plik


ÿþDiagnosta Laboratoryjny KwiecieD 2007 http://www.kidl.org.pl Borelioza: dlaczego diagnostyka jest tak trudna? El\bieta Witecka-Knysz2, MaBgorzata Klimczak2, Karol Lakwa3, Joanna [ajkowska1, SBawomir Pancewiczl, Maciej Kondrusikl, Sambor Grzegorczuk1, Renata ZwierzbiDskal, Teresa Hermanowska-Szpakowicz1 1 Klinika Chorób Zakaznych i Neuroinfekcji Akademii Medycznej w BiaBymstoku 2 Wojewódzki ZespóB Specjalistycznej Opieki Zdrowotnej we WrocBawiu 3 EUROIMMUN POLSKA Sp. z o.o. 2. Zmienno[ antygenowa Borrelia Wstp burgdorferi Wykonywane rutynowo w laboratoriach testy serolo- W diagnostyce serologicznej trzeba bra pod uwag giczne w kierunku boreliozy czsto sprawiaj trud- ogromn, niespotykan u innych bakterii heterogen- no[ci interpretacyjne, poniewa\ odpowiedz immuno- no[ i polimorfizm antygenów. W zwizku z tym logiczna mo\e przebiega odmiennie od typowego równie zró\nicowane s powstajce w odpowiedzi schematu opisywanego w przypadku innych cho- na kontakt z nimi przeciwciaBa. Stwarza to powa\ne rób infekcyjnych. GBówne problemy, jakie napoty- trudno[ci w konstruowaniu testów laboratoryjnych, kamy w diagnostyce laboratoryjnej boreliozy, s które powinny wychwytywa z du\ czuBo[ci wynikiem strategii \yciowych Borrelia burgdorferi, wszystkie wyprodukowane przeciwciaBa, przy rów- skomplikowanej odpowiedzi immunologicznej i nie- noczesnym unikniciu reakcji krzy\owych z prze- doskonaBo[ci metod diagnostycznych. ciwciaBami powstaBymi po kontakcie z innymi pato- genami. Strategie \yciowe Borrelia dokonuje zmiany swoich antygenów po- wierzchniowych jako wyraz adaptacji na zmieniaj- Borrelia burgdorferi ce si warunki [rodowiska (kleszcz / krgowiec / i ich konsekwencje diagnostyczne ró\ne tkanki). Natomiast zmienno[ w obrbie tego samego antygenu np. OspC prezentuj równie\ inne 1. Zmienno[ morfologiczna Borrelia gatunki Borrelia, np. B. reccurentis powodujca dur burgdorferi powrotny, uciekajc w ten sposób przed wytworzo- [ywe komórki Borrelia burgdorferi charakteryzu- nymi ju\ specyficznymi przeciwciaBami. j si unikalnymi, wyró\niajcymi je spo[ród wik- Unikanie odpowiedzi immunologicznej poprzez szo[ci bakterii, cechami. W odpowiedzi na stres [ro- zmiany antygenów powierzchniowych prowadzi do dowiskowy ruchliwe formy spiralne przeobra\aj si prezentacji nowych antygenów ukBadowi immuno- w cysty (forma L, bakteria pozbawiona [ciany ko- logicznemu, przeciwko którym nie ma on jeszcze mórkowej, która przybiera form sferyczn), wytworzonych przeciwciaB. Dlatego przeciwciaBa ukrywajc materiaB genetyczny w oczekiwaniu na skierowane przeciwko pierwotnym antygenom nie powrót sprzyjajcych warunków. Proces ten jest mog speBnia swoich ochronnych funkcji, a odpo- odwracalny, zarówno w warunkach in vitro, jak in wiedz immunologiczna staje si nieadekwatna. vivo. Z chwil powstania cyst znikaj specyficzne Dodatkowym utrudnieniem jest pojawianie si, lub antygeny, które byBy dotychczas rozpoznawane te\ zanikanie wielu antygenów w ró\nych stadiach przez ukBad immunologiczny, co prowadzi do za- choroby i w ró\nych stanach fizjologicznych Borre- hamowania produkcji przeciwciaB. Spadek pozio- lia burgdorferi, wynikajcych