5673850802

31

Praktyczna teoria

Piotr Szczepankowski

Finansyzacja przedsiębiorstw przemysłowych w Polsce

W analizie obecnego stadium rozwoju gospodarki rynkowej, jednym ze zjawisk skupiającym uwagę środowiska ekonomicznego jest finansyzacja. Oznacza ona wzrost absolutnej i relatywnej wielkości sektora finansowego, który pociąga za sobą zmiany jakościowe funkcjonowania gospodarki.

Finansyzacja jest szeroko rozumiana jako wzrost: branży finansowej w całokształcie działalności ekonomicznej, liczby kontrolerów finansowych w strukturze zarządzania przedsiębiorstwami, aktywów finansowych w sumie aktywów całkowitych, zbywalnych papierów wartościowych w ogólnej wartości aktywów finansowych, rynku kapitałowego jako miejsca kontroli działalności spółek i jego fluktuacji jako głównej determinanty przebiegu cykli koniunkturalnych [Dore, 2008]. Zjawisko to pogrążyło w kryzysie instytucji, regulacji, teorii ekonomicznych i modelu społecznego najbardziej rozwinięte gospodarki świata [Dembiński, 2012]. Finansyzacja stała się jedną z kluczowych, ekonomicznych sił przemian ostatnich kilkudziesięciu lat, będącą skutkiem nadmiernego przerostu, czy wręcz wynaturzeniem sektora finansowego, której towarzyszy skracanie horyzontu w decyzjach gospodarczych i zanik myślenia strategicznego [Mączyńska, 2013], co powoduje inflację rynków kapitałowych i nadmierną kapitalizację przedsiębiorstw w krótkim okresie [Toporowski, 2008]. Mamy więc do czynienia z nowym etapem kapitalizmu, w którym podstawowym źródłem osiągania dochodów są krótkoterminowe inwestycje finansowe [Ratajczak, 2009].

Finansyzacja, rozumiana również jako odseparowana od realnej gospodarki oraz żyjąca własnym życiem masa stale powiększających się obrotów finansowych na rynkach globalnych [Błasiak, 2010] spowodowała, iż motywem napędowym rozwoju gospodarki stało się robienie pieniędzy bez pośrednictwa produkcji [Chołaj, 2003]. Instrumenty finansowe osiągnęły przewagę nad innymi formami kapitału, a rynki finansowe zdominowały tradycyjną gospodarkę przemysłową [Zyżyński, 2009]. Przyczyną tego była liberalizacja czynników instytucjonalnych oraz głęboka deregulacja systemu i rynków finansowych [Agliette, Bretton, 2001], które objęły m.in. likwidację kontroli udzielania kredytów, deregulację stopy procentowej, ograniczenia barier w dostępie do sektora usług finansowych, zmniejszanie zakresu regulacji funkcjonowania sektora finansowego [Mesjasz, 2006]. Finansyzacja spowodowała również jakościową zmianę roli sektora finansowego - ze służebnego wobec sektora realnego na kontrolną [Harvey, 2005], co skutkuje wzmocnieniem wzajemnych zależności pomiędzy nimi [Epstein, 2005, Stockhammer, 2004].

Jedną z konsekwencji finansyzacji jest spadek roli sektora przemysłowego w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. W Polsce przetwórstwo przemysłowe w