJI PRZYRODNICZEJ W PARKACH NARODOWYCH

Nauczanie o środowisku przyrodniczym odbywa się głównie w szkołach, które mogą być wspierane przez różne instytucje i organizacje społeczne takie jak muzea, skanseny, lasy państwowe, parki krajobrazowe i parki narodowe. Znane są lekcje prowadzone przez niektóre muzea, zwłaszcza o profilu humanistycznym. Od pewnego czasu do tego procesu włączają się także parki narodowe (ryc. 1) i krajobrazowe, a od kilku lat również lasy państwowe (zajmujące prawie 1/3 powierzchni kraju), zwłaszcza objęte aktywną ochroną w ramach tzw. Leśnych Kompleksów Promocyjnych.

Parki narodowe podejmując edukację przyrodniczą mają na celu ochronę zasobów przyrodniczych poprzez zmianę sposobu ich zwiedzania i kształtowanie postaw społecznych wobec środowiska naturalnego, zwłaszcza wobec samego parku. Wypełniają także rolę społeczną i wychowawczą umacniając akceptację parku narodowego przez społeczeństwo. Są one bowiem miejscami gdzie powinny byó kształtowane wzorce zachowań społeczeństwa wobec środowiska naturalnego i wartości ogólnonarodowych. Edukacja w parkach narodowych jest więc traktowana za jedną z form ich ochrony i narzędzie przeciwdziałania zagrożeniom społecznym, z którymi parki narodowe spotykają się w obecnej rzeczywistości społeczno-ekonomicznej kraju. Wśród szczegółowych zadań edukacji w parkach narodowych należy wyróżnić m.in. wywołanie emocjonalnego stosunku do środowiska, poznanie otaczającego świata i zachodzących zjawisk w przyrodzie oraz przygotowanie do samodzielnego i odpowiedzialnego podejmowania decyzji.

Edukacja w polskich parkach narodowych ma kilkudziesięcioletnią tradycję i w ciągu ostatnich 50. lat przybierała różne formy - od wystaw w muzeach poprzez urządzanie ścieżek dydaktycznych po organizację ośrodków edukacyjnych. W latach 1991-2002 nastąpił jej znaczny rozwój zarówno w zakresie form pracy, jak i elementów infrastruktury (Myga-Piątek 1994). U podstaw edukacji w parkach narodowych stało muzealnictwo przyrodnicze będące jedną z najstarszych form działalności oświatowej. Obecnie muzea istnieją w 17. parkach narodowych (tab. 1). Urządzano je na ogół wkrótce po utworzeniu parku. Stałe wystawy w niektórych muzeach zostały gruntownie przebudowane (w Bieszczadzkim, Wolińskim, Białowieskim), otrzymały nowoczesny