z uruchomienia uni- mu przeciwciaB lub ich brak sprzyja odtworzeniu spi- kalnych strategii \yciowych. ralnej formy krtka z cysty. Alternatywnym wyja[nieniem nawracajcej lub 3. Wewntrzkomórkowe przebywanie przewlekBej manifestacji narzdowej jest prze- Borrelia burgdorferi oraz trwanie w tkankach skBadników bakterii, które ukrywanie si patogenu w obszarach prowokuj reakcje zapalne. Borrelie mog wytwa- immunologicznie uprzywilejowanych rza równie\ formy b l e b s , które zawieraj gBów- nie lipoproteiny OspA, OspB, OspD i niskoczste- Podczas infekcji produkcja przeciwciaB jest wolna, czkow lipoprotein o masie od 6 do 10 kDa. Lipo- a ilo[ przeciwciaB ochronnych mo\e by zbyt nis- proteiny te s silnymi induktorami reakcji zapal- ka, co jest powodem niewystarczajcej skuteczno[- nych. Obecno[ tych pcherzyków pozakomórko- ci obrony immunologicznej. Daje to szans bakte- wych z czynnymi biologicznie lipopeptydami w za- riom dotarcia do stref organizmu, gdzie s chronio- jtych tkankach mo\e przyczynia si do utrzymy- ne przed atakiem przeciwciaB. Takimi niszami mog wania si stanu zapalnego nawet wówczas, gdy nie- by przestrzenie wewntrzkomórkowe (k. [ródbBon- ka i fibroblasty), o[rodkowy ukBad nerwowy, aparat obecne s zdolne do namna\ania bakterie. ruchu i inne. Oprócz niemo\no[ci przedostania si antybiotyków do niektórych przestrzeni zajmowa-  1  Diagnosta Laboratoryjny KwiecieD 2007 http://www.kidl.org.pl nych przez bakterie, utrudniony jest te\ kontakt uk- woju peBnej i prawidBowej odpowiedzi immunologi- Badu immunologicznego zaka\onego pacjenta z cznej. Wszelkie zaburzenia mechanizmów nieswoi- przebywajcymi wewntrzkomórkowo krtkami stych we wczesnym okresie zaka\enia mog unie- Borrelia burgdorferi, czego efektem jest brak lub mo\liwi skuteczn eradykacj patogenu w dal- osBabienie odpowiedzi immunologicznej i nieefek- szych etapach odpowiedzi i w konsekwencji dopro- tywne leczenie. Przebywanie \ywych bakterii we- wadzi do rozwoju stanu przewlekBego choroby. wntrz komórek i w miejscach niedostpnych dla Podobnie jak w wikszo[ci zaka\eD, jako pierwsze komórek ukBadu immunologicznego wi\e, si z pojawiaj si przeciwciaBa w klasie IgM. Uwalniane niebezpieczeDstwem wznowy choroby po wydosta- s na pocztku pierwotnej odpowiedzi immunologi- niu si krtków z ukrycia. W takich sytuacjach w cznej. Charakteryzuj si maBym powinowactwem póznym okresie choroby mo\e niekiedy doj[ do do antygenu, sprzyjaj silnej aktywacji dopeBniacza produkcji przeciwciaB typowych dla wczesnych sta- (do 400x bardziej ni\ IgG) i wizaniu receptorów diów choroby. FcR na komórkach \ernych oraz fagocytozie. Nas- Wykonujc badania serologiczne nale\y wzi pod tpnie pojawiaj si przeciwciaBa w klasie IgG, któ- uwag mo\liwo[ lokalnej produkcji przeciwciaB re stanowi gBówne immunoglobuliny w walce z (kompartmentalizacji odpowiedzi immunologicz- patogenami. nej), ograniczonej do okre[lonych przestrzeni (pByn W miar rozwoju procesu chorobowego, to jest stawowy, PMR). W takich sytuacjach badanie suro- przechodzenia infekcji przez kolejne stadia, obser- wicy krwi mo\e nie wykaza obecno[ci spodziewa- wuje si ewolucj produkcji