1673068339

178 Aleksandra Baszczuk, Lena Kęsy. Zygmunt Kopczyński

stężenia albuminy, na podstawie którego możliwe jest określenie zdolności narządu do syntezy' protein. Istotna w diagnostyce chorób wątroby jest też ocena parametrów układu hemostazy, takich jak czas protrombinowy (PT), czas kaolinowo-kefalinowy (APTT) czy stężenie fibrynogenu. Zaburzenie produkcji czynników krzepnięcia wyraża się poprzez wydłużenie czasów krzepnięcia. Wydłużenie PT jest również ważny m czy nnikiem rokow-niczym. Wykazano, że jest to jeden z najczulszych parametrów wskazujących na niewydolność hepatocytów [6, 7], Wzrost stężenia białka całkow itego w surowicy może wynikać ze zwiększenia poziomu globulin, co świadczy o rozwijającym się stanie zapalnym. Parametry' gospodarki lipidowej u pacjentów' z chorobą wątroby mieszczą się w zakresie wartości referencyjnych lub obserwuje się obniżenie ich poziomu. Znaczny spadek wartości cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL i HDL świadczy o większym nasileniu procesu uszkadzania hepatocytów' [15]. Ponadto badania biochemiczne są przydatne w celu ustalenia czynnika sprawczego uszkodzenia wątroby na tle chorób metabolicznych, takich jak np. hemochro-matoza czy choroba Wilsona. W pierwszym przypadku charaktery styczny będzie wzrost stężenia żelaza w surowicy oraz wysycenia transfery'ny. Natomiast w chorobie Wilsona przeważnie obserwuje się spadek stężenia miedzi i aktywności ceruloplazminy. Przy podejrzeniu zakażenia wirusami hepatotropowymi znaczenie mają testy serologiczne, które obejmują oznaczanie antygenów będących składowymi wirusa oraz skierowanych przeciwko nim przeciwciał [6].

Wymienione powyżej badania laboratoryjne mają niewątpliw ie istotne znaczenie w diagnostyce schorzeń wątroby, jednakże są to badania pomocnicze. Nadal brakuje bow iem testu, który pozwalałby wiarygodnie potwierdzić i określić stopień zaawansowania wlóknie-nia miąższu wątroby. Stąd wiele uwagi poświęca się poszukiwaniu surowiczych markerów wlóknienia, co stanowi obecnie ważny przedmiot badań naukowych.

W ostatnich latach w poszukiwaniu idealnego markera wlóknienia wątroby zaczęto stosować badania niskocząsteczkowego proteomu osocza i surowicy, czyli tzw. profile proteomiczne. Jedną z podstawowych metod wykorzystywanych w proteomice jest spektrometria mas, opierająca się na różnych technikach jonizacji cząsteczek. Pozwala ona m.in. na oznaczanie masy' cząsteczek w stężeniach attomolowych, co jeszcze do nie-daw na było praktycznie niemożliwe [16]. Opublikowane wyniki badań określonych profili proteomicznych krwi przeprowadzonych wśród chory ch z WZW typu B wskazują na możliwość wykorzystania ich do różnicowania stopnia zwłóknienia wątroby [17], Stwierdzono, że do białek, których zmiana stężenia we krwi koreluje z nasileniem procesu wlóknienia można zaliczyć np. apoprote-inę Al i A4, a-l-antytrypsynę, transtyretynę czy topo-izomerazę II [18], W innych badaniach, których przedmiotem były glikowane białka kroi, uzyskano podobne wyniki dla osoczowego amyloidu P i ceruloplazminy [19], Niewątpliwie uzyskiwane wyniki badań proteomu są niezwykle obiecujące, jednakże niewiele wskazuje.

aby w najbliższym czasie zostały one wprowadzone do fazy klinicznej [2].

Surowicze markery wlóknienia wątroby

Celem zwiększenia skuteczności wykrywania i oceny stopnia zaawansowania wlóknienia wątroby przeprowadzano liczne badania z wykorzystaniem złożonych paneli składających się z różnych markerów wlóknienia wątroby, zarówno pośrednich, jak i bezpośrednich. Markery pośrednie pozwalają ocenić zaburzenia funkcji wątroby, natomiast markery bezpośrednie odzwierciedlają metabolizm macierzy pozakomórkowej (ECM) [2, 10, 20],

Początkowo analizie poddawano kombinacje cech klinicznych, jak np. wiek, pleć, wskaźnik masy ciała BMI oraz rutynowych testów¹ laboratoryjnych. Stąd opracowano m.in. wskaźnik APRI (ang. AspAT-to-Pla-telet Ratio Index), wskaźnik PGA (ang. prothrombi-ne time-gammaglutamylotranspeptidase-GGT), Fibro-test czy Actitest oraz wiele innych. Wskaźnik APRI jest jednym z najprostszych testów pośrednich. Polega na wyliczeniu stosunku aktywności aminotransfera-zy asparaginianowej do liczby krwinek płytkowych. Użyteczność tego wskaźnika oceniano w badaniach przeprowadzanych wśród pacjentów' ze stwierdzonym wirusowym zapaleniem wątroby typu C oraz u pacjentów z alkoholową chorobą wątroby, jednakże w ykazano duże różnice w zakresie czułości (37-80%) i swoistości diagnostycznej (30-100%). Innym, bardziej dokładnym testem jest wskaźnik PGA, gdzie pod uwagę brane są wartości wskaźnika protrombinowego, aktywności y-glutamylotransferazy oraz stężenia apopoprotei-ny Al. Najwięcej badań z wykorzystaniem wskaźnika PGA przeprowadzano wśród pacjentów z alkoholową chorobą wątroby. Dokładność tego parametru w ocenie wlóknienia i marskości wątroby oceniono na poziomie 66-72% [10, 20], Fibrotest z kolei opiera się na analizie aż 6 parametrów, czyli ct2-makroglobuliny, a2-globuliny, y-globuliny, apopoproteiny Al, y-glutamylotransferazy i stężenia bilirubiny całkowitej. Na postawie badań wykazano, że czułość diagnostyczna testu wynosi 75%, a swoistość 85%. Z kolei Actitest poza parametrami mającymi zastosowanie w Fibroteście, uwzględnia dodatkowo aktywność aminotransferazy alaninowej. Badania mające określić przydatność tych dwóch testów przeprowadzano wśród pacjentów z wirusowym zapaleniem wątroby typu C. Uważa się, że zarówno Fibrotest, jak i Actitest mogą być z powodzeniem stosowane jako alternatywa dla biopsji wątroby w monitorowaniu tej grupy chorych [21],

Biorąc jednak pod uw agę istotę wlóknienia wątroby, w czasie którego zachodzą dynamiczne procesy związane z metabolizmem ECM, uważa się, że w iększe znaczenie w diagnostyce wlóknienia mają panele uwzględniające takie parametry', które odzwierciedlać będą stale, nadmierne odkładanie się składników ECM, aktywność miofibroblastów' oraz syntezę i degradację kolagenu. Powszechnie bezpośrednie markery wlóknienia

PRACE POGLĄDOWE