5270659805

Spory wokół pryncypiów ekonomii - wprowadzenie 15

W kwestii przyszłości gospodarki kapitalistycznej A. Glapiński pisze: W początkach XXI wieku globalizacja, rozrost światowego kapitału spekulacyjnego, rewolucja informatyczna i rewolucja biologiczna zapowiadają eksplozywne tempo zmian o niewiadomym kierunku.

Na etyczne i behawioralne aspekty nauk ekonomicznych zwraca uwagę A. Czerwonka¹. Autorka pisze: Okazuje się, że najczęściej wymienianymi przyczynami kryzysu są ludzka chciwość oraz egoizm zarządzających. Rodzi się zatem pytanie, czy w „odczłowieczonej” ekonomii jest miejsce na etykę i moralność. Czy podkreślenie etycznego i behawioralnego czynnika w naukach ekonomicznych pozwoli nam uchronić się przed kolejnym kryzysem, nie tylko finansowym, lecz także kryzysem moralności? Analizując, na ile teorie neoklasycznej ekonomii odpowiadają realiom XXI wieku, przytacza wypowiedź J. E. Stiglitza w kwestii słuszności jednego z podstawowych założeń ekonomii neoklasycznej, że: wynagrodzenie jednostki odzwierciedla jej wkład społeczny, czyli to, w jakim zakresie jej osiągnięcia czy praca wzbogacają społeczeństwo.

J. E. Stiglitz podaje dwa kontrastujące ze sobą przykłady moralności i porusza problem wynagrodzenia i podejścia do wykonywanego zawodu. Przedstawia on sylwetkę N. Borlauga, laureata pokojowej Nagrody Nobla z 1970 roku, który dzięki swemu odkryciu uratował setki milionów ludzi przed śmiercią głodową. Borlaug po 20 latach badań wyhodował bardzo plenne i odporne na choroby odmiany zboża, eliminując klęskę głodu w wielu regionach świata. Kiedy otrzymał informację o Nagrodzie Nobla - o czwartej nad ranem, jak pisze Stiglitz: pracował w polu, nie dla korzyści finansowych, lecz z przekonania i z umiłowania pracy. Postawa Borlauga jaskrawo kontrastuje z działalnością businesmenów z Wall Street, którzy twierdzili, że muszą być hojnie wynagradzani, aby mieć motywację. Zdaniem Stiglitza ta motywacja nie przekłada się na wprowadzanie nowych produktów, które zmieniałyby świat zwykłych ludzi na lepszy, np. poprzez pomoc w zarządzaniu ryzykiem. Działania zarządzających zaślepione chciwością koncentrowały się na obchodzeniu regulacji finansowych i wykorzystywaniu osób gorzej poinformowanych.

Gdyby neoklasycy mieli rację, tj. gdyby wynagrodzenie zależałoby od wkładu społecznego, Borlaug byłby jednym z najbogatszych ludzi na świecie, natomiast bankierzy z Wall Street ustawialiby się w kolejce po darmową zupę.

Wpływ obecnego kryzysu na ocenę oraz na empiryczną weryfikację teorii gospodarczych funkcjonujących w ciągu ostatnich dziesięcioleci jest przedmiotem

1

M. Czerwonka, Etyczne i behawioralne aspekty nauk ekonomicznych w dobie kryzysu finansowego, w: Nauki ekonomiczne..., op. cit., s. 81-93.