Teoria niezawodności, która obejmuje wszystkie zagadnienia z tym związane, oraz formułowanie teoretycznych i praktycznych wniosków opiera się na teorii prawdopodobieństwa i na zasadach statystyki matematycznej. Dostarcza informacji, które pozwalają ustalić i eliminować słabe miejsca maszyn i urządzeń.
Trwałość maszyny lub urządzenia to własność, która charakteryzuje proces zużywania się urządzenia podczas jego eksploatacji.
Wskaźnikami trwałości mogą być:
• czas pracy, określony w godzinach lub latach pracy, aż do całkowitego zużycia,
• czas użytkowania: jest to czas pracy aż do całkowitego zużycia bez uwzględniania przestojów nieuzasadnionych i uzasadnionych.
Niezawodność maszyny lub urządzenia można określić, podając częstotliwość przerw w działaniu z powodu uszkodzeń lub czas nieprzerwanej pracy między wymuszonymi przerwami.
Przymusowe zatrzymanie się urządzenia może być spowodowane usterkami konstrukcyjnymi lub technologicznymi, nieprawidłową eksploatacją lub przyczynami przypadkowymi.
Rozróżniamy trzy rodzaje zatrzymywania się urządzeń:
• lekkie, gdy usunięcie usterki może wykonać obsługa urządzenia z użyciem podręcznych narzędzi,
• średnie, gdy usunięcie usterki wymaga częściowego demontażu i wymiany uszkodzonych części lub zespołów przy współpracy pracowników służb naprawczych,
• ciężkie, gdy naprawie podlegają ważne zespoły i w celu usunięcia uszkodzeń należy odstawić urządzenie do naprawy.
Prawidłowość działania maszyny ocenia się na podstawie jej charakterystyki roboczej. Wszelkie odchylenia od charakterystyk roboczych świadczą o istnieniu jakiejś nieprawidłowości w maszynie.
Na powstanie nieprawidłowości mają zdecydowany wpływ warunki pracy poszczególnych mechanizmów maszyny, które są różne i zależą od:
• rodzaju tarcia uwarunkowanego rodzajem ruchu (ślizgowe, toczne), kształtu,
• geometrycznego powierzchni trących oraz obciążenia,
• rodzaju tarcia uwarunkowanego smarowaniem lub jego brakiem (suche, płynne, mieszane, graniczne),
• obciążenia wywołującego naprężenia wewnętrzne materiału części trących,
• prędkości poślizgu toczenia,
• temperatury otoczenia,
• obecności środowiska korozyjnego,
• wnikania między trące powierzchnie niepożądanych ciał obcych,
• jakości procesu eksploatacji (tzn. użytkowania, obsługiwania i zasilania płynami eksploatacyjnymi, takimi jak środki smarne i paliwa),
• przepływu prądu elektrycznego (w poszczególnych przypadkach).
W wyniku eksploatacji następuje pogorszenie się stanu technicznego i użyteczności maszyn, co objawia się zmniejszeniem ich sprawności mechanicznej, wzrostem
16