Materiały do wykładu „ Podstawy tribologii"
ŚRODKI SMARNE - OLEJE
Oleje smarne - ciecze, w warunkach stosowania, dostosowane do smarowania skojarzeń trących, z zastosowaniem określonej techniki smarowania i urządzeń smarowych.
Od olejów smarnych wymaga się, odpowiednich do właściwego smarowania skojarzenia trącego:
• właściwości Teologicznych,
• właściwości niskotemperaturowych,
• właściwości smarnych i przeciwzużyciowych,
• właściwości zapłonu i palenia,
• stabilności termicznej i termooksydacyjnej,
• stabilności chemicznej,
• kompatybilności z materiałami konstrukcyjnymi,
• minimalnej toksyczności i innych właściwości związanych z ochroną środowiska.
W praktyce technologicznej wyróżnia się:
• Oleje podstawowe - oleje bezpośrednio otrzymywane z ropy naftowej lub surowców bitumicznych, w rezultacie przeróbki ropy naftowej.
• Oleje bazowe - oleje otrzymywane poprzez zmieszanie kilku różnych olejów podstawowych.
• Oleje smarne - oleje otrzymywane z olejów bazowych w rezultacie zmieszania olejów bazowych z dodatkami uszlachetniającymi, procesie zwanym blendowaniem (blendingiem). Oleje smarne są końcowym wyrobem rafinerii lub zakładów zwanych blendowniami. Są to oleje gotowe do stosowania.
Współcześnie, jako oleje smarne, są stosowane: oleje mineralne, oleje syntetyczne oraz emulsje olejowe.
• Oleje mineralne - ciecze, w warunkach stosowania, otrzymywane w wyniku komponowania olejów podstawowych lub tzw. olejów bazowych, pochodzących z zachowawczej lub przetwórczej przeróbki ropy naftowej lub surowców bitumicznych oraz dodatków uszlachetniających. Oleje mineralne stanowią większość współcześnie stosowanych olejów smarnych. W niektórych zastosowaniach ich właściwości eksploatacyjne są niewystarczające, wówczas są stosowane oleje syntetyczne.
• Oleje syntetyczne - ciecze, w warunkach stosowania, otrzymywane na drodze syntezy chemicznej lub na drodze głębokiej przeróbki przetwórczej surowców mineralnych.
Współcześnie jako oleje syntetyczne znalazły zastosowanie:
• syntetyczne oleje węglowodorowe,
Materiały do wykładu „ Podstawy tribologii"
• poli-a-olefiny (PAO),
• oleje hydrosyntetyczne,
• oleje estrowe,
• oleje silikonowe,
• poliglikole.
Podstawowymi parametrami określającymi właściwości olejów smarnych są:
• lepkość,
• smarność.
Smarność - zdolność środka smarnego do zmniejszania tarcia inaczej niż poprzez zmianę lepkości.
Spośród dwóch substancji o jednakowej lepkości, w tych samych warunkach smarowania, lepszą smarność ma ta substancja, która bardziej zmniejszy tarcie występujące w skojarzeniu trącym. Smarność nie jest właściwością materii, ponieważ musi być odnoszona do właściwości i warunków pracy skojarzenia trącego:
• geometrii styku,
• nacisków jednostkowych,
• prędkości przemieszczania współpracujących powierzchni,
• temperatury,
• właściwości materiału, z którego są wykonane współpracujące powierzchnie skojarzenia trącego,
• ciśnienia,
• składu chemicznego atmosfery w otoczeniu skojarzenia trącego.
Lepkość olejów zależna jest od temperatury i ciśnienia
• wraz ze wzrostem temperatury lepkość oleju maleje,
• wraz ze wzrostem ciśnienia lepkość oleju rośnie.
Wyróżnia się następujące, podstawowe rodzaje dodatków uszlachetniających:
• inhibitory utlenienia,
• modyfikatory właściwości Teologicznych,
• detergenty i dyspergatory,
• smarnościowe,
• przeciwzużyciowe,
• przeciwzatarciowe,
• modyfikatory tarcia,
• inhibitory korozji i rdzewienia,
• pasywatory,
• przeciwpienne,
• barwniki,
• zapachowe,