6836821018

Rozwój rzeźby po dolnym tortonie a przed czwartorzędem    37

że zalewanie powierzchni paleogeńskiej musiało postępować szybko. Niszcząca działalność fal ograniczała się zapewne do wąskiego pasa płycizn przybrzeżnych. Fragmenty niższych spłaszczeń wierzchowinowych, zaznaczających się w okolicach Kaliny Małej i Dziemierzyc, mogą reprezentować mioceńską platformę abrazyjną, rozczłonkowaną przez erozję po-tortońską. Wąska platforma abrazyjna przechodzi ku wschodowi i po-łudnio-wschodowi w powierzchnię zbudowaną z osadów morza dolno--tortońskiego, obniżającą się jednostajnie ku południowi i wschodowi, zgodnie z kierunkiem regresji morza mioceńskiego.

Na lądzie nie objętym zalewem morza dolno-tortońskiego erozja rzeczna nie przybierała w tym okresie większych rozmiarów ze względu na bliskość morza i małe deniwelacje terenu. Utwory piaszczyste i ilasto--margliste, osadzone w zbiorniku, świadczą raczej o rozmywaniu i procesach denudacyjnych na obszarze przyległego lądu.

ROZWÓJ RZEŹBY PO DOLNYM TORTONIE A PRZED CZWARTORZĘDEM

Z końcem dolnego tortonu ruchy wypiętrzające spowodowały ustąpienie morza z obszaru wschodniej części Wyżyny Miechowskiej [14]. W zachodniej części badanego terenu morze nie wypełniło całkowicie swymi osadami obniżeń podłoża kredowego. Po ustąpieniu morza mioceńskiego nierówności te dalej się zaznaczały (choć słabiej) w obrębie wynurzonej powierzchni, a rzeki spływające z garbów kredowych, po rozcięciu mało odpornych skał mioceńskich, natrafiały na starsze formy terenu. W ten sposób sieć rzeczna po dolnym tortonie nawiązała do sieci dolin przedtor-tońskich.

Natomiast we wschodniej części badanego obszaru osadami mioceńskimi zostały przykryte całkowicie przedtortońskie formy terenu. Utwory mioceńskie budują płaskowzgórza w okolicach Giebułtowa, Racławic, Ro-siejowa i Lelowie. Na powierzchni pokrywy, złożonej z osadów mioceńskich, założyła się konsekwentna sieć rzeczna, zgodna z nachyleniem płyty gipsowej w kierunku południowym i wschodnim. Rzeki rozcięły ową pokrywę, osiągnęły podłoże kredowe i wyrzeźbiły doliny o przebiegu wschodnim i zbliżonym do południkowego, niezależne od starszych form terenu.

Ekshumowanie oligoceńskich form dolinnych w zachodniej części badanego obszaru i rozcinanie płyty gipsowej na wschodzie miało miejsce po dolnym tortonie a przed plejstocenem, o czym świadczą osady zlodowacenia krakowskiego znajdowane na zboczach i na dnie tych dolin. Przebieg ekshumowania dolin przedtortońskich i wycinania dolin potortońskich nie jest dokładnie poznany. Można stwierdzić, że doliny przedtortońskie zostały tylko częściowo ekshumowane, bo utwory mioceńskie wyściełają do