plik


ÿþPerspektywy bliskowschodniego procesu pokojowego w kontek[cie zmiany wBadzy w Egipcie Aleksandra Dzisiów-Szuszczykiewicz Departament Analiz Strategicznych Warszawa, 14 marca 2011 r. 1. Rola Egiptu w bliskowschodnim procesie pokojowym Egipt (jako jedno z dwóch  obok Jordanii  paDstw arabskich posiadajcych stosunki dyplomatyczne z Izraelem) anga|owaB si w rozwizanie konfliktu izraelsko- palestyDskiego, prowadzc mediacje midzy obydwiema stronami oraz goszczc spotkania przedstawicieli Tel Awiwu i Ramallah. Prezydent Hosni Mubarak i jego administracja cieszyli si zaufaniem obu stron w negocjacjach. Silna pozycja Egiptu w Lidze PaDstw Arabskich (LPA) czyniBa z Kairu kluczowego sojusznika PalestyDczyków, którzy w 2010 r. zaczli w wikszym stopniu polega na organizacji popierajcej istotne decyzje w rozmowach z Izraelem. W 2010 r. Liga PaDstw Arabskich udzieliBa Autonomii PalestyDskiej politycznego poparcia dla wznowienia bezpo[rednich negocjacji z Tel Awiwem, mimo niespeBnienia przezeD |daD dotyczcych zamro|enia osadnictwa.1 Pozycj Egiptu jako mediatora umacniaBo ponadto poparcie Stanów Zjednoczonych. Prezydent H. Mubarak cieszyB si zaufaniem amerykaDskiej administracji i postrzegany byB jako sojusznik USA, a nawet reprezentant ich interesów na Bliskim Wschodzie. Nieprzypadkowo te| prezydent Barack Obama wybraB Kair na miejsce wygBoszenia przesBania do [wiata arabskiego i muzuBmaDskiego w czerwcu 2009 r., chcc podkre[li rol Egiptu. Kair zaanga|owaB si ponadto w mediacj midzy Hamasem a Izraelem w kwestii uwolnienia porwanego przez palestyDskie ugrupowanie w 2006 r. izraelskiego |oBnierza Gilada Szalita (w 2010 r. Hamas zrezygnowaB jednak z usBug 1 J. Mitnick, Why Israel is leaning on Egypt s Hosni Mubarak to nudge peace process, <www.csmmonitor.com> z 19 lipca 2010 r. Kairu). Po przejciu przez Hamas kontroli nad stref Gazy w 2007 r. Egipt podejmowaB próby rozwizania problemów zwizanych ze stref Gazy: staraB si doprowadzi do zniesienia przez Izrael blokady tego terytorium, a tak|e prowadziB dziaBania rekoncyliacyjne midzy Hamasem a Fatahem. ByBy to dziaBania kluczowe dla tzw. dwupaDstwowego rozwizania konfliktu. PalestyDczycy nie mogli  i nie mog  zawrze pokoju, dopóki s podzieleni. WyBczenie strefy Gazy z ram i zaBo|eD porozumienia oznaczaBoby, |e pozostanie ona zródBem konfliktu, podwa|ajc zasadno[ porozumienia koDcowego. Warto jednak zwróci uwag na fakt, |e przejcie przez Hamas wBadzy w strefie Gazy, wymusiBo na Kairze konieczno[ wypracowania nowej strategii wobec PalestyDczyków. Przy egipskiej granicy powstaBy bowiem struktury wBadzy kierowane przez odBam Bractwa MuzuBmaDskiego, postrzeganego jako zagro|enie dla re|imu H. Mubaraka.2 WBadze w Kairze obawiaBy si, |e strefa Gazy stanie si wzorem dla egipskiego Bractwa i baz operacyjn przeciwko re|imowi, a tym samym zagrozi suwerenno[ci Egiptu.3 Bliskie relacje midzy Hamasem a libaDskim Hezbollahem i Iranem wzmocniBy egipsk percepcj zagro|enia ze strony palestyDskiej organizacji, szczególnie po wykryciu komórek libaDskiej partii Boga stanowicych element siatki przemytników broni do Gazy. Pocztkowo wBadze w Kairze próbowaBy doprowadzi do zjednoczenia Autonomii  std mediacje prowadzone przez byBego ju| wiceprezydenta Egiptu gen. Omara Sulejmana  ale w zwizku z fiaskiem rozmów wewntrzpalestyDskich, przyjBy bardziej stanowcz strategi wobec Hamasu. Upublicznione przez Wikileaks oraz Al Jazeer i Guardiana w 2010 i 2011 r. dokumenty pokazaBy faktyczn rol Kairu w dziaBaniach majcych na celu skBócenie palestyDskich ugrupowaD czy wywarcie presji na Autonomii PalestyDskiej na rzecz wikszych ustpstw.4 Dokumenty ujawniBy te|, |e gen. O. Sulejman byB kluczow postaci, na której polega mogBy zarówno USA, jak i Izrael. 