6468463822

24 Konrad Dramowicz

2.    zlicza się badane obiekty w każdym z pierścieni,

3.    do obserwowanego rozkładu obiektów względem odległości dopasowuje się krzywą (np. rozkładu Pareto, gamma, logarytmiczno-nor-malnego lub wykładniczego),

4.    z układu pierścieni przechodzi się na układ komórek (cells) zwykle kwadratów, w których zlicza się obiekty zgodnie z dopasowanym rozkładem,

5.    z układu fizycznego przechodzi się na układ probabilistyczny, obliczając dla każdego kwadratu prawdopodobieństwo przez częstość.

Przestrzenne modelowanie cyfrowe rozmieszczenia związane jest także z tzw. efektami barierowymi, opisanymi m. in. przez T. Hager-st randa (1967), K. Kansky’ego (1963), R. S. Yuilla (1965), R. L. Morilla (1962, 1965 a, b, c) i innych. Prosty wpływ oporu odległości, wyrażony w modelach fizyki społecznej czy w modelu in-tervening opportunities, modyfikowany jest przez istniejącą strukturę systemu. Modyfikacje te prowadzić mogą bądź do osłabienia bądź do wzmocnienia efektu odległości. Efekty barierowe są typowymi przykładami tłumienia procesu rozwoju falowego w układach ciągłych czy procesu współdziałania w układach dyskretnych. Istniejące bariery działać mogą jako ekrany odbijające (np. morze tłumi w ten sposób rozwój budownictwa w mieście portowym) lub jako ekrany filtrujące (np. znaczne deniwelacje terenu opóźniają, lecz nie zawsze uniemożliwiają rozwój budownictwa w mieście). Poza efektami barierowymi średnie pole informacji deformowane może być przez inne odchylenia hierarchiczne lub kierunkowe, charakteryzowane często parametrami nieprzestrzennymi.

Pierwszym przedstawicielem nauk społecznych, który zastosował modelowanie symulacyjne do analizy przestrzeni był szwedzki geograf T. Hagerstand¹, który w 1953 r. użył probabilistycznego modelu Monte Carlo do badań dyfuzji przestrzennej innowacji i migracji. Model ten oparty był na kombinacji czynników losowych i nielosowych oraz w jednej ze swych wersji (III) uwzględniał opór indywidualny, pomijany w znanych modelach przedstawicieli innych nauk — R a-shevsky’ego i Rapoporta.

Praca Hagerstranda, jakkolwiek do 1958 r. nie wzmiankowana w literaturze anglosaskiej, stanowiła bodziec do rozwoju modelowania matematycznego w naukach społecznych. Analizowano ją wielokrotnie i udoskonalano m. in. przez włączenie do programu stałych, uwzględniających opór psychologiczny innowacji i opór komunikacyjny barier fizycznych.

Spośród najwcześniejszych prac, dotyczących przestrzennego modelowania cyfrowego, wymienić można opracowanie J. D. Nystuena (1959) na temat symulacji lokalizacji handlu w mieście oraz model symulacyjny rozwoju miasta W. L. Garrisona (1960).

Przykłady zastosowań modelowania cyfrowego przestrzennych procesów

społeczno-gospodarczych

Od czasu powstania pierwszych prób przestrzennego modelowania cyfrowego do dnia dzisiejszego pewne zagadnienia, ze względu na specyfikę ich problemów, poziom wiedzy teoretycznej lub istniejące infor-

1

W socjologii pierwsze eksperymenty symulacyjne przeprowadzono w 1955 r.