614945351

104

JACEK WARCHALA

powiedzą z dominującą funkcją estetyczną, co pozwala mi włączyć tu nie tylko utwory artystyczne sensu stricto, ale także wypowiedzi tyczące tych utworów, ich omówienia, streszczenia, recenzje przygotowane i wygłoszone w telewizji („Pegaz”). Będą one oscylować między prostotą i komunikatywnością, a nawet potocznością i językiem literackim wraz z jego zabiegami artystycznymi. W zaimprowizowanych wywiadach na ulicy, dotyczących głośnego filmu pojawiły się wypowiedzi' potoczne. „No ... po prostu ... był fajny_y no ... podobał mi się”; a także: „był wspaniały, był jak piękny sen”.

Dalsze zarzuty, dotyczące już zaproponowanej przeze mniie typologii wypowiedzi telewizyjnych, są również irytujące, choć opatrzone wykwintną szatą słowną, która wydaje się konieczna w erystyce, czyli sztuce prowadzenia sporów. Aby zdyskredytować już na wstępie moje rozważania autorzy polemiki formułują wątpliwości co do rozumienia przeze mnie terminów „typologia” i „klasyfikacja”. A. Ropa i W. Miodunka udają, że nie wiedzą, a może w istocie nie wiedzą, iż nawet w fachowej literaturze przedmiotu stosuje się często (prawidłowo czy nie) wymiennie oba terminy. „Niezrozumienie” terminów typologia i klasyfikacja wykazuje np. W. Pisarek w swym artykule „Typologia programów telewizyjnych” na stronie 23 i 29 ⁷. Ten sam „błąd” popełnia J. Wódz w polemice z W. Pisarkiem⁸. B. Ligara i A. Rusowicz z zespołu krakowskiego⁸ swoją typologię kilkakrotnie nazywają klasyfikacją¹⁰. Wreszcie, żeby nie mnożyć przykładów, sami autorzy wydają się nieprecyzyjnie stosować oba terminy. Posłużmy się tu przykładem z artykułu A. Ropy: „Wszystkie proponowane podziały (mamy tu na myśli przede wszystkim polskie próby typologii (podkr. moje J.W.) mają charakter uniwersalny i służyć mają jednocześnie różnym celom i różnym dyscyplinom. Rezultatem tych klasyfikacji (podkr. moje — J.W.) są podziały” ⁿ.

Aby jednak dotrzeć do sedna nieporozumienia, związanego z wymiennym stosowaniem terminów „typologia” i „klasyfikacja”, należy zatrzymać się na pojęciu „klasyfikacja”. Znaczy ono bowiem zarówno podział sensu stricto jak i ogólnie każdy podział. Stąd każda typologia jest klasyfikacją, ale nie odwrotnie.

Co zatem należy rozumieć przez pojęcie typologia i klasyfikacja? ¹²

Klasyfikacja to jednoznaczne przyporządkowanie danego elementu do danego zbioru. Owo przyporządkowanie odbywa się za pomocą cechy klasyfikacyjnej, a więc takiej, która jednoznacznie określa i determinuje dany element. J. Pelc daje tu przykład cechy „bezdzietność” jako klasyfikacyjnej, która „ostro” odgranicza dany element od innych, którym przypisuje się cechę „bezdzietność”. Typologizowanie to gromadzenie elementów wokół cechy typologicznej, a więc stopniowalnej, która nie może podzielić elementów na dwa wykluczające się zbiory, ale tylko pogrupować je wg natężenia danej cechy. Np. cecha „nerwowość” dzieli elementy na mniej nerwowe i bardziej nerwo-

^T W. Pisarek, op. clt., s. 23, 29.

^I    J. Wódz:    Cel typologii programów telewizyjnych. Zeszyty Prasoznawcze 1974 nr 3

s. 51.    i 4

• O czym świadczy notka przed artykułem.

^II    B. Ligara, A. Rusowicz: Dialog telewizyjny. Próba typologii. Zeszyty Prasoznawcze 1979 nr 3 S. 28, 29.

¹¹ A. Ropa:    Próba klasyfikacji występujących w telewizji odmian języka. Zeszyty

Prasoznawcze 1979 nr 1 s. 43.

^u Pragnę tu odwołać się do rozważań na temat typologii i klasyfikacji Jerzego Pelca: Klasyfikacje czy typologie znaków (w:) Wstęp do semiotyki. Warszawa 1982, s. 175—194.