2. Stan negocjacji izraelsko-palestyDskich przed ustpieniem prezydenta H. Mubaraka Bezpo[rednie rozmowy midzy Izraelem a Autonomi PalestyDsk rozpoczBy si 2 wrze[nia 2010 r. (na szczycie w Waszyngtonie, oprócz przedstawicieli Izraela i Autonomii PalestyDskiej oraz USA i Jordanii, obecny byB tak|e prezydent H. Mubarak), jednak|e zaBamaBy si ju| 26 wrze[nia w zwizku z nieprzedBu|eniem przez Izrael moratorium na rozbudow osiedli na Zachodnim Brzegu Jordanu. Próby spoBeczno[ci 2 Hamas powstaB podczas pierwszej Intifady w 1987 r. jako odBam Bractwa MuzuBmaDskiego. Powizania midzy obydwiema organizacjami i obawa przed wzrostem ich wpBywów popychaBy wBadze w Ramallah, Kairze i Tel Awiwie do wspóBpracy. 3 S. Brom, A more assertive Egypt, w: Egypt s Gaza wall, <www.bitterlemons-international.org> z 14 stycznia 2010 r. 4 A. Al-Arian, Egypt and the Palestinian question, <www.aljazeera.net> z 5 lutego 2011 r. midzynarodowej, w tym przede wszystkim USA, wznowienia negocjacji izraelsko- palestyDskich nie powiodBy si. Tel Awiw nie rezygnuje z rozbudowy osiedli zarówno na Zachodnim Brzegu, jak i we wschodniej Jerozolimie, za[ strona palestyDska uzale|nia powrót do rozmów od zastopowania postpów izraelskiego osadnictwa. Ponadto negocjacje utrudnia podziaB Palestyny na rzdzony przez Fatah Zachodni Brzeg oraz stref Gazy, kontrolowan przez terrorystyczny Hamas. Ten ostatni odmawia uznania rzdu premiera Salama Fajjada.5 Pozycja wBadz Autonomii PalestyDskiej nigdy wcze[niej nie byBa do tego stopnia kwestionowana przez wBasne spoBeczeDstwo, jak obecnie.6 Wiarygodno[ prezydenta Mahmuda Abbasa i jego ekipy w oczach zwolenników Hamasu podwa|yBy wspomniane powy|ej, ujawnione przez Al Jazeer i Guardiana, dokumenty dotyczce izraelsko-palestyDskich negocjacji.7 Wynika z nich, |e palestyDscy negocjatorzy ju| w 2008 r. odstpili od roszczeD wobec wikszo[ci |ydowskich obszarów we wschodniej Jerozolimie oraz zgodzili si na ustpstwa w kwestii palestyDskich uchodzców.8 Skandal wynikajcy z publikacji dokumentów wymusiB rezygnacj ze stanowiska gBównego negocjatora strony palestyDskiej Saeba Erekata.9 Warto równie| odnotowa, i| podczas wspomnianego wcze[niej szczytu w Waszyngtonie we wrze[niu 2010 r., inaugurujcego wznowienie rozmów bezpo[rednich, premier S. Fajjad ogBosiB rozpoczcie rocznego okresu odliczania (tj. do wrze[nia 2011 r.) do powstania niepodlegBego paDstwa palestyDskiego.10 Dwa miesice pózniej (w grudniu 2010 r.) Brazylia, Argentyna, Boliwia i Ekwador uznaBy niepodlegBe paDstwo palestyDskie, a w styczniu 2011 r. do ich grona doBczyBo Chile. Podczas wizyty w Jerychu w styczniu 2011 r. prezydent Rosji D. Miedwiediew podtrzymaB decyzj ZSRR z 1988 r. o uznaniu niepodlegBego paDstwa palestyDskiego. Ministrowie spraw zagranicznych paDstw UE we wspólnym o[wiadczeniu stwierdzili, |e uznaj paDstwo palestyDskie w odpowiednim czasie i podkre[lili konieczno[ wynegocjowania porozumienia midzy Izraelem a Palestyn. W izraelskich mediach pojawiaj si przypuszczenia, i| kolejnym paDstwem mogcym uzna Palestyn, a jednocze[nie 5 Premier i minister finansów palestyDskiego rzdu. Uznany na [wiecie ekonomista. Absolwent Uniwersytetu AmerykaDskiego w Bejrucie oraz uczelni w USA. W latach 1987-1995 pracowaB w Banku Zwiatowym, a nastpnie reprezentowaB Midzynarodowy Fundusz Walutowy przy AP. Opowiada si za unilateralnym ogBoszeniem przez AP niepodlegBo[ci PaDstwa PalestyDskiego. 