2659241917

Gliny lodowcowe tworzące moreny denne nie mają żadnych warstwowań i są złożone ze wszystkich frakcji. Są to osady jednolite. Osady rzecznolodowcowe, czyli sandry, moreny czołowe i ozy posiadają warstwowania przekątne tabularne i są zbudowane ze żwirów i piasków. Osady jeziornolodowcowe, głównie kemy, posiadają warstwowania horyzontalne i złożone są z drobniejszych frakcji - piasków, mułów i iłów.

W Polsce osady lodowcowe są dominującym typem osadów. Mniej jest osadów rzecznolo-dowcowych, jeszcze mniej jeziornolodowcowych i rzecznych, a najmniej liczne są osady eoliczne.

1.2 Procesy postsedymentacyjne

Procesy postsedymentacyjne to procesy wywołane przez czynniki wietrzenia, erozji, denudacji, diagenezy, metamorfizmu i magmatyzmu. Zachodzą one po powstaniu osadu, czyli po zakończeniu sedymentacji.

Procesy postsedymentacyjne dzieli się na procesy stokowe, mrozowe, insolacyjne i glebowe.

Za procesy stokowe odpowiada denudacja, czyli zjawisko obniżania i wyrównywania powierzchni Ziemi. Następuje erozja, wietrzenie i ruchy masowe. Stokami są powierzchnie nachylone do płaszczyzny prostopadłej do lokalnego pionu pod kątem większym niż 2 stopnie. Powierzchnie nachylone pod kątem nie większym niż 2 stopnie to równiny.

Ruchy masowe to przemieszczanie w dół stoku zwietrzeliny, osadów lub przypowierzchniowych partii skał litych pod wpływem siły grawitacji. Ruchami masowymi są obrywanie, osypywanie, spełzywanie, osiadanie, osuwanie, spływanie, spłukiwanie i erozja wąwozowa.

Deluwium to osady drobnoziarniste powstałe w wyniku wypłukiwania przez wody deszczowe najdrobniejszego materiału i jego osadzania w niższych partiach stoków lub u ich podnóża. Proluwium to osady gruboziarniste, powstałe w wyniku działania rzek okresowych o dużej sile nośnej. Koluwium to produkty ruchów masowych niezwiązanych z działalnością wody.

Osuwanie to grawitacyjne ześlizgiwanie się zwartych mas ze stoku. Potrzebny jest impuls je wywołujący, np. drgania tektoniczne. W wyniku osuwania powstaje jęzor osuwiskowy i nisza osuwiskowa.

Spełzywanie to powolne, ciągłe przemieszczanie przypowierzchniowych warstw gruntu pod wpływem siły ciężkości, polegające na plastycznym płynięciu. Spełzywanie następuje w klimatach o zmiennych porach roku, w których woda wypełniająca pory osadu zamarza i rozmarza zmieniając swoją objętość. Zamarzanie wody w porach powoduje pęcznienie i przemieszczanie się ziaren w górę, w stronę powierzchni prostopadle do nachylonego stoku. W czasie rozmarzania ziarno nie jest już przenoszone prostopadle do nachylonej powierzchni, a zgodnie z wektorem siły ciężkości, prosto w dół. Dlatego w cyklu rocznym każde ziarno przesuwa się lekko w dół ulegając w czasie zamarzania przeniesieniu prostopadle do nachylonego stoku w górę, a następnie opadając zgodnie z wektorem siły grawitacji.

Zjawisko spełzywania zachodzi najintensywniej tuż pod powierzchnią, a wraz z głębokością jego intensywność maleje. Podgięcie haków zbożowych jest typowym efektem spełzywania. Drzewa na spełzających stokach są nachylone. Powstaje zjawisko tzw. “pijanego lasu”. W Polsce osady przemarzają średnio do głębokości około 80 cm.

Spełzywanie jest zagrożeniem dla stanowisk archeologicznych. Powoduje niszczenie stanowisk położonych na nachylonych stokach na obszarach, na których występują spadki temperatury poniżej zera.

10