8274999741

Polityka i planowanie przestrzennego zagospodarowania 9

zagospodarowania przestrzeni i rozmieszczenia w niej ludności oraz działalności gospodarczej.

Z punktu widzenia potrzeb polityki przestrzennej ujęcie takie trudno uznać za wystarczające. Omawiane plany przedstawiają bowiem wprawdzie cele i to z reguły w formie wysoce skonkretyzowanej, nie określają natomiast środków i strategii działań niezbędnych dla przejścia od struktury istniejącej do tej przyszłej, wyznaczonej w planie. Dodajmy, że plany przestrzenne operują opisami stanów, wyrażanych przy pomocy wielkości jednowymiarowych — polityka przestrzenna musi natomiast kształtować alokację wielkości dwuwymiarowych (inwestycje, przyrosty zatrudnienia, ruchy migracyjne). Dopiero po ich wprowadzeniu można rozważać sprawę spójności programów polityki przestrzennej z programem rozwoju gospodarki narodowej.

Ponieważ plany przestrzenne nie zawierają kompletnych projektów działań realizowanych w danym czasie, w określonych okolicznościach i przy pomocy faktycznie będących do dyspozycji środków, przeto nieuniknione staje się przygotowywanie odpowiednich decyzji również na innych płaszczyznach: planowania lokalizacji inwestycji, koordynacji terenowej itd.

Plany przestrzenne są planami perspektywicznymi i zawierają ustalenia w sprawie stanu zagospodarowania dla daty horyzontalnej, oddalonej o 15—20 lat od chwili ich opracowania. Dla tej daty określone zostają w nich „proporcje ładu” w wypełnieniu przestrzeni różnymi elementami struktur społecznych i gospodarczych. Przyrost elementów już istniejących i wprowadzanie nowych następuje stopniowo. W każdym momencie dzielącym datę opracowania planu od jego horyzontu na obszarze objętym polem planu (zwłaszcza jeśli obszar ten cechuje większa koncentracja inwestycji) występować będą więc inne proporcje między elementami wskazanych struktur. Przebieg zmian tych proporcji nie jest już jednak przez plan kształtowany, gwarantuje on bowiem ład w ich układzie tylko dla daty docelowej. W trakcie przechodzenia od struktury wyjściowej do określonej w planie mogą więc występować i zwykle występują różnego typu tarcia i napięcia. Najwyraźniej widoczne są one w skali planów miejscowych: brak urządzeń socjalno-usługowych w nowo powstałej dzielnicy mieszkaniowej tylko częściowo łagodzi widok pustych terenów zarezerwowanych na ich budowę w przyszłości, w bliżej nieokreślonych terminach, ograniczonych tylko datą horyzontu planu.

Za jeden z najpoważniejszych braków planowania przestrzennego należy na tym tle uznać nierozwinięcie w jego ramach metod planowania operacyjnego, nieuwzględnianie czynnika czasu, z którym wiąże się dynamika potrzeb i możliwości realizacyjnych. Planowanie operacyjne — wieloletnie i bieżące — prowadzone jest w Polsce w zasadzie tylko w ramach organizacyjnej struktury gospodarki. Ono też ma wpływ decydujący na dopływ środków finansowo-rzeczowych do poszczególnych jednostek struktury terytorialnej kraju i w praktyce rozstrzyga o dynamice ich rozwoju i postępie w zagospodarowaniu.

Zdynamizowanie planowania przestrzennego jest w tych warunkach w Polsce jednym z najpilniejszych problemów teoretycznych i praktycznych. W ślad za ustaleniem w planie przestrzennego zagospodarowania kraju do roku 1990 przyszłej jego struktry przestrzennej, powinno pójść opracowanie strategii działania, spójnej z ogólną strategią rozwoju spo-