5 Wicej zob.: R.M. Danin, A third way to Palestine, <www.foreignaffairs.com> z 22 grudnia 2010 r. 6 N. Nasser, Palestinian September 2011 deadline doomed, <middle-east-online.com> z 17 lutego 2011 r. 7 Wicej zob.: S. Milne, I. Black, Secret papers reveal slow death of Middle East peace process, <guardian.co.uk> z 23 stycznia 2011 r., B. David, Palestinians agreed to cede nearly all Jewish areas of East Jerusalem, <haaretz.com> z 24 stycznia 2011 r. 8 Tel Awiw odmawia prawa do powrotu palestyDskim uchodzcom z terenów zajtych przez Izrael w 1948 r. i 1976 r., obawiajc si, |e {ydzi znalezliby si w mniejszo[ci we wBasnym paDstwie. Wicej zob.: The Palestinian refugees, <mideastweb.org>. 9 Saeb Erekat resigns as chief PLO negotiator, <maannews.net> z 12 lutego 2011 r. 10 Wicej zob.: R.M. Danin, A third way to Palestine, <www.foreignaffairs.com> z 22 grudnia 2010 r. pierwszym krajem europejskim, mo|e by Hiszpania.11 Tymczasem w marcu 2011 r. minister spraw zagranicznych Norwegii Jonas Gahr Støre poinformowaB, |e jego kraj dokona rewizji stanowiska w sprawie uznania paDstwa palestyDskiego je[li do wrze[nia 2011 r. nie nastpi przeBom w procesie pokojowym.12 Ju| teraz zauwa|y mo|na rosnc midzynarodow izolacj premiera Benjamina Netanjahu, co pokazuje m.in. agenda jego podró|y zagranicznych.13 Europejscy przywódcy nie s przekonani, |e powa|nie podchodzi on do rozmów z PalestyDczykami. Pekin nie mo|e mu wybaczy odwoBania w ostatniej chwili podró|y do Chin, za[ Indie dyplomatycznie unikaj odpowiedzi w kwestii zBo|enia przez szefa izraelskiego rzdu wizyty w New Delhi.14 Wida te| wyraznie rosnce w ostatnim czasie po stronie paDstw europejskich niezadowolenie z przedBu|ajcego si impasu w rozmowach izraelsko-palestyDskich, odpowiedzialno[ci za co powszechnie obarczany jest Izrael. Zwiadczy o tym mo|e, midzy innymi, zganienie przez kanclerz Niemiec Angel Merkel premiera B. Netanjahu, za niepodejmowanie |adnych dziaBaD w celu przyspieszenia porozumienia pokojowego,15 a przede wszystkim gBosowanie 18 lutego 2011 r. europejskich paDstw zasiadajcych w Radzie BezpieczeDstwa ONZ za przyjciem rezolucji uznajcej izraelskie osiedla na Zachodnim Brzegu i we wschodniej Jerozolimie za nielegalne i wzywajcej do wstrzymania osadnictwa. Rezolucja nie zostaBa przyjta, poniewa| zawetowaBy j Stany Zjednoczone. PozostaBych 14 czBonków Rady poparBo jej projekt. W opinii przedstawicieli amerykaDskiej dyplomacji, forum ONZ nie jest odpowiednim miejscem na rozwizywanie konfliktu izraelsko-palestyDskiego. Waszyngton zaproponowaB wBadzom palestyDskim pakiet korzy[ci: niewi|ce o[wiadczenie RB ONZ potpiajce osadnictwo, wizyt delegacji RB ONZ w regionie oraz o[wiadczenie kwartetu bliskowschodniego (ONZ, UE, USA i Rosja) o uznaniu granic z 1967 r. jako granic przyszBego PaDstwa PalestyDskiego.16 Skierowanie projektu sponsorowanej przez 130 paDstw rezolucji do gBosowania  wbrew sprzeciwowi Waszyngtonu  pokazuje determinacj wBadz Autonomii PalestyDskiej. Fiasko rezolucji [wiadczy o podziale spoBeczno[ci midzynarodowej i mo|e w przyszBo[ci utrudnia wypracowanie jednolitego stanowiska. Mo|e równie| dodatkowo osBabi wiarygodno[ administracji USA w oczach rzdów paDstw arabskich, które krytycznie oceniBy odwrócenie si BiaBego Domu od swojego wieloletniego sojusznika H. Mubaraka. Weto USA dla rezolucji pokazuje ponadto, |e mimo presji spoBeczno[ci 11 Wicej zob.: S. Shamir, Who will be the next to recognize an independent Palestinian state?, <haaretz.com> z 