614372736

W centrum zainteresowania etnologii znajduje się człowiek, a dokładniej rzecz ujmując człowiek i jego kultura. Dlatego badania przedstawicieli tej dyscypliny zawsze będą koncentrowały się na ludziach, ich sposobach myślenia, działania, rozumienia itd^{1 2 3 4}. Jeśli las, przestrzeń leśna, jest ważnym elementem naszych badań czy studiów, to jest tak dlatego, że oddziałuje ona na daną grupę, bądź jest dla niej ważna lub także skrajnie nieważna. Sednem sprawy są zachodzące relacje, interakcje. Można by powiedzieć, że las staje się istotny przez ludzi, których dotyczy, dzięki ludziom, w życiu których jest obecny. Jednak, nie jest tak, że czynnik przyrodniczy zostaje sprowadzony wyłącznie do biernego odbiorcy ludzkich poczynań i skazany jest jedynie na jego interpretacje, nie ma żadnej mocy oddziaływania. Twierdzę, że nie niwelujemy roli, na przykład lasu, ale w moim odczuciu, zainteresowanie się środowiskiem naturalnym jest zawsze drugim krokiem, po skierowaniu uwagi w stronę danej grupy, wspólnoty czy jednostek. Nawet taka subdyscyplina antropologii kulturowej jak ekologia kulturowa (zwana też antropologią ekologiczną, porównaj: Posem-Zieliński 1987), która koncentruje się na przystosowaniu grup do życia w danym środowisku naturalnym i często traktuje kulturę jako pozabiologiczny mechanizm adaptacji człowieka, jest w końcu częścią składową etnologii, więc także podąża po ścieżce wyznaczonej przez wektor człowiek-przyroda. Niemniej przykład ekologii kulturowej jest niezmiernie ważny, pokazuje bowiem, że etnolodzy świetnie zdają sobie sprawę z tego, jak ważna jest przyroda, środowisko w życiu ludzi i grup. Co więcej, uważam, że stanowisko i podejście ekologii kulturowej zatacza jakby krąg i wbrew pozorom nadal może być przedmiotem żywej dyskusji. Przeszliśmy bowiem od czasów, gdy w centrum zainteresowania znajdowały się ludy tubylcze oraz ich związki z lokalnym środowiskiem przyrodniczym, jako kluczowym elementem ich egzystencji (i kultury), do momentu, gdy dyskusja o naturze i przyrodzie staje się podstawowym składnikiem debaty wewnątrz współczesnych społeczeństw. Dotyczy ona szeregu różnych aspektów poczynając od: masowego rozwoju ruchów ekologicznych, ekoimperializmu, rozwoju alternatywnych źródeł energii, poprzez dyskurs o zrównoważonym rozwoju, aż po jakże aktualną debatę nad charakterem polskich lasów, sposobami ich zarządzania i gospodarowania - a jest to zaledwie wycinek owych zagadnień.

Kolejnym fundamentem etnologii, obok człowieka, jest kultura. Jest to punkt newralgiczny, ponieważ owa kultura stała się dziś terminem używanym w szeregu różnych kontekstów, przez zarówno naukowców jaki i w języku potocznym. Jednak kultura dla

1

4 W tym miejscu nadmienić należy, że w ramach współczesnej antropologii kulturowej dynamicznie rozwijają się podejścia anty-antropocentryczne, które dostrzegają istotność czynników pozaludzkich, a czasami

2

nawet negują prymat człowieka w działalności w świecie, jak np. antropologia rzeczy czy teoria aktora sieci

3

(ANT) Bruno Latoura (porównaj np. z: Domańska, Olsen 2008).

4