6914375125

PROBLEMATYKA PRADOLINY

Odcinek pradoliny warszawsko-berlińskiej między Nerem a Moszczenicą był kilkakrotnie badany, lecz poglądy na temat interpretacji poszczególnych faktów morfologicznych są bardzo różne. Odcinek ten znajduje się w obrębie moreny dennej o mało urozmaiconej powierzchni. Doliny rzek są tu szerokie i płytkie. Istnieją również doliny rzeczne niefunkcjonujące. Nieliczne wzniesienia powierzchni są niskie, szerokie i o łagodnych stokach. Najwyraźniej wyodrębnia się pagórek nazwany Górą Sw. Małgorzaty. Na ogół powierzchnia omawianego terenu ma cechy obszaru zdenudowanego. Morena denna, w której wycięta jest pradolina, na północy bezpośrednio graniczy ze strefą pagórków określonych jako czołowa morena kutnowska.

Już w 1891 r. J. Siemiradzki [61] mówi o trzech kanałach erozyjnych, które tworzyła woda roztopowa cofającego się łądolodu. Jeden z tych kanałów, zwany przez Siemiradzkiego polskim, obejmuje dorzecze Wisły i Warty. W jego obrębie znajduje się bruzda nazwana pradoliną warszawsko-berlińską. J. Siemiradzki mówi również o spiętrzaniu się rzek płynących z południa przed czołem łądolodu i szukaniu przez nie dróg na zachód. Według tego autora w pewnym okresie Wisła płynęła na zachód doliną Bzury, Neru i Warty.

S. Lencewicz [42] nawiązuje do poglądu J. Siemiradzkiego [61], lecz nie uzależnia genezy pradoliny warszawsko-berlińskiej od erozyjnej działalności wód roztopowych. Głównym czynnikiem kształtującym pradolinę, według tego autora, jest pra-Wisła, która płynęła na zachód, gdy jej droga na północ była zatamowana przez lód.

Szerokość doliny pra-Wisły na badanym terenie wynosi około 25 km [42]. Dolina pra-Wisły rozciąga się od czołowych moren kutnowskich na północy do wzgórz ozorkowskich na południu. Pradolinny dział wodny w okolicy Łęczycy powstał wskutek poglacjalnych ruchów epeirogenicznych.

Jednocześnie z Lencewiczem badania pradoliny warszawsko-be^rliń-skiej podejmuje J. Mikołajski [45], przedstawiając własną koncepcję rozwoju tej formy. Autor twierdzi, że nie wszędzie pradolina ma jednakowe pochodzenie. Na odcinku Warty jest predysponowana. Rze-