18 stycznia 2011 r. 12 B. Ravid, Norway may recognize Palestinian state if peace process remains stalled, <www.haaretz.com> z 3 marca 2011 r. 13 Wicej zob.: B. Ravid, Netanyahu s faces international isolation as peace process stalls, <haaretz.com> z 17 lutego 2011 r. 14 Ibidem 15 H. Sherwood, Merkel rebukes Israeli PM Netanyahu for failing to advance peace, <www.guardian.co.uk> z 25 lutego 2011 r. 16 US vetoes UN resolution on Israeli settlements, <dawn.com> z 19 lutego 2011 r. midzynarodowej w kierunku jak najszybszego wznowienia negocjacji, wBadze w Tel Awiwie mog liczy na swego gBównego sojusznika  USA  w kluczowej kwestii spornej: osadnictwa. 3. Ustpienie prezydenta H. Mubaraka  reakcje 3.1. Reakcja PalestyDczyków Demonstracje w Egipcie i odej[cie prezydenta H. Mubaraka wywoBaBy zaniepokojenie zarówno w Tel Awiwie, jak i w Ramallah. Po stronie palestyDskiej widoczna jest obawa przed zainspirowanym wydarzeniami w Tunezji i Egipcie wybuchem niezadowolenia spoBecznego i podzieleniem losu H. Mubaraka. By uspokoi nastroje, prezydent M. Abbas przeprowadziB rekonstrukcj rzdu S. Fajjada (on sam zachowaB stanowisko).17 Na Zachodnim Brzegu zakazano te| wszelkich zgromadzeD bez zgody wBadz, a siBy bezpieczeDstwa rozpdziBy demonstracje w Ramallah. Ze wzgldu na lojalno[ palestyDskich wBadz wobec H. Mubaraka zezwalano na niewielkie demonstracje zwolenników egipskiego prezydenta (wiece jego przeciwników byBy rozpdzane).18 Z kolei Hamas wyraziB zgod na zgromadzenia w ge[cie poparcia dla egipskich protestujcych, a po ustpieniu H. Mubaraka pogratulowaB narodowi egipskiemu nieugitej postawy i determinacji.19 Nadal jednak istnieje mo|liwo[ wybuchu masowych protestów skierowanych przeciwko wBadzom Autonomii PalestyDskiej i wzrostu presji na jednostronne ogBoszenie niepodlegBo[ci paDstwa palestyDskiego. Pod presj wewntrznej opinii publicznej wBadze w Ramallah zobowizaBy si do przeprowadzenia wyborów lokalnych oraz wielokrotnie przekBadanych (z obawy przed sukcesem Hamasu) wyborów parlamentarnych i prezydenckich. GBosowanie prawdopodobnie doprowadzi do zmian we wBadzach Autonomii PalestyDskiej. Prezydenta M. Abbasa mo|e zastpi premier S. Fajjad lub Mustafa Barghouti.20 Nie ma jednak pewno[ci, czy wybory przywróc stronie palestyDskiej wiarygodno[ w oczach Izraela, gdy| Hamas deklaruje, |e nie wezmie w nich udziaBu i nie uzna ich wyników. 3.2. Reakcja Izraela Z punktu widzenia Izraela najistotniejsze jest utrzymanie w mocy zawartego w 1978 r. traktatu pokojowego z Egiptem. Std jednoznaczne poparcie Izraela dla 17 Fayyad tenders resignation of PA gov t, <maannews.net> z 14 lutego 2011 r.; Palestinian PM dissolves cabinet to stave off unrest gripping Arab world, <haaretz.com> z 14 lutego 2011 r.; M. Mar i, Abbas asks Fayyad to form a new cabinet, <arabnews.com> z 14 lutego 2011 r. 18 A. Al-Arian, op. cit. 19 Palestinian gov t congratulates Egyptian people on Mubarak s quitting, <palestine-info.co.uk> z 12 lutego 2011 r., Palestinian officials still silent about Egypt unrest, <maannews.net> z 6 lutego 2011 r. 20 Mustafa Barghouti  palestyDski dziaBacz na rzecz demokracji, kandydat na urzd prezydenta AP w 2005 r.  zajB 2 miejsce, zdobywajc 19 proc. gBosów. Zwolennik pokoju z Izraelem w oparciu o rozwizanie dwupaDstwowe. H. Mubaraka po wybuchu zamieszek i krytyka pod adresem Waszyngtonu, który naciskaB na rezygnacj wieloletniego sojusznika egipskiego.21 Traktat ten jest fundamentem bezpieczeDstwa narodowego Izraela. Eliminuje bowiem zagro|enie dla obszaru Negew oraz terenów