3703947771

rzędu (odpowiednio) 10⁴ Bq/m³ oraz 10⁵ Bq/m³. Różnice w koncentracji są wynikiem wielkości, a tym samym mobilności aerozoli, które powstają w fabrykach (większe - w miejscach produkcji, mniejsze - w miejscach przerobu paliwa jądrowego)[16].

Przerób głowic nuklearnych na paliwo jądrowe Potencjalnym źródłem Pu w środowisku, które pojawiło się relatywnie niedawno jest materiał pochodzący z głowic nuklearnych. Po okresie zimnej wojny (zakończonej w 1991 r.) i wzmożonych działań militarnych, zainicjowano proces ograniczenia arsenałów broni jądrowej. Od lat 90-tych Rosja prowadzi program rozwoju reaktorów z użyciem paliwa Th-Pu, do produkcji, którego używany jest Pu, który miał posłużyć do konstrukcji broni jądrowej. 2 lipca 1998 r. rządy Francji i Niemiec podpisały z Rosją umowę o przerobie rosyjskich głowic nuklearnych na paliwo reaktorowe typu MOX (Mixed OXide fuel), zaś w lipcu 2000 r. Rosja i USA, zobowiązały się do pomniejszenia swych arsenałów, plutonowych głowic jądrowych, o 341 każde do 2014 r. [89].

Proces przerobu głowic jądrowych, tak jak paliwa jądrowego, obarczony jest ryzykiem awarii i emisji aerozoli radioaktywnych do środowiska, głównie przez systemy duktów wentylacyjne fabryk. Intensywność tego procesu zależy od ilości materiału, który poddawany jest transformacji w MOX.

Czarnobyl Jedna z największych cywilnych katastrof jądrowych miała miejsce w 1986 r. na terenie dzisiejszej Ukrainy w Czarnobylu. Na wskutek częściowego stopienia grafitowego rdzenia reaktora i wydzielenia ogromnej energii, doszło do wybuchu i uwolnienia do środowiska radionuklidów o łącznej aktywności l,2x 10¹⁹ Bq z czego aktywność m.in.: ²³⁸Pu stanowiła 30-35 TBq, ²³⁹Pu 30-33 TBq, ²⁴⁰Pu 42-53 TBq, ²⁴¹ Pu 5900-6300 TBq [85] zaś ich masy były odpowiednio równe ok. 48 g - ²³⁸Pu , 14 kg - ²³⁹Pu , 4 kg - ²⁴⁰Pu oraz 1,4 kg ²⁴¹Pu [53]. Ze względu na zmienne warunki atmosferyczne uwolnione izotopy zostały rozproszone w rożnych kierunkach wokół miejsca katastrofy. Większość z nich została zdeponowana w odległości nie większej niż kilkadziesiąt kilometrów, jednak drobniejsze cząstki zostały przeniesione przez prądy powietrzne nawet wielokrotnie dalej.

SNAP 9A 21 kwietnia 1964 r. doszło do katastrofy amerykańskiego satelity serii Transit wyposażonego w System for Nuclear Auziliary Power Generator (SNAP). Był to system energetycznego zasilania satelity, zbudowany z ²³⁸Pu. Satelita spłonął w atmosferze na wysokości ok. 50 km w rejonie Oceanu Indyjskiego nad Madagaskarem. Generator uległ całkowitemu zniszczeniu w stratosferze, co spowodowało rozproszenie ²³⁸Pu (630 TBq) wokół całej kuli ziemskiej [6]. Od kiedy (2 lata po wypadku) teoretycznie cały Pu przedyfundował do tro-posfery zauważalnie wzrosła koncentracja ²³⁸Pu w przyziemnej warstwie powietrza. Szacuje się, że do końca lat 70 XX w. 95 % Pu pochodzącego z tej katastrofy opadło na powierzchnię Ziemi.

Całkowita masa rozproszonego ²³⁸Pu w wypadku wynosiła ok. 1 kg [53].

Palomares, Thule 17 stycznia 1966r. nad terytorium Hiszpanii (Palomares) podczas operacji tankowania doszło do zderzenia dwóch samolotów, z których jeden na swym pokładzie transportował broń termojądrową. W wyniku wypadku dwie bomby uległy rozbiciu (nie doszło do wybuchu jądrowego). Aerozole tlenku plutonu, które wówczas powstały, zostały rozproszone przez wiatr wokół punktów zrzutu. Stwierdzono, że na powierzchni 2 ha wokół miejsca katastrofy koncentracja zdeponowanego Pu wynosiła 1,2-10⁶ Bq/m², na 16 ha 1,2-10⁵ Bq/m², na 200 ha 1,2-10⁴ Bq/m² [24]. Pomimo akcji dekontaminacji terenu (usunięto wierzchnią warstwę