przeciwciaB skierowa- nych przeciwciaB, lub odpowiedz serologiczna mo- nych przeciwko ró\nym antygenom, zale\nie od \e by wyra\ona sBabo. Jednorazowo uzyskany uje- stadium choroby. Wczesna odpowiedz immunolo- mny wynik badania serologicznego, szczególnie we giczna (gBównie przeciwciaBa w klasie IgM) skiero- wczesnej fazie choroby, nie wyklucza zaka\enia. wana jest przeciwko biaBku flagelliny p41 oraz do Wi\e si to ze stopniowym rozwojem odpowiedzi biaBka OspC zwizanego z bBon zewntrzn. We humoralnej, w miar prezentowania nowych anty- wczesnym etapie infekcji Borrelia burgdorferi uk- genów. Bad immunologiczny rozpoznaje zaledwie kilka antygenów. W miar upBywu czasu odpowiedz im- munologiczna rozszerza si na coraz wiksz liczb Odpowiedz immunologiczna biaBek antygenowych. Pózniejsze stadia choroby na zaka\enie Borreli charakteryzuj si obecno[ci przeciwciaB skiero- Po ukBuciu przez kleszcza bakterie Borrelia burg- wanych do wielu ró\nych biaBek, takich jak: p39 dorferi zajmuj skór, skd w cigu kilku dni potra- ip58, a nastpnie: p83/100, p53, p43, p39, p30, p21, fi si przedosta do wielu tkanek. Cigle brak jest Ospl7, pl4 (pojawiaj si one tygodnie, miesice i jednak kompletnych i pewnych informacji wyja[- lata pózniej). PrzeciwciaBa anty OspC w klasie IgG niajcych przebieg kolejnych faz infekcji boreliozo- w pózniejszych stadiach choroby s obecne bardzo wej, takich jak: mechanizm transportu bakterii Bor- rzadko. Dla kontrastu, przeciwciaBa anty-OspC w relia burgdorferi wewntrz naczyD, rodzaj czynni- klasie IgM mog utrzymywa si u niektórych pac- ków umo\liwiajcych krtkom opuszczenie syste- jentów przez lata, nawet po skutecznej terapii. Tak mu naczyniowego oraz szczegóBy potwierdzonego wic obecno[ specyficznych przeciwciaB w klasie ju\ klinicznie organotropizmu. IgM nie mo\e stanowi jedynego kryterium diagno- W wyniku zaka\enia Borrelia burgdorferi, podob- stycznego potwierdzajcego [wie\ infekcj. nie jak w wyniku innych infekcji, uruchomiony zo- Podobnie jak w przypadku przeciwciaB w klasie staje caBy szereg reakcji immunologicznych, zarów- IgM, odpowiedz immunologiczna w klasie IgG mo- no swoistych, jak nieswoistych, majcych na celu \e utrzymywa si przez lata i dlatego nie mo\e sBu- eliminacj patogenu. \y np. monitorowaniu leczenia. PrzeciwciaBa, któ- re zostaBy wyprodukowane w wyniku infekcji, mo- Rozwój odpowiedzi immunologicznej w zaka\eniu g by stwierdzane we krwi nawet po 10, a niekie- Borrelia burgdorferi przebiega w kilku etapach. Pierwszy etap, w którym nie wykrywa si swois- dy po 20 latach od momentu stwierdzenia choroby tych przeciwciaB, trwa okoBo trzech tygodni od mo- (w obu klasach), ale ich obecno[ nie jest wskazni- mentu zaka\enia. W tym czasie funkcjonuj wro- kiem aktywnego zaka\enia. Oprócz stanów zwiza- nych ze wznow choroby, z reinfekcj, z prawidBo- dzone mechanizmy obrony polegajce na dziaBaniu komórek \ernych (makrofagów, granulocytów), li- w pamici immunologiczn, mog wystpi zja- wiska nie zwizane z infekcj Borrelia burgdorferi zozymu, interferonu, ukBadu dopeBniacza komórek cytotoksycznych. W drugim etapie rozwija odpo- np. reakcje krzy\owe z nieswoistymi antygenami