nadmorskich. Z kolei gwarantem traktatu jest egipska armia, wyszkolona i uzbrojona przez USA, a przez to zale|na od Waszyngtonu.22 Najwy|sza Rada Wojskowa, która przejBa wBadz w Kairze po ustpieniu prezydenta H. Mubaraka, zadeklarowaBa podtrzymanie zobowizaD wynikajcych z midzynarodowych porozumieD i traktatów. Izrael liczy si jednak ze stopniowym spadkiem wpBywów i pozycji armii w Egipcie, a nawet z przejciem wBadzy w Kairze przez ekstremistów muzuBmaDskich. DoprowadziBoby to do zmiany ukBadu siB na Bliskim Wschodzie poprzez wzmocnienie pozycji Hamasu. Z obawy przed utrat kontroli nad granic strefy Gazy z Egiptem wBadze w Tel Awiwie zgodziBy si nawet w styczniu 2011 r. na tymczasowe wprowadzenie egipskich wojsk na zdemilitaryzowany PóBwysep Synaj. 3.3. Naciski spoBeczno[ci midzynarodowej Zamieszki w Egipcie i odej[cie prezydenta H. Mubaraka zaktywizowaBy spoBeczno[ midzynarodow (na czele z ONZ, UE, USA i Rosj, tworzcymi kwartet bliskowschodni)23 do dziaBaD na rzecz reaktywacji izraelsko-palestyDskich negocjacji. Zwiatowi przywódcy i dyplomaci uznali rewolucj w Tunezji i Egipcie za  wa|ny moment szansy ,24 wymuszajcy jak najszybsze wznowienie rozmów. SpoBeczno[ midzynarodowa (oraz wBadze Autonomii PalestyDskiej) podtrzymuje  wskazany przez prezydenta USA B. Obam  wrze[niowy termin zawarcia porozumienia pokojowego. Dlatego te| zintensyfikowano dziaBania na rzecz realizacji tego planu: na poBow marca 2011 r. zapowiedziano spotkanie przedstawicieli kwartetu na szczeblu ministerialnym (kwartet przygotowuje na marcowe spotkanie w Pary|u umow, zgodnie ze szkicem której, paDstwo palestyDskie ma zosta ustanowione w granicach z 1967 r. i na podstawie wymiany ziemi. Pojawia si informacja, |e stolic paDstwa ma by wschodnia Jerozolima)25, w czerwcu 2011 r. w Pary|u planowana jest midzynarodowa konferencja ofiarodawców pomocy dla Autonomii PalestyDskiej. Std te| decyzja prezydenta M. Abbasa o przeprowadzeniu wyborów do wrze[nia 2011 r. Z kolei sekretarz generalny 21 Przedstawiciele wBadz izraelskich porównywali odwrócenie si USA od H. Mubaraka do wycofania przez Waszyngton poparcia dla szacha Mohammada Rezy Pahlawiego podczas przewrotu w Iranie w 1979 r. M. Schattner, US  desertion of Mubarak angers Israel, <middle-east-online.com> z 7 lutego 2011 r. 22 G. Friedman, Egypt, Israel and a strategic reconsideration, <stratfor.com> z 8 lutego 2011 r. 23 Kwartet Bliskowschodni odgrywa rol mediatora w konflikcie izraelsko-palestyDskim. ZostaB powoBany do |ycia w 2002 r. w Madrycie z inicjatywy ówczesnego premiera Hiszpanii Jose Marii Aznara w reakcji na eskalacj konfliktu izraelsko-palestyDskiego. Specjalnym wysBannikiem Kwartetu jest byBy premier Wielkiej Brytanii Tony Blair. 24 N. Nasser, op. cit. 25 B. Ravid, Netanyahu: Binational state would be disastrous for Israel, <www.haaretz.com> z 4 marca 2011 r. NATO Anders Fogh Rasmussen, 9 lutego 2011 r., podczas corocznej konferencji po[wiconej problematyce bezpieczeDstwa w Izraelu zadeklarowaB gotowo[ Sojuszu do zaanga|owania si w misj utrzymania pokoju po zawarciu przez Izrael i Palestyn porozumienia pokojowego.26 SpoBeczno[ midzynarodowa zwikszyBa ponadto presj na premiera B. Netanjahu, by podjB kroki majce na celu wznowienie rozmów. Potrzeba przyspieszenia dziaBaD argumentowana jest grozb zwikszenia izolacji i osBabienia kart przetargowych Izraela wraz z upBywem czasu.27 Reakcj na rosnc presj, a tak|e ze wzgldu na zainteresowanie Izraela popraw relacji z UE oraz wol przeBamania coraz bardziej odczuwalnej izolacji midzynarodowej, jest