2749771945

6

kształcenia kulturowo-literackiego i stosowanych wobec tekstów zabiegów adaptacyjnych, mających zapewniać im wysoki stopień pedagogicznego sfimkcjonalizowania.

Dydaktyczne walory przypisywane literaturze wiążą się z utrwalonym w tradycji przeświadczeniem, że zarówno w swej mówionej i pisanej postaci jest ona ważnym elementem ludzkiej kultury, współkształtującym człowieka i wywierającym wpływ na rozwój jego osobowości.¹⁶ Twierdzi się, że literatura, zarówno ze względu na walory artystyczne, jak też z przyczyn ideowo-moralnych, stanowi wartość, która określa jej wpływ na proces wychowywania, socjalizacji i enkulturacji. Poza tym obcowanie z literaturą uznawane jest za jedną z form zaspakajania ludzkich potrzeb¹⁷, głównie potrzeb psychicznych pochodzenia społeczno-kulturowego, związanych z: poznawaniem świata i samego siebie, potrzebą autonomii, ideału, potrzebą wzrastania i rozwoju, potrzebą dostrzegania sensu życia:

„Dzieło literackie jest takim dobrem, które kumuluje różne wartości, uprawnia zatem różne punkty widzenia i rozmaite kryteria oceny (...) wychowanie poprzez wartości, znajdujące się w literaturze zmierza do sukcesywnego rozszerzania sfery potrzeb duchowych jednostki. Potrzeb, na które składają się wartości wyższe, nadrzędne i uniwersalne, ale też przenoszone na działania powszednie. Wartości ideowe, a zawarte w literaturze myśli i idee ułatwiają określenie własnej tożsamości. Istotna jest też terapeutyczna rola literatury - daje uspokojenie, satysfakcję intelektualną, estetyczną, dostarcza emocji.”¹⁸

Literatura i sztuka, w podzielanym przez wielu humanistów przeświadczeniu, mają potencjał poszerzania horyzontów myślowych, wpływają na zwiększenie wrażliwości moralnej i społecznej, rozbudzają poczucie obowiązków spoczywających na człowieku¹⁹, są identyfikowane jako „źródło poznania i samopoznania”²⁰, „źródło mądrości”²¹, „przejaw pewnych zjawisk ogólnych” a jednoczenie „wyczulenie” na to, co jednostkowe, niepowtarzalne²² itd. To m.in. tłumaczy obecność tekstów literackich (i sztuki) w procesie

¹⁶    M. Tyszkowa, Wychowawcze oddziaływanie literatury, „Kwartalnik Pedagogiczny” 1974, nr 3; Z. Pietrasiński, Rodzaje i dynamika wyższych potrzeb, [w:] Twórcze kierownictwo. Warszawa 1975; I. Wojnar: „(...) sztuka kształtuje moralną wrażliwość człowieka. (...) pierwsza z moralnych koncepcji sztuki jest koncepcją edukacyjną.”, [w:] tejże, Sztuka jako..., op. cit., s. 118-119.

¹⁷    E. Kasperski, W świecie potrzeb ludzkich, „Przegląd Humanistyczny” 1979, nr 11-12, s. 53-70.

¹⁸    J. Misiewicz, Światopogląd i forma. O artystycznych wartościach literatury. Lublin 1983.

¹⁹    J. Papuzińska, C2ytania domowe, Warszawa 1975; A. Ptzeclawska, Literatura dla dzieci i młodzieży w procesie wychowawczym. Warszawa 1978; J. Plisiecki, Film i sztuki tradycyjne. Lublin 1999; J. Starnawski, Ludzie książki, Częstochowa 2000r.

²⁰    R. Handke, Lektura jako poznanie i samopoznanie, [w:] Podmiotowy wymiar szkolnej polonistyki (materiały z konferencji: Antropocentryczno-fo/toroiry nurt w kształceniu polonistycznym), pod red. Z. Urygi, Wyd. Nauk. WSP. Kraków 1998. s. 97 - 104.

²¹    B. Myrdzik, Lektura jako źródło mądrości, [w:] Problemy poznawania dzieła literackiego w szkole, red. T. Świętoslawska, Łódź 2001, s.24 - 33.

²²    B. Zeler, Miejsce interpretacji w nowych koncepcjach edukacyjnych, [w:] Polonistyka w przebudowie. Literaturoznawstwo - wiedza o języku - wiedza o kulturze - edukacja, Wyd. Uniwersitas, red. M. Czermińska (i inni), Kraków 2006, cz.l, s. 254.