1299076025

136 Wesele

tecie społecznym. W przypadku kobiety możliwe jest tylko pocałowanie ręki mężczyzny. Unikanie całowania w usta wynika ze społecznie wymaganej skromności kobiety. Inna wersja tańca tradycyjnego to wspólne tańce na linii okręgu, podczas których ten, kto akurat ma ochotę, wbiega na środek okręgu i tańczy. Następnie wbiega ktoś inny, a pierwszy tancerz, nie przestając tańczyć, przechodzi na obwód okręgu do pozostałych tancerzy. Każdy w dowolnym momencie może zrezygnować z tańca. Ta forma zachowań tanecznych świadczy o doskonałej atmosferze zabawy, ponieważ najczęściej wykonaniu tańca tradycyjnego towarzyszy swoisty rytuał, w czasie którego realizowane są zasady rządzące na co dzień życiem społecznym grupy. Taniec ten rozpoczyna się wtedy, kiedy poprosi się kogoś o jego wykonanie, lub kiedy ktoś, kto chce zatańczyć, przeprosi wszystkich obecnych i powie, że chciałby pokazać, jak tańczy. W zasadzie przeprasza on za to, że chce zatańczyć. Przeprosiny i prośbę o pozwolenie na wykonanie tańca (zaśpiewanie piosenki) może pominąć tylko ktoś ze starszych mężczyzn. Ani kobieta, ani nieżonaty chłopak nie mogą sobie na to pozwolić, ponieważ byłby to nietakt. W ich imieniu może przeprosić gości ojciec, dziadek, wuj (mężczyzna żonaty). Podobnie jest z wykonywaniem pieśni. Starszy wstaje i mówi, że chciałby coś powiedzieć. Po wyrażeniu przez współbiesiadników zgody (np. przez kiwnięcie głowami) zaczyna śpiewać lub pokaz rozpoczyna ten, na kogo wskazał. Sytuację tę zrelacjonował jeden z respondentów (Pach. 1) i określił ją jako powszechną wśród Romów. Romowie chętnie uczestniczą w pokazach muzyczno-tanecznych, namawiają innych do wykonania tańca czy piosenki. Zapraszanie do śpiewania jest przywilejem starszych mężczyzn:

Różnie grają i śpiewają. Czasem same kobiety lub mężczyźni. Czasem razem. Czasem małżeństwo. Zaczyna mąż, prosi swoją żonę. Ona wtedy wychodzi i śpiewa. Czasem tak bywa, że mąż nie ma głosu a żona ma. Czasem młoda kobieta. Ale one to śpiewają na prośbę starszych Cyganów. Bo oni z nimi nie mogą. Może widzieliście to na kasecie, tam jest taki moment: Taki chłopiec śpiewa, a za chwilę Ela podchodzi do swego ojca i coś mu mówi na ucho i wtedy ojciec pozwala mu jeszcze raz zaśpiewać. Jeszcze raz wywołuje go do śpiewania... (Jag. 1)

leżeli wykonywany taniec tradycyjny jest dynamiczny, to zawsze tancerzem rozpoczynającym pokazy jest mężczyzna. Kobieta jednak może do niego podejść i zatańczyć obok. Przez chwilę para może tańczyć obok siebie, lecz potem mężczyzna ma obowiązek poprosić następnego mężczyznę, by ten zastąpił go w tańcu. Muzyka w czasie wymiany tancerzy gra nieprzerwanie. Kobieta, która rozpoczęła taniec pierwsza, może towarzyszyć kilku kolejnym tancerzom, ale również i ona może zostać zmieniona przez inną kobietę. Druga i każda kolejna tancerka nie jest proszona do tańca, lecz sama, bez nakazu mężczyzny, podchodzi do aktualnie tańczącej, która natychmiast odchodzi na stronę widzów. Respondentka z Ploniaków stwierdziła, że w czasie trwania pokazu to mężczyzna jest ważny. Nawet, jeżeli kobieta towarzyszy mu w tym tańcu, to jej taniec jest zaledwie ozdobą pokazu mężczyzny (Pio. 1). Bywa i tak, że kiedy wychodzi zatańczyć któryś ze starszych mężczyzn, to natychmiast wychodzą towarzyszyć mu w tańcu wszystkie jego córki, synowe, wnuczki. lest to forma zademonstrowania swojej rodziny szerszej spolecz-