deklaracja wBadz w Tel Awiwie przedstawienia w najbli|szym czasie bliskowschodniej inicjatywy pokojowej celem przeBamania impasu w rozmowach z PalestyDczykami. DziaBania Tel Awiwu wynikaj równie| z obawy przed powstaniem jednego  dwunarodowego  paDstwa, które w opinii premiera B. Netanjahu byBoby dla Izraela katastrofalne.28 Dodatkowym bodzcem dla Izraela do podjcia dziaBaD na rzecz wznowienia rozmów z PalestyDczykami mo|e sta si rosnca liczba krajów uznajcych paDstwo palestyDskie i determinacja cz[ci palestyDskiego establishmentu do jednostronnego ogBoszenia niepodlegBo[ci. Nacisk na Izrael (okre[lajcy si mianem jedynej demokracji bliskowschodniej) mo|e te| wymusi potencjalna demokratyzacja krajów regionu. Równie| [wiadomo[ ewentualnej utraty gBównego regionalnego sojusznika  Egiptu  i potencjalnej destabilizacji Jordanii, skutkujcej utrat kolejnego, mo|e wymóc na wBadzach w Tel Awiwie zawarcie porozumienia z PalestyDczykami. Ustpienie H. Mubaraka mo|e jednak stanowi dla premiera B. Netanjahu pretekst, by w dalszym cigu blokowa rozmowy z Ramallah,29 do których nieprzychylnie nastawiona jest izraelska opinia publiczna i rzdowi koalicjanci. Oficjalnie izraelskie wBadze deklaruj ch powrotu do negocjacji.30 Trudno jednak przypuszcza, by B. Netanjahu zaryzykowaB podzielenia losu kilku poprzednich rzdów Izraela (w tym swojego wBasnego w latach 1996-1999), które przypBaciBy zaanga|owanie w proces pokojowy przegran w wyborach.31 O skali niechci wBadz w Tel Awiwie do finalizacji procesu pokojowego na zasadzie powstania dwóch paDstw (ang. two-state solution) 26 NATO says peacekeeping force possible after Middle East deal, <en.rian.ru> z 10 lutego 2011 r. 27 I. Kershner, Egypt s upheaval hardens Israel s stance on peace, <nytimes.com> z 2 lutego 2011 r. 28 B. Ravid, Netanyahu: Binational state would be disastrous for Israel, op. cit. 29 J. Federman, Egypt crisis spells trouble for Mideast peace, <news.yahoo.com> z 2 lutego 2011 r. 30 H. Keinon, Dermer in US hints backstage diplomacy on PA track, <jpost.com> z 11 lutego 2011 r. 31 Gh. Khatib, More of the same [w:] The Netanyahu government, <bitterlemons.org> z 30 marca 2009 r. najlepiej [wiadcz wspomniane dokumenty z negocjacji izraelsko-palestyDskich, ujawnione przez Al Jazeer i The Guardian. Kompromis okazaB si przecie| niemo|liwy mimo ustpstw przedstawicieli M. Abbasa. 4. Konsekwencje ustpienia H. Mubaraka i zmiany wBadzy w Kairze dla bliskowschodniego procesu pokojowego. Mo|liwe scenariusze rozwoju wydarzeD Sytuacja w Egipcie pozostaje labilna, a proces zmiany wBadzy nie bdzie ani szybki, ani Batwy. Wydaje si jednak, |e bez wzgldu na charakter przyszBych wBadz w Kairze, w najbli|szym czasie bd one pochBonite kwestiami wewntrznymi, co ograniczy wpByw Egiptu na bliskowschodni proces pokojowy. Uwaga egipskich wBadz koncentruje si obecnie w du|o wikszym stopniu na trwajcej w Libii wojnie domowej oraz jej mo|liwych konsekwencjach, ni| na bliskowschodnim procesie pokojowym. PrzyszBe, wyBonione w demokratycznych wyborach, wBadze bd musiaBy jednak odnie[ si do roli swoich poprzedników. Wydaje si, |e mo|liwe s trzy scenariusze rozwoju wydarzeD w Egipcie i zwizanego z nimi podej[cia Kairu do kwestii Izraela i Palestyny. Utrzymanie wpBywów w strukturach wBadzy przez egipsk armi wydaje si gwarantowa utrzymanie dotychczasowego kierunku polityki zagranicznej Kairu, czyli korzystnego dla Tel Awiwu status quo. Cho obecnie dowódcy i czBonkowie Najwy|szej Rady Wojskowej (sprawujcej tymczasowo wBadz w Kairze) deklaruj, |e sprawowa