krtków. wiedz nabyta, czyli nastpuje rozpoznanie obcych antygenów i przygotowanie do rozpoczcia peBnej swoistej odpowiedzi immunologicznej. Powstaj zarówno limfocyty B produkujce swoiste przeciw- ciaBa, jak limfocyty T z receptorami wi\cymi ob- cy antygen. Etap ten ma wielkie znaczenie dla roz-  2  Diagnosta Laboratoryjny KwiecieD 2007 http://www.kidl.org.pl rym skierowane s przeciwciaBa. Manifestacje klini- Trudno[ci w diagnostyce boreliozy czne chorób tkanki Bcznej mog przypomina bo- relioz {np. zapalenie i bóle stawów, objawy neuro- Laboratoryjn diagnostyk boreliozy utrudnia inter- logiczne), dlatego w wtpliwych przypadkach nale- pretacja wyników, a mianowicie niemo\no[ odró\- \y przeprowadzi diagnostyk ró\nicow z choro- nienia aktywnego zaka\enia od przebytego w prze- bami autoagresyjnymi. szBo[ci, nawet w sytuacji gdy wykrywane przeciw- ciaBa s caBkowicie swoiste. Ponadto st\enie wy- 2. Wyniki faBszywie ujemne krywanych przeciwciaB nie koreluje ze stanem kli- w serodiagnostyce boreliozy nicznym pacjenta. Czsto wysokie st\enia prze- Zbyt wcze[nie wykonane badanie: PrzeciwciaBa ciwciaB klasy IgG stwierdzane s u pacjentów bez objawów choroby. Prowadzc diagnostyk borelio- w klasie IgM pojawiaj si zwykle ok. 4 tygodni po zaka\eniu, za[ przeciwciaBa IgG pojawiaj si za- zy nale\y pamita o jej ograniczeniach i bra pod uwag sytuacje prowadzce do faBszywych wyni- zwyczaj midzy 4 a 8 tygodniem od zaka\enia. Dla- tego testy serologiczne (równie\ Western bBot) s ków. maBo przydatne w diagnostyce wczesnych stadiów 1. Wyniki faBszywie dodatnie boreliozy z powodu niskiej czuBo[ci testów na po- w serodiagnostyce boreliozy cztku choroby. Testy serologiczne staj si bar- dziej u\yteczne w pózniejszych stadiach choroby, Ograniczenie diagnostyki do testów skryningo- kiedy ich czuBo[ jest lepsza. wych. Niestety, w laboratoriach w Polsce najcz[- ciej diagnostyka boreliozy polega tylko na wykona- Defekt immunologiczny stwierdzany u pacjenta: niu testu przesiewowego. Przeprowadzono badania sBaba odpowiedz immunologiczna lub caBkowity jej dotyczce czsto[ci wystpowania reakcji faBszywie brak. W sytuacjach takich metody po[rednie zawo- dodatnich testów skryningowych. Grup 202 le[ni- dz. ków z okolic BiaBegostoku oceniono pod wzgldem Obecno[ kompleksów immunologicznych. W obecno[ci przeciwciaB przeciwko Borrelia burgdor- przypadku masywnego zaka\enia bakteriami Borre- feri klasy IgG i IgM (osobno) za pomoc testów lia burgdorferi mo\e doj[ do zwizania kr\cych skryningowych ELISA trzech producentów. Wszy- przeciwciaB przez antygeny bakteryjne. Powstawa- stkie wyniki pozytywne i wtpliwe potwierdzono nie kompleksów immunologicznych obserwuje si testami Western blot z peBnym ekstraktem Borrelia szczególnie w stanach ostrych, gdy zaka\enie jest afzelii i rekombinowanym antygenem VlsE. W masywne. PrzeciwciaBa wystpujce w postaci przypadku przeciwciaB klasy IgG uzyskano wyniki kompleksów immunologicznych nie mog by wy- faBszywie dodatnie testów ELISA u od 3 do 27 osób kryte przez powszechnie stosowane metody serolo- (w zale\no[ci od producenta). W przypadku prze- giczne (np. ELISA). Istnieje mo\liwo[ rozbijania ciwciaB klasy IgM uzyskano wyniki faBszywie do- kompleksów immunologicznych w celu uwolnienia datnie testów ELISA u od 20 do 74 osób! Dane te przeciwciaB, co stwarza szans ich oznaczenia. W obrazuj, jak bardzo istotne jest wykonywanie tes- zwizku z trudno[ciami natury technicznej zwiza- tów Western blot, które dziki wysokiej swoisto[ci nymi ze standaryzacj tych metod, nie s jeszcze eliminuj wyniki faBszywie dodatnie. Rezygnacja z dostpne testy komercyjne, które mogByby by sto- wykonania testów potwierdzajcych mo\e by sowane rutynowo. W takiej sytuacji mo\na spróbo- przyczyn bBdnego rozpoznania boreliozy, czego wa powtarza badania serologiczne na przestrzeni skutkiem czsto jest stosowanie niepotrzebnej, dBu- dBugiego czasu (niekiedy kilku miesicy), poniewa\ gotrwaBej (3-4 tygodnie!) antybiotykoterapii. w pózniejszym okresie choroby wzrasta szansa wy- Reakcje krzy\owe s wynikiem innych infekcji, krycia wolnych przeciwciaB. np. zaka\enia krtkiem Treponema pallidum, Ehrli- Lokalna produkcja przeciwciaB. Opisywane s chia, zaka\enia wirusami Herpes (szczególnie Ep- przypadki lokalnej produkcji przeciwciaB, np. wyB- stein-Barr). Problem ten dotyczy przede wszystkim cznie w pBynie stawowym lub w pBynie mózgowo- przeciwciaB wykrywanych w klasie IgM. Powodem rdzeniowym (PMR). W zwizku z istnieniem barie- reakcji krzy\owych s niektóre antygeny Borrelia, ry pByn mózgowordzeniowy-krew, produkowane które wystpuj licznie równie\ w innych mikroor- lokalnie przeciwciaBa w PMR, mog nie by wykry- ganizmach, np.: p41, p58-60, p66, p68, p71, p73. wane w surowicy krwi. Nale\y w takich sytuacjach Reakcje krzy\owe wpBywaj na wynik testów prze- badanie wykona w obu materiaBach: we krwi i w siewowych i mog by zweryfikowane w testach PMR, po czym obliczy indeks przeciwciaB. Western bBot. WpByw antybiotykoterapii wdro\onej w poczt- Hypergammaglobulinemie. W przypadku chorób kowym stadium choroby. W tym przypadku mo\e autoimmunologicznych z wysokim mianem auto- mie miejsce osBabienie odpowiedzi humoralnej. przeciwciaB dodatnie wyniki oznaczeD przeciwciaB Wprawdzie istnieje szansa wykrycia przeciwciaB w przeciw Borrelia burgdorferi charakteryzuj si kolejnych badaniach, ale czasami wyniki s stale czsto nietypowym obrazem w odniesieniu do sta- negatywne, mimo klinicznego rozpoznania borelio- dium choroby i rodzaju antygenów, przeciwko któ- zy (np. obecno[ rumienia wdrujcego).  3  Diagnosta Laboratoryjny KwiecieD 2007 http://www.kidl.org.pl Wewntrzkomórkowe przebywanie Borrelia Literatura burgdorferi. Kontakt ukBadu immunologicznego z " Murgia R, Piazzetta C, Cinco M,.: Cystic forms patogenem jest niemo\liwy i w konsekwencji po- of Borrelia burgdorferi sensu lato: induction, de- woduje brak oczekiwanych przeciwciaB. Do chwili velopment, and the role of RpoS. Wiener Klini- pojawienia si antygenów bakteryjnych we krwi i scheWochenschrift, 114(13-14): 574-9(2002). rozpoznania ich przez ukBad immunologiczny, nie ma mo\liwo[ci wykrycia swoistych przeciwciaB. " Brorson O., Brorson: An in vitro study of the susceptibility of mobile and cystic forms of Borre- lia burgdorferi to metronidazole. APMIS. 