2749771944

5

(uczniom, nauczycielom, literaturze) warunki sprzyjające interakcji, rozumieniu i porozumieniu, wzajemności itd.

Fakt włączania literatury do szkolnego obiegu generuje - zdaniem wielu autorów¹² -„(...) odrębną sytuację komunikacyjną, kształtuje typ oraz styl kultury literackiej, wpływa w określony sposób na odczytywanie dzieł literackich, słowem determinuje zachowania czytelnicze.” ¹³ Wśród wielu czynników oddziałujących na planowanie, przebieg, jakość, efekt szkolnych sytuacji lekturowych wymienia się m.in. uwarunkowania: instytucjonalno-administracyjne, socjologiczne, psychologiczne, prakseologiczne, literaturoznawcze, komunikacyjne ¹⁴ Podkreśla się jednocześnie, iż wiedza niezbędna zarówno przy budowie teorii dydaktyki literatury oraz w toku podejmowania decyzji dydaktycznych w praktyce powinna wynikać z: wiedzy o dziele literackim; wiedzy o ogólnych prawidłowościach procesu dydaktycznego oraz wiedzy o uczniu¹⁵. O wyodrębnianiu szkolnego odbioru z całokształtu komunikacji literackiej decydują relacje, jakie zachodzą między uczestnikami sytuacji komunikacyjno-dyskursywnej generowanej lekturą danego utworu/utworów. Wykładnią tej sytuacji są wielopoziomowe oddziaływania między: Autorem - Czytelnikiem; Uczeniem - Nauczycielem ; Uczniem - Klasą, które sprawiają, że proces szkolnej lektury rozumianej jako „komunikacja”/ „interakcja” to bardzo rozbudowana, wieloaspektowa struktura.

W opracowaniach teoretycznych z zakresu dydaktyki kształcenia literackiego za uzasadnione przyjmuje się traktowanie tekstów literackich w szkole, czyli lektur (to, co się czyta /co należy czytać), jako tekstów użytkowych, które zapewniać mają społecznej świadomości obecność określonych wzorów i norm postępowania moralnego. Tak rozumiana pragmatyczna funkcja literatury wymaga przy organizowaniu sytuacji lekturowej uwzględnienia czynników zewnętrznych wobec struktury dzieła, a więc np. ogólnych założeń polityki oświatowej, aktualnych kierunków rozwoju myśli pedagogicznej, metodyki

¹²    W. Dynak, Sytuacja lektury w szkolnym procesie komunikacji literackiej, [w:] Problemy odbioru i odbiorcy. Studia pod red. T. Bujnickiego i J. Sławińskiego. Wyd. PAN. Wrocław 1977, s.215-228.

¹³    S. Bortnowski, Literatura w szkolnej sytuacji komunikacyjnej, „Z teorii i praktyki dydaktycznej" 1984, t.5, s. 7.

¹ Zob. B. Chrząstowska, O sztuce edukacji polonistycznej, [w:} Kompetencje szkolnego polonisty. Studia i artykuły z metodyki, red. B. Chrząstowska. Wyd. WSiP. Warszawa 1995, s.7-26; B. Chrząstowska, S. Wysłouch, Poetyka stosowana, WSiP, Warszawa 1987, s.29 - 30; M. Inglot, Problem odbiorcy w publikacji naukowej z zakresu metodyki nauczania literatury. Zarys teorii postulowanego adresata, [w:] tegoż. Literaturoznawstwo i metodyka, Wrocław 1977; Literatura i wychowanie. Z dziejów er/wkacji literackiej w Galicji, red. M. Inglot, Wrocław 1983;

¹⁵ B. Chrząstowska, S. Wysłouch, Poetyka stosowana, op. cit., s.486 - 487.