bd rol po[rednika w doprowadzeniu do demokratycznych przemian w Egipcie i daj do zrozumienia, |e nie zale|y im na bezpo[rednim sprawowaniu wBadzy w paDstwie, to nie ma pewno[ci czy wojskowi nie zatrzymaj wBadzy. W przypadku takiego rozwoju wydarzeD istotn rol do odegrania mo|e mie wspominany ju| gen. O. Sulejman. Utrzymanie przez niego pozycji we wBadzach w Kairze (na razie utrudnione ze wzgldu na napicia w relacjach z marszaBkiem Muhammadem Husajnem Tantawim stojcym na czele Najwy|szej Rady Wojskowej) i dalsza rola mediatora mo|e by gwarancj kontynuacji dotychczasowego kursu w procesie pokojowym. Natomiast jego odsunicie od polityki spowoduje utrat przez Izrael sojusznika w dziaBaniach na rzecz wymuszenia kompromisu po stronie palestyDskiej. Najmniej prawdopodobnym, ale i najczarniejszym scenariuszem wydaje si przejcie kontroli nad Egiptem przez Bractwo MuzuBmaDskie. Mo|e to pocign za sob umocnienie spokrewnionego z t organizacj Hamasu. Kair nie bdzie bowiem ju| blokowaB przej[cia w Rafah  do Gazy popByn broD i towary niezbdne do odbudowy zniszczonej infrastruktury. To przyczyni si do wzrostu aspiracji Hamasu do przejcia wBadzy tak|e na Zachodnim Brzegu. Kontrola wspieranego przez Teheran i nieuznajcego Izraela Hamasu nad caBym terytorium Autonomii PalestyDskiej mo|e za[ skutkowa caBkowitym fiaskiem bliskowschodniego procesu pokojowego. Mo|e te| sprowokowa atak ze strony Izraela  podobny do Operacji PBynny OBów (2008/2009 r.). Najczarniejszy scenariusz zakBada powrót relacji egipsko-izraelskich do stanu sprzed 1978 r. (przed podpisaniem traktatu pokojowego)32 bez porozumienia z PalestyDczykami. StworzyBoby to grunt do wybuchu wojny na dwóch frontach i intifady.33 Wiele jednak wskazuje na to, |e w Egipcie powstanie wyBoniony w demokratycznych wyborach rzd. Ze wzgldu na prawdopodobn mnogo[ partii startujcych do parlamentu, |adnej nie uda si zdoby wikszo[ci do samodzielnego rzdzenia (w tym Bractwu MuzuBmaDskiemu), co stwarza szans na gabinet  jedno[ci narodowej . Taki ukBad siB mo|e spowodowa pogorszenie stosunków z Izraelem, ale nie bdzie zapewne skutkowaB zerwaniem traktatu pokojowego (nawet cz[ czBonków Bractwa MuzuBmaDskiego deklaruje uznanie wszystkich zawartych przez Kair porozumieD midzynarodowych) czy wojn z Izraelem. By mo|e rzd jedno[ci narodowej bdzie zdecydowany przyj kierunki swojej polityki zagranicznej, wzorowane na modelu tureckim reprezentowanym przez rzdzc w Ankarze Parti Sprawiedliwo[ci i Rozwoju (tur. Adalet ve Kalk1nma Partisi  AKP). Oznacza to bdzie utrzymywanie dobrych stosunków z Zachodem, przy jednoczesnym zacie[nianiu relacji z paDstwami Afryki PóBnocnej i Bliskiego Wschodu, w tym z Iranem i np. Rosj. Zgoda egipskich wBadz na przepBynicie iraDskich okrtów wojennych przez KanaB Sueski (po raz pierwszy od rewolucji islamskiej w Iranie w 1979 r.) i wpBynicie na Morze Zródziemne do Syrii mo|e [wiadczy o obecnej i przyszBej zmianie polityki wBadz w Kairze wobec Teheranu. Wybór modelu tureckiego mo|e oznacza równie| rzeczywiste wsparcie Kairu dla wBadz Autonomii PalestyDskiej, a tak|e by mo|e dla Hamasu, kosztem dotychczasowego (czasami bezwarunkowego) poparcia dla interesów Tel Awiwu. WNIOSKI: Wraz z odej[ciem prezydenta H. Mubaraka Izrael i Autonomia PalestyDska utraciBy mediatora w rozmowach i sojusznika w walce z Hamasem. Zmiany polityczne w Egipcie w Kairze mog zawa|y na ukBadzie siB w regionie, w tym na perspektywach bliskowschodniego procesu pokojowego. W krótkoterminowej perspektywie Egipt bdzie zbyt skoncentrowany na problemach