107(6): Wnioski 566-576,(1999). Diagnostyka boreliozy nie jest Batwa, poniewa\ nie " Brorson O, Brorson SH.: Transformation of cy- dysponujemy jednoznacznym testem (co wynika ze stic forms of Borrelia burgdorferi to normal mo- zBo\onej budowy i zmienno[ci antygenowej bakte- bile spirochetes. Infection, 25: 240-6 (1997). rii) oraz z powodu trudno[ci interpretacyjnych. Nie- stety, \adna z dostpnych metod diagnostyki labo- " Gruntar et al: Conversion of Borrelia garinii ratoryjnej boreliozy nic pozwala na odró\nienie cystic forms to motile spirochetes in vivo. aktywnego zaka\enia od [ladu po przebytym zaka- APMIS2001 May; 109(5): 383-8. \eniu. Wyjtek stanowi hodowla, która jako jedyna " Outer Surface Lipoproteins of Borrelia burg- dowodzi obecno[ci \ywych bakterii w badanym dorferi Activate Vascular Endothelium in Vitro materiale. Sellati TJ, Abresia LD, Radolf JD, Furie MB, W diagnostyce serologicznej boreliozy nale\y Infection and Immunity, Aug. 1996, p. 31803187 zwróci szczególn uwag na to kiedy i jaki mate- " Widhe Mona: Immune Responses in Human riaB pobierany jest do badania oraz czy diagnostyka Lyme Borreliosis. Linkoping University Medical prowadzona jest zgodnie z obowizujcymi stan- Dissertations No.778,2003. dardami postpowania. Wyniki nale\y interpreto- " Hauser U, Lehnert G, Lobentanzer r, Wilske wa zawsze uwzgldniajc stan kliniczny pacjen- B.: Interpretation Criteria for Standarized West- ta. O ewentualnym powtarzaniu badaD serologicz- ern Blots for Three European Species of Borrelia nych powinien decydowa lekarz po przeanalizo- burgdorferi Sensu Lato. Journal of Clinical Mic- waniu dotychczasowych wyników i postpu choro- robiology, June 1997, 35(6): 1433-1444. by. W przypadku utrzymywania si wyraznych ob- jawów klinicznych przy staBej seronegatywno[ci na- " Akin E, McHugh GL, FIavell RA, Fikrig E, le\y przeprowadzi narzdow diagnostyk ró\ni- Steere AG: The immunoglobulin (IgG) antibody cow w kierunku obecno[ci innych schorzeD o po- response to OspA and OspB correlates with seve- dobnym obrazie klinicznym jak stwierdzany w bo- re and prolonged Lyme arthritis and the IgG re- reliozie. sponse to P35 correlates with mild brief arthritis. Infectlmmun 1999 Jan; 67(1): 173-81. " Kalish RA, McHugh G, Granuist J, Shea B, Ruthaxer R, Steere AC: Persistenz von Immuno- globulin M oder Immunoglobulin G Antikorper Reaktionen auf Borrelia burgdorferi 10-20 Jahre nach einer aktiven Borreliose (Lyme Krankheit). Clin. Infect. Dis. 2001, Sept.15; 33(6): 780-5.  4 

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Diagnostyka i Leczenie boreliozy z Lyme
Diagnostyka
AUTO TRANS DIAGNOSIS AG4
Debugowanie NET Zaawansowane techniki diagnostyczne?bnet
Diagnostyka OBD EOBD OBD2 Opis VAG COM
Białka szoku cieplnego – nowy marker w diagnostyce patomorfologicznej nowotworów gruczołu sutkowego
Podstawy diagnozowania pedagogicznego Pedagogika S 2012 2013
diagno dziedzic 1
wybrane aspekty diagnozy psychologicznej
Ustawa o medycznej diagnostyce laboratoryjnej
Perfuzja Tomografii Komputerowej w diagnostyce otępienia
diagnostyka laboratoryjna w okresie niemowlęcym i dziecięc…

więcej podobnych podstron