4558207087

Struktura pagórków 47

zmiana kierunku ich nachylenia. Wówczas następuje skręt osiadających warstw. Według G. D. Ażgireja [1] ten rodzaj strukturalnej deformacji zaznacza się systemem spękań. W osadach pagórków kutnowskich skręt warstw najwyraźniej zaznacza się w piasku drobnoziarnistym.

Poza deformacjami wywołanymi przez zsuwy, wytapianie lodu powoduje również wygięcia warstw (fot. 4). Podczas ablacji lodowca, w nagromadzonym na powierzchni materiale skalnym, wskutek osiadania powstają szczeliny grawitacyjnego pochodzenia, które w kolejnej fazie akumulacji zostają wypełnione i przykryte osadem wodnolodowcowym.

W Wargawie nagromadzenie brył piasku i żwiru występuje na niewielkim wycinku powierzchni pogórka. Przestrzenne ograniczenie tych zaburzeń trudno objaśnić frontalnym naciskiem jakiejś bocznej siły. Rozbicie osadów na bryły nastąpiło wskutek zsuwów w okresie degla-cjacji. Przyczyną tych procesów było wytapianie lodu przykrytego materiałem skalnym podczas ablacji lodowca.

W północnej części moreny kutnowskiej, w miejscowości Zieleniew, występuje pojedynczy owalny pagórek zbudowany z piasku i żwiru. Struktura północnej i środkowej jego części nie jest zaburzona. Istnieją tu jednak dwa rodzaje warstwowania: albo długie równoległe warstwy dobrze sortowanego materiału wskazujące na rzadką zmienność wody podczas akumulacji, albo małe soczewki drobnego piasku i żwiru świadczące o częstej zmienności prądu. W części południowej warstwowanie ulega silnemu zaburzeniu. Zmiany mogą być wywołane przez erozję wody, która niszczyła już istniejące warstwy i tworzyła nowe, lub przez duże nachylenie warstw, spękania i wzajemne przesunięcia brył (fot. 5). Głębokość tych zaburzeń wynosi 2 i więcej metrów. Kopalne obniżenia są wypełnione przemieszczonymi z wyższych miejsc bryłami, które zsuwając się powodowały powstawanie nowych deformacji (fot. 6). Występowanie kilku powierzchni ślizgu dowodzi, że zsuwy nie były procesem jednorazowym, lecz powtarzały się.

Zaburzenia struktury w Zieleniewie nie tworzą strefy ciągłej, która wskazywałaby na front nacisku transgredującego lodowca, występują one tylko na pewnych odcinkach pagórka. Ich ograniczone rozprzestrzenienie oraz osuwiskowy charakter wskazują, że podobnie jak w Kutnie i Wargowie tworzyły się one w warunkach deglacjacji wskutek zsuwów albo wskutek osiadania warstw. Zaburzenia struktury pagórka w Zieleniewie świadczą również o jego szczelinowym pochodzeniu. Otwarta szczelina w lodzie została wypełniona materiałem fluwio-glacjalnym, który przykrył lód. Jego wytopienie spowodowało deformacje strukturalne.

Strukturę wschodniej części wysokiej strefy pagórków kutnowskich