wewntrznych oraz sytuacji w ssiedniej Libii, by kontynuowa swoj dotychczasow rol w procesie pokojowym. W dBu|szym okresie, w zale|no[ci od ostatecznego ksztaBtu egipskiej sceny politycznej mo|liwe s trzy scenariusze rozwoju wydarzeD: a) kontynuacja dotychczasowej polityki zagranicznej i bezpieczeDstwa Egiptu (pokój z Izraelem  z jednej strony i wsparcie Fatahu przeciwko Hamasowi  z drugiej); b) 32 Od wojny arabsko-izraelskiej w 1948 r. Izrael i Egipt znajdowaBy si w stanie wojny (konflikt zbrojny, w który zaanga|owany byBy obydwa paDstwa wybuchB równie| w 1967 r.  tzw. wojna sze[ciodniowa). 33 G. Friedman, op. cit. ochBodzenie stosunków egipsko-izraelskich i c) konflikt zbrojny. Ostatnia opcja wydaje si najmniej prawdopodobna, ale nie mo|na jej wyklucza. Utrzymanie status quo nie daje gwarancji postpu w rozmowach izraelsko- palestyDskich. Grozi natomiast jednostronn deklaracj niepodlegBo[ci paDstwa palestyDskiego przez wBadze w Ramallah, cho jest to utrudnione ze wzgldu na podziaB Autonomii PalestyDskiej. Dalszy spadek popularno[ci i pozycji M. Abbasa (i brak wsparcia np. ze strony egipskiego sojusznika) mo|e skutkowa wzrostem wpBywów Hamasu oraz protestami inspirowanymi wydarzeniami w Tunezji, Egipcie, Libii, Jordanii czy Jemenie. GBówn przeszkod powrotu do rozmów jest kwestia izraelskiego osadnictwa, nie za[ ustpienie prezydenta H. Mubaraka. Stanowisko premiera B. Netanjahu w tej sprawie jest usztywnione przede wszystkim ze wzgldu na ortodoksyjnych koalicjantów. Utrudnieniem dla finalizacji procesu pokojowego jest równie| brak jednomy[lno[ci spoBeczno[ci midzynarodowej. Je[li przedstawicielom spoBeczno[ci midzynarodowej nie uda si skBoni obu stron konfliktu do ustpstw, trudno spodziewa si wznowienia rozmów, a tym bardziej  finalizacji bliskowschodniego procesu pokojowego do wrze[nia 2011 r. Szans na przekonanie Tel Awiwu do ustpstw wobec PalestyDczyków wydaje si rosnca midzynarodowa izolacja Izraela i zniecierpliwienie Zachodu impasem w rozmowach. By mo|e wpByw na Izrael oka| si mie równie| wydarzenia w Tunezji, Egipcie i Libii oraz rosnce wpBywy Iranu w regionie. Wybory w Autonomii PalestyDskiej mog przypa[ na czas polskiej prezydencji w Radzie UE, podobnie jak kluczowa, wedBug spoBeczno[ci midzynarodowej i wBadz Autonomii PalestyDskiej, wrze[niowa data finalizacji procesu pokojowego. Ju| teraz Polska powinna zabiega o wiksz aktywno[ Wspólnoty w dziaBaniach na rzecz wznowienia rozmów izraelsko-palestyDskich i by przygotowana na wszystkie mo|liwe scenariusze rozwoju wydarzeD na Bliskim Wschodzie. WBadze Izraela postrzegaj Polsk jako tradycyjnie przychylne im paDstwo w[ród krajów Unii Europejskiej i oczekuj realizacji kluczowych dlaD kwestii (Iran, rozmowy izraelsko-palestyDskie, stabilizacja sytuacji na Bliskim Wschodzie) podczas polskiej prezydencji w Radzie UE. Polska mo|e zatem wykorzystywa swoje bliskie kontakty z Izraelem do wskazywania, |e postp procesu pokojowego le|y w strategicznym interesie Tel Awiwu, biorc pod uwag zarówno sytuacj w regionie, jak i dalszy rozwój stosunków z Uni Europejsk.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Analiza Wykład 8 (25 11 10)
Analiza FMEA procesu Analiza FMEA procesu darmowy fragment
Analiza Wykład 5 (04 11 10) ogarnijtemat com
Analiza Wykład 6 (16 11 10) ogarnijtemat com
analiza koszt w procesu 353608
Analiza Wykład 7 (18 11 10) ogarnijtemat com
analiza ilościowa i objętościowa 11
wyk analiza mech krzywkowych 11
Wyklad Metody Spektroskopowe w procesach 11
Analiza 2 10 Budzet 11

więcej podobnych podstron