3543304280

WARSZAWSKO-UKRAlNSKI WARIANT POLSKIEGO ROMANTYZMU 15

mu sobie”, „rozpoznawania się w jestestwie swoim”, czyli zdobywania przez naród własnej samoświadomości.

Tworząc w roku 1830 obraz romantycznej literatury narodowej, Mochnacki wymieniał obok Mickiewicza publikujących wyłącznie w Warszawie poetów z Wołynia i Podola: Józefa Bohdana Zaleskiego, Seweryna Goszczyńskiego, Antoniego Malczewskiego, zaliczonych potem do tzw. szkoły ukraińskiej. Jeśli wobec Mickiewiczowskiego Konrada Wallenroda wysuwał zarzut zbytniej liryzacji i uwspółcześnienia historycznych bohaterów, to bez reszty akceptował Marię Malczewskiego jako doskonały obraz literacki poetycznej przeszłości narodowej, zachwycał się muzycznością języka Zaleskiego oraz nowatorskim wprowadzeniem do literatury polskiej Kozaków i mas hajdamackich przez Goszczyńskiego¹⁴.

Drogę romantycznym teoriom i gustom torowały w Warszawie zwłaszcza dwa czasopisma: założony w 1815 r. „Pamiętnik Warszawski”, redagowany od 1822 r. przez Brodzińskiego, oraz „Ćwiczenia Naukowe” („Pamiętnik Naukowy”), założone w 1818 r. przez grupę absolwentów Liceum Krzemienieckiego z dziewiętnastoletnim Tymonem Zaborowskim na czele.

Znaczącą rolę w propagowaniu zasad estetycznych romantyzmu odegrał otwarty na różne nowinki filozoficzne i literackie „Pamiętnik Warszawski”, który udzielał swoich łamów przejawiającym zainteresowanie i zrozumienie dla romantyzmu takim pisarzom jak: Kazimierz Brodziński, Franciszek Wężyk, Józef F. Królikowski; popularyzował nowe kategorie i wzory estetyczne odwołujące się do dzieł Szekspira, a zwłaszcza Schillera, Herdera, Schleglów, Lessinga, Sulzera i de Stael; informował o Scotcie i Byronie, budził zainteresowanie kulturą orientalną; wprowadzał nie znane poetyce klasycystycznej niemiecko-angielskie kategorie natchnienia, geniuszu, uczucia, wyobraźni (Shaftesbury, Addison, Hutcheson, Warton), a w końcu opublikował wspomnianą rozprawę Brodzińskiego oraz Uwagi nad „Jagielloniadą” Dyz-masa Bończy Tomaszewskiego, napisane przez młodego Mickiewicza (1819)¹⁵.

Obok „Pamiętnika Warszawskiego” ważną rolę odegrały propozycje intelektu-alno-estetyczne „Ćwiczeń Naukowych” - „Pamiętnika Naukowego” (1818-1819). Twórcy i autorzy tego periodyku (m.in. Tymon Zaborowski, Karol Sienkiewicz, Józef Korzeniowski) ujmowali świat jeszcze w kategoriach sentymentalno-klasy-cystycznego paradygmatu poznawczego. Nie traktowali go jednak w sposób dogmatyczny. Przede wszystkim eksponowali nazwiska twórców, problemy, motywy, tematy, które bliskie były romantykom lub wręcz stanowiły źródło romantycznej inspiracji, myślenia i gustu. Trzeba zatem przypomnieć, że to właśnie w „Ćwiczeniach” ukazała się w roku 1818 słynna rozprawa Zoriana Dołęgi Chodakowskiego O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem (1818, II, 3-7), wskazująca słowiańskie źródła odrębności etnicznej Polaków oraz postulująca rozpoznanie jej przez badanie nazewnictwa, obrzędów i pieśni ludu. Wyeksponowane w rozprawie katego-

¹⁴    M. Mochnacki: O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym. Łódź 1985, s. 111-142.

¹⁵    Zob. m.in, Walka romantyków z klasykami. Wstęp napisał, wypisy źródłowe ułożył i opracował S. Ka-wyn. Wrocław 1960, s. XX-XXI.