3576354361

W metodzie komparacyjnej sprowadza się do zera różnicę między wielkość mierzoną* i znaną krotnością k wielkości wzorcowej W. Po zrównoważeniu wartość wielkości mierzonej oblicza się jako: x k-W. Znaczenie tej metody polega na zastosowaniu wzorca odtwarzającego tylko jedną wartość W, czyli wzorca dokładniejszego od wzorców odtwarzających wiele wartości.

Jeszcze jedną odmianą metody różnicowej jest metoda koincydencyjna. Polega ona na wyznaczaniu koincydencji pewnych wskazów lub sygnałów małej różnicy między wartością wielkości mierzonej i z nią porównywanej znanej wartości tej samej wielkości. Metodą tą mierzy się czas; obserwuje się koincydencję wzorcowych sygnałów czasu z sygnałami zegara porównawczego. Podobny jest pomiar ułamkowych części milimetra za pomocą noniusza suwmiarki.

Bardzo często stosowaną metodą porównawczą jest metoda wychyleniowa. Jest to metoda polegająca na wyznaczaniu wartości wielkości mierzonej na podstawie zmiany wzajemnego położenia wskazówki i podziałki. Przykłady tej metody to pomiar ciśnienia za pomocą manometru z elementem sprężystym, pomiar masy za pomocą wagi uchylnej, a także pomiar napięcia woltomierzem z analogowym urządzeniem wskazującym W tym przypadku występuje niezgodność rodzaju wielkości mierzonej i wzorcowej - cała wartość wielkości mierzonej jest przetwarzana w przyrządzie na wielkość tego samego rodzaju co wzorcowa, a następnie porównywana. Zwykle metoda wychyleniowa polega na wywołaniu momentu siły, zależnego od wartości wielkości mierzonej, który jest równoważony przez przeciwnie skierowany moment wywołany odkształceniem elementu sprężystego. To odkształcenie powoduje wychylenie wskazówki pokazującej wartość wielkości mierzonej na podziałce wywzorcowanej w jednostkach wielkości mierzonej.

1.5. Dokładność pomiaru

Jak wykazuje praktyka, żaden pomiar, niezależnie od staranności jego wykonania nie daje całkowicie dokładnego wyniku. Z pomiarem nierozerwalnie związana jest niepewność uzyskanego wyniku, której nie sposób uniknąć. Zachowując większą staranność można ją jedynie próbować zmniejszyć. Analiza dowolnego pomiaru pozwala zrozumieć nieuchronność występowania niepewności w wykonywaniu pomiarów. Przykładowo można do pomiaru długości stołu użyć taśmy mierniczej z działkami rozmieszczonymi co 0,5 cm i w wyniku pomiaru stwierdzić, że stół ma długość 116,7cm z zastrzeżeniem, że rzeczywista długość znajduje się pomiędzy 116,6cm a 116,8cm, ponieważ krawędź stołu znalazła się pomiędzy oznaczeniami na taśmie i konieczne było przybliżone określenie jej położenia (w tym przypadku przyjęto, że położenia między oznaczeniami na taśmie można określić z dokładnością do 1/5 działki elementarnej czyli 1 mm). Stosując lepszą taśmę z działkami co 1 mm można zmniejszyć tę niepewność do przedziału od 1167,0mm do 1167,2mm, ale nie da się jej całkowicie wyeliminować. Nawet wtedy gdy krawędź stołu pokryje się z odpowiednią działką na taśmie (np. 1167mm) nie jesteśmy w stanie stwierdzić na podstawie tego pomiaru czy stół ma długość równą dokładnie 1167,0mm czy może 1167,04mm, czy też inną wartość z przedziału od 1166,9mm do 1167, lmm. Stosując do pomiaru długości stołu interferometr laserowy, pozwalający na osiągnięcie największej możliwej technicznie dokładności, niepewność wyniku pomiaru zostanie ograniczona do wartości porównywalnych z długością fali świetlnej, ale nadal będzie ona istniała. Oznacza to, że długości stołu nie można zmierzyć z absolutną dokładnością, podobnie jak ma to miejsce w przypadku wszystkich pomiarów.

Na ograniczenie dokładności pomiaru wpływ mają: niedoskonałość metod i narzędzi pomiarowych, warunki wykonywania pomiaru oraz nieumiejętności obserwatora. Stosując lep-

16