2711905773

220 Przemysław Śleszyński

Analiza rozmieszczenia głównych siedzib przedsiębiorstw wykazała interesujące zależności w polskiej sieci miast i aglomeracji (metropolii). Okazuje się, że systemy przestrzennego rozmieszczenia funkcji kontrolnych dla gospodarki (centrale przedsiębiorstw) i administracji (ośrodki władzy administracyjnej w podziale terytorialnym) ogólnie pokrywają się w zasadzie tylko na szczeblu centralnym. Dominująca rola Warszawy w sensie zarządzania gospodarczego jest zatem silnie związana z funkcją administracyjną. Powyższa sytuacja była typowa dla okresu gospodarki planowej, kiedy przestrzeń zarządzania gospodarczego wiązała się przede wszystkim z centralnym planowaniem odpowiednich jednostek aparatu władzy. Obecną strukturę rozmieszczenia przedsiębiorstw można więc traktować jako spuściznę okresu socjalistycznego. Stopień decentralizacji funkcji kontrolnej w gospodarce określa zatem w pewnym zakresie także stopień decentralizacji państwa w ogóle.

Niektóre miasta wojewódzkie (np. Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Opole) nie odgrywają prawie żadnej roli jako ośrodki zarządzania gospodarczego (wśród największych przedsiębiorstw). Równocześnie niektóre średnie miasta są w sytuacji odwrotnej (Płock, Bielsko-Biała). Można zatem postawić pytanie, czy marginalność gospodarcza nie powinna wpływać w pewnym stopniu na miejsce danego ośrodka w hierarchii osadniczej (administracyjnej) Polski.

Brak znaczenia poszczególnych miast wojewódzkich jako ośrodków zarządzania gospodarczego związany jest zatem z ich ogólną słabością gospodarczą. Otwarte pozostaje pytanie, czy wzrost znaczenia funkcji administracyjnej tych miast przyniesie za sobą także wzrost znaczenia w gospodarczej funkcji kontrolnej, wyrażonej siedzibami wielkich przedsiębiorstw. Możliwe jest to na trzy główne sposoby:

-    szybszy rozwój istniejących przedsiębiorstw (i tym samym wzrost znaczenia i znalezienie się wśród największych przedsiębiorstw w ogóle);

-zmiany lokalizacji siedzib istniejących przedsiębiorstw;

-    napływ inwestycji (zagranicznych lub krajowych) i powstanie nowych przedsiębiorstw i ich siedzib.

Wykazana czołowa pozycja Warszawy jako ośrodka zarządzania gospodarczego prawdopodobnie w dużym stopniu zostanie utrzymana. Wynika to z faktu, że pomimo tendencji decentralizacyjnych i dekoncentrujących w polskiej gospodarce, dominująca rola stolicy będzie także zapewne w dużym stopniu wpływać przyciągająco na decyzje lokalizacyjne innych przedsiębiorstw. Struktura przestrzenna gospodarczej funkcji kontrolnej będzie zatem zbliżona do obserwowanej m.in. we Francji (Paryż), Wielkiej Brytanii (Londyn), Austrii (Wiedeń) oraz Hiszpanii (Madryt). Podobne do obserwowanych w Polsce spostrzeżenia nasuwają się także z pobieżnej analizy rozmieszczenia głównych siedzib przedsiębiorstw w innych krajach postkomunistycznych Europy Środkowej.

Analiza koncentracji przychodów kontrolowanych w poszczególnych typach ośrodków administracyjnych nie potwierdziła całkowicie postawionej hipotezy badawczej. Na podstawie badań wydzielono - w zależności od miejsca kumulacji zarządzania gospodarczego - trzy główne typy hierarchiczne (ryc. 6):