3685665722

SESJA JUBILEUSZOWA

S01-WJ01

REAKCJA MĄKOSZY - CZTERDZIEŚCI PIĘĆ LAT PÓŹNIEJ

Michał Fedoryński

Politechnika Warszawska, Wydział Chemiczny, ul Noakowskiego 3, 00-664 Warszawa

Kataliza międzyfazowa (phase transfer catalysis -PTC) jest ogólną metodologią prowadzenia reakcji z udziałem anionów organicznych, opisaną po raz pierwszy w 1965 r., a opatentowaną pięć lat wcześniej. Metodą tą wytwarza się karboaniony działaniem na CH kwasy stężonych wodnych roztworów metali alkalicznych w obecności katalitycznych ilości czwartorzędowej soli amoniowej (TAA). Proces ten zachodzi w układzie dwóch nie mieszających się faz. w którym fazę organiczną stanowią substraty i TA A. a fazę nieorganiczną stężony wodny roztwór zasady. Najbardziej spektakularną i nieoczekiwaną była możliwość zastosowania PTC do generowania

dihalokarbenów drogą a-eliminacji cząsteczki HC1 z halofonnu i prowadzenia reakcji z udziałem tych aktywnych cząstek. Proces ten, znany jako reakcja Mąkoszy, został opisany w 1969 r. Autor wykładu ukończy ! studia na Wydziale Chemicznym PW w tym samym roku i miał zaszczyt współpracować przez wiele lat z prof. Mąkoszą, obserwując burzliwy rozwój chemii dihalokaibenów, dla którego odkry cie Mąkoszy miało fundamentalne znaczenie. Dlaczego było ono nieoczekiwane, jak do niego doszło, jaki jest mechanizm generowania karbcnów w warunkach PTC - to właśnie będzie tematem wykładu.

S01-WJ02

VICARIOUS NUCLEOPHILIC SUBSTITUTION OF HYDROGEN - AN EXCELLENT TOOL FOR FUNCTIONALIZATION OF PORPHYRINS

Stanisław¹ Ostrowski

Institute ofChemistry, Uniwersytet P rzyrod n iczo-H u ma n i styczn y w Siedlcach, ul. 3 Maja 54, 08-110 Siedlce

A number of porphyrin derivatives are of significant importance due to their potential use in many ftelds of chemistry, medicine, pharmacology, new materials, etc. The desired precursors for synthesis of these compounds can be isolated from naturally occurring substances (e.g. chlorophyll, heme) or prepared via selective transformations of simple synthetic moieties (e.g. meso-tetraphenylporphyrin, m-TPP).

In the recent past, we demonstrated that an excellent tool for the above functionalization is vicarious nucleophilic substitution of hydrogen reaction (VNS; see Mąkosza et al.) which allows the synthesis of

S01-KJ01

HOMOLOGICZNA REAKCJA DARZENS'A

Michał Batbasiewicz*. Mieczysław¹ Mąkosza

*Uniwersytet Warszawski. Wydział Chemii, ul. Pasteura I, 02-093 Warszawa, www.aromaticity.pl

Prekursory kaiboanionów zawierających grupę opuszczającą w pozycji a znajdują liczne zastosowania m. in. w' międzycząsteczkowych reakcjach typu Darzens'a, natomiast krótkożyjące homologiczne y- i 5-halokaiboaniony. przeważnie reagują wewnątrz-cząsteczkowo, cyklizując do pochodnych cy klopropanu i cyklobutanu. Wyniki prac prowadzonych w zespole prof. Mąkoszy wyraźnie wskazują, że możliwe jest także ich wykorzystanie w procesach tniędzy-cząsteczkowych, które prowadzą do pochodnych tetrahydrofuranu, cyklopentanu i pirolidyny (schemat).[1,2] Analogiczny mechanizm addycji-cyklizacji anionów haloalkoholi (np. 2-chloroetanolu)

do związków karbonylowych umożliwia syntezę cyklicznych acetali (dioksanów i dioksolanów) w nieklasycznych warunkach zasadowych. [3]

EWG"«Vr'LG

l>

Y = O, C, N

[1]    M. Barbasiewicz. M. Mąkosza, Hclv. Chim. Acta 2012,95, 1871-1890 (przegląd).

[2]    M. Batbasiewicz. M. Mąkosza, Org. Lett. 2005.7,3745-3748.

[3]    M. Batbasiewicz, M. Mąkosza, Org. Lett. 2006.8,2945-2948.

63