1551622945

Próba nawiązania polemiki z Karlem Dedeciusem nie powiodła się, chociaż w dorobku translatorskim Czarodzieja z Darmstadt znajdują się również fragmenty Gombrowiczowskiej prozy⁵⁸.

Zagadnienie przekładu utworów Gombrowicza na język niemiecki oraz ich transferu do kultury docelowej doczekało się dotąd niewielu opracowań. Ich autorzy skoncentrowali się na rozmaitych aspektach tłumaczenia jego dramatów⁵⁹. Ma to związek ze wspomnianym już intensywnym zainteresowaniem twórczością dramatyczną Gombrowicza w niemieckim obszarze językowym, w wyniku, którego powstały liczne wersje tłumaczeń jego dramatów (Ślub doczekał się trzech osobnych przekładów na język niemiecki⁶⁰).

Problematykę przekładu dramatów Gombrowicza na język niemiecki podejmuje w rozważaniach nad zagadnieniami polsko-niemieckiego transferu kulturowego Brigitte Schultze⁶¹. Jest ona autorką modelu ramy konstelacyjnej, opisującej transfer obcych tekstów dramatycznych do kultury docelowej⁶². Niemiecka badaczka reprezentuje pogląd, że problemy translacji utworów scenicznych są bardziej złożone, niż w przypadku tekstów poetyckich i prozatorskich⁶³. Wynika to z faktu, iż tłumacze tych ostatnich muszą wziąć pod uwagę kody estetyczne i zasady funkcjonowania jednego medium - tekstu pisanego. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku tłumaczy tekstów dramatycznych, gdyż ich przekład zakłada jednoczesny transfer dwóch systemów komunikacji: ograniczonej do jednego medium literatury (lektura) i dysponującego wieloma środkami ekspresji teatru (inscenizacja)⁶⁴. Chociaż Schultze skupia się w swoich rozważaniach przede wszystkim na zagadnieniach związanych z dramatami Gombrowicza, to istotna część jej teorii ma również zastosowanie w analizie utworów prozatorskich.

⁵⁸    Zob. W. Gombrowicz: Trans-Atlantik. W: K. Dedecius: Lyrisches Quintett. Fiinf Themen der polnischen Dichtung. Frankfurt (Main): Suhrkamp 1992.

⁵⁹    Zob. D. Lemmermeier, W. Ranka: Konvention ais Motiv, Strukturprinzip und Ubersetzungsproblem W. Gombrowiczs Iwona deutsch und polnisch. W: B. Schultze (Hrsg.): Literatur und Theater. Traditionen und Konventionen ais Problem der Dramenubersetzung. Tubingen: Narr 1990, s. 233-259; J. C o n r a d: Zur Gombrowicz Rezeption in Deutschland: Yvonne, die Burgunderprinzessin in Inszenisierung und Ubersetzung. W:M. Sugiera (wyd.): Ein schwieriger Dialog. Polnisch-deutsch-dsterreichische Theaterkontakte nach 1945. Kraków: Księgarnia Akademicka 2000, s. 127-147.

⁶⁰    Yvonne. Die Trauung. Zwei Dramen. Aus d. Poln. iibertr. v. Heinrich Kunstmann u. Walter Tiel Frankfurt a. M. 1964; Die Trauung Dt. von Walter Tiel, uberarb. v. Helmar Harald Fischer. Frankfurt a. M. 1983; Theaterstucke, hrsg. v. Rolf Fieguth. Mtinchen 1997. (Gesammelte Werke Bd. 5.)

⁶¹    Por. B. S c h u 11 z e: Historia i kultura pod soczewką: kluczowe pojęcia polskiej kultury jako wyzwanie dla tłumacza. W: Tejże: Perspektywy polonistyczne i komparatystyczne. Kraków: Universitas 1999, s. 3-22.

⁶²    Zob. B. S c h u 1 t z e: Blokady recepcyjne w niemieckim teatrze wobec sztuk Mickiewicza, Krasińskiego Słowackiego i Wyspiańskiego. W: Tejże: Perspektywy polonistyczne i komparaty styczne.... s.155-156.

⁶³    Zob. B. S c h u 1 t z e: In Search of a Theory of Drama Translation: Problems of Translating Literaturę (Reading) and Theatre (Implied Performance). W: Os Estudos literarios: (Entre) Ciencia a Hermeneutica, Lisboa 1990, s. 267-268.

Zob. D. P i e t r e k: 'Szlachcica polskiego pojedynki cieniów'..., s. 291.

16