P Myjak i inni
leży podać interpretację uzyskanych wyników.
Do tego celu stosuje się testy odpowiednie dla danej para-zytozy. Należy postępować ściśle wg instrukcji producenta (zestawy fabryczne) lub wg instrukcji opracowanej w danym laboratorium.
Do badań serologicznych, zależnie od potrzeby, pobiera się od 3 do 4 ml krwi na skrzep. Surowicę schłodzoną należy dostarczyć do 24 godzin od jej pobrania. (UN 3733 - zamrożona surowica tylko w suchym lodzie).
W Polsce, wykrywanie swoistych przeciwciał ma uzasadnie-
a) w przypadku podejrzenia rodzimych parazytoz:
• toksoplazmozy - jako badania podstawowe (IgM, IgG, IgA, awidność IgG),
• toksokarozy-jako badania podstawowe (IgG),
• bąblowicy - jako uzupełnienie badań obrazowych, do wykrywania i różnicowania gatunków bąblowca,
• wągrzycy-jako uzupełnienie badań obrazowych (IgG),
• włośnicy - najwcześniej po 3 tygodniach od wystąpienia objawów alergicznych przy ujemnym wyniku badań mikroskopowych wycinka mięśnia lub przy braku zgody pacjenta na biopsję,
• fascjolozy - jako rozszerzenie diagnostyki przy ujemnym wyniku mikroskopowego badania
• kału, szczególnie w pierwszych trzech miesiącach od wystąpienia objawów klinicznych, ponieważ pasożyty mogą być j eszcze n ied oj rzałe.
b) w przypadku podejrzenia chorób tropikalnych (badania osób powracających lub przyjeżdżających z regionów tropikalnych lub subtropikalnych.
• malarii - najczęściej dla retrospektywnego potwierdzenia przebycia parazytozy,
• amebozy inwazyjnej (tkankowej), jako potwierdzenie inwazji pełzaków do tkanek,
• leiszmaniozy trzewnej, celem potwierdzenia zarażenia przy braku badań mikroskopowych bądź molekularnych,
• filarioz - jako rozszerzenie diagnostyki przy ujemnym wyniku badań mikroskopowych,
• schistosomozy - jako rozszerzenie diagnostyki przy ujemnym wyniku badań mikroskopowych kału lub moczu,
• paragonimozy - jako rozszerzenie diagnostyki przy ujemnym wyniku badań mikroskopowych.
1.2. Wykrywanie swoistych przeciwciał w płynach ustrojowych:
Badanie wykonujemy przy podejrzeniu:
• parazytozy ośrodkowego układu nerwowego (np. wągrzy-ca, rzadziej toksoplazmoza) - badanie płynu mózgowo-rdzeniowego,
• postaci ocznej toksoplazmozy i toksokarozy - badanie płynu z przedniej komory oka.
2. Badanie na obecność antygenów pasożytów Materiałem jest najczęściej kał (porcja wielkości orzecha laskowego) lub krew pobrana na EDTA (0,5 -1 ml).
Badania wykonywane są za pomocą testów komercyjnych zgodnie z zaleceniami producenta. Jeżeli nie ma możliwości wykonania tego badania na miejscu, należy przesłać materiał bezpośrednio po pobraniu, do 24 godzin w stanie schłodzonym. Kał może być również utrwalony (niektórzy producenci zestawów diagnostycznych nie polecają utrwalania) w 10 % formalinie w PBS i przesłany w okresie do 7 dni. Przed badaniem nie powinno się stosować procedur zagęszczania.
2.1. Wykrywanie antygenów we krwi (np. OptiMAL rapid malaria test, BinaxNOW® Malaria test).
2.2. Wykrywanie antygenów w kale (koproantygeny) Giar-dia/ Cryptosporidium, Entamoeba histolytica sensu stricto IE. histolytica sensu tato.
2.3. Wykrywanie cyst/oocyst Giardia i Cryptosporidium metodą immunofluorescencji bezpośredniej (MeriFluor).
C. DIAGNOSTYKA MOLEKULARNA
Wskazaniami do wykonania badań molekularnych są:
1. niska intensywność zarażenia, poniżej progu wykrywalności metodami mikroskopowymi,
2. trudności w różnicowaniu gatunków podobnych lub bliźniaczych,
3. potrzeba wykonania badań potwierdzających,
4. potrzeba określenia lekooporności pasożyta.
W badaniach molekularnych wykorzystuje się m.in.:
• PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), nested PCR,
• Real-time PCR (PCR w czasie rzeczywistym),
• LAMP (izotermiczna amplifikacja z zastosowaniem pętli), . FISH.
Materiał do badań molekularnych może być nieutrwalo-ny (badany zaraz po pobraniu), zamrożony lub utrwalony w alkoholu etylowym 70% - 96% - przesłany jak najszybciej. Nie należy używać formaliny, jako utrwalacza. Teoretycznie badanie może być przeprowadzone na każdym materiale biologicznym i w kierunku większości parazytoz. W praktyce badany jest płyn owodniowy w przypadku podejrzenia toksoplazmozy wrodzonej; krew (ok. 2 ml) lub szpik (pobrane na EDTA) przy trudnościach diagnostycznych w malarii, babe-szjozie lub leiszmaniozie trzewnej; kał w celu różnicowania Entamoeba histolytica, E. dispar i E. moshkovskii, wykrywania i różnicowania gatunków Cryptosporidium oraz tkanka przy diagnozowaniu bąblowicy wielojamowej (alweokokozy), różnicowania gatunków (genotypów) Trichinella.
D. HODOWLA PASOŻYTÓW IN VITRO I IN VIVO
Hodowle in vitro zakłada się w celu zwiększenia wykrywalności niektórych gatunków pierwotniaków oraz helmintów (robaków) lub różnicowania larw filariopodobnych Ancylo-stoma od Necator.
W diagnostyce parazytologicznej stosowane są podłoża dla T. vaginalis (Roiron, Diamonda, Simitcha), Entamoeba spp., Balantidium coli (Robinsona, PAHM, stałe MA), Acanthamo-eba spp. i Naegleria spp. (agar nieodżywczy), Leishmania spp., T. cruzi (podłoże NNN, Philipsa) lub inne dostępne w handlu, T. gondii (hodowle tkankowe).
W przypadku AncylostomalNecatorlTrichostrongylusIStron-
347