6878601293

32

E. Ty lor, Społeczeństwo pierwotne, tłum. W.. Noskowski, "Tygodnik Ilustrowany" 1874, T. IV, nr 344-350; Tenże Cywilizacja pierwotna. Badania rozwoju mitologii, filozofii, wiary, mowy, sztuki i zwyczajów, przekład z trzeciego wydania angielskiego z roku 1891 2. A. Kowerskiej, ze wstępem i dodatkami dotyczącymi rzeczy słowiańskich, a zwłaszcza polskich, oraz życiorysem autora przez Jana Karłowicza, T. I-II, Warszawa 1896 (wyd. z lat 1871 i 1873 miały przekłady na znane Prusowi języki niemiecki i rosyjski); Tenże Antropologia.! Wstęp do badania człowieka i cywilizacji (z rysunkami), Przetł. A. Bąkowska, wyd. 2, Warszawa 1902. W bibliotece Prusa była praca T y 1 o r a 0 metodzie badań i rozwoju instytucji w zastosowaniu do praw małżeństwa i pochodzenia, Przekł. z ang. A. Sękowskiej, Warszawa 1697.

Prus,

Emancypantki, T. II, Warszawa 1960, s. 405.

TL

P. Lehr-Spławiński, Bolesław Prus. Zagadnienia... op. cit., s. 272.

■*⁵ J. i R. Tomiccy, Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa 1975, s. 57-58; A. Afanasjev, Poeticzeskije vozrenija Słovian na prirodu, Moskva 1868, T. 2, s. 462-463.

S. Ulanowska, Kamień w symbolice i podaniach, "Ateneum" 1888, T, IV, z. 3, s. 526-545. Nadto, etnolingwis-tyczne studia M. Mazurkiewicz, Kamień: dzieło Boga czy diabelska sprawka?, “Akcent" 1984, nr 4, s. 52-55; Taż: Kamień człekokształtny czyli życie ukarane, "Polska Sztuka Ludowa" 1987, nr 1-4, s. 74-77. Podobne wierzenia były Prusowi znane. W Placówce, w scenie wycinania lasu, jest mowa o wielkich kamieniach, których chłopi nie ruszali, gdyż wierzyli, że za pierwszych dni stworzenia! świata zbuntowane diabły rzucały nimi w aniołów, toteż ruszenie takiego kamienia mogłoby sprowadzić nieszczęście na wieś. Stara Sobieska tłumaczy ślimakowej, iż Niemcy rozbijają kamienie, by sprawdzić, czy to prawda, że siedzą w nich żaby.

³⁷ Por. J. S. Wasilewski, Podróże do piekieł. Rzecz o szamańskich misteriach, Warszawa 1985, s. 190-236.

38

Por. J. S z c z e p a ń s k i,Sprawy ludzkie (I), "Regiony" 1977, nr 1, s. '.‘'-53. Zob. też J. W. Dawid, Rozkosz cierpienia, w:    Tegoż:    Szkice psychologiczne, Warszawa

1890.

H. KUn g, Bóg a cierpienie, przał. Irena Gana. War-szawa 1976, s. 42.

40

Szerzej o pojęciu duszy w poglądach Prusa zob. E. Wa-rzenica-Zalewska, Koncepcja psychiki człowieka w

230