2275980187

Polityka i planowanie przestrzennego zagospodarowania 7

zane są one z problematyką krajowego procesu rozwoju ekonomicznego i rozwoju społecznego ¹. Polityka ta musi realizować cel finalny, którym w ustroju socjalistycznym jest tworzenie optymalnych warunków rozwojowych dla jednostki i całego społeczeństwa. Oczywiście przy formułowaniu zespołu celów konkretnych muszą być uwzględniane okoliczności właściwe dla danego okresu.

S. M. Zawadzki zauważył trafnie ², że te konkretne cele polityki przestrzennej mają często charakter heterogeniczny, że osiąganie jednego celu może w danym czasie utrudniać realizację innych. Dotyczy to zwłaszcza relacji między celami typu ekonomicznego, społecznego i biologicznego. Każdy z wymienionych rodzajów celów może w realizacji wiązać się ze stwarzaniem pewnych ograniczeń dla pozostałych, wyłaniając złożone problemy programowania wielokryteriowego³. Formułowanie struktury konkretnych celów polityki przestrzennej w danym czasie jest więc zawsze zagadnieniem trudnym. Komplikuje je fakt, że proces wartościowania i przyjmowane w nim kryteria pozostają zawsze pod określonym wpływem sytuacji istniejącej w momencie podejmowania decyzji podczas gdy skutki decyzji polityki przestrzennej rzutują nieraz na odległą przyszłość.

Analizując w ujęciu historycznym ewolucję struktur celów polityki przestrzennej w krajach socjalistycznych można zauważyć, że początkowo bardzo silny wpływ wywierały na nią przesłanki społeczne i to typu egalitarnego. Swoistym ich wyrazem była tzw. zasada równomiernego rozmieszczenia sił wytwórczych. W połowie lat 50-tych większego znaczenia nabrały przesłanki i cele ekonomiczne. Przyczynił się do tego rozwój teorii rozmieszczenia sił wytwórczych i powiązanie jej z teorią wzrostu gospodarczego. Obecnie rośnie ponownie ranga celów społecznych, integrowanych jednak ściśle z celami typu ekonomiczngo. Pozostaje to w związku ze stopniowym przechodzeniem od założeń maksymalizacji tempa wzrostu do założeń jego optymalizacji w ogólnej polityce ekonomicznej, uwydatnieniem roli czynników społecznych w procesie rozwoju, coraz pełniejszym precyzowaniem warunków jego harmonijności. Równocześnie obserwujemy wzrost znaczenia przesłanek ekologicznych, mających także w istocie społeczny charakter.

Zdaniem autora, w przyszłości można oczekiwać dalszego przesuwania się akcentów w strukturze celów polityki przestrzennej na celu typu społeczno-ekologicznego i nadawania zmodyfikowanej postaci celom ekonomicznym. Miejsce takich celów konkretnych, jak uruchamianie nie wykorzystywanych zasobów (naturalnych, zasobów siły roboczej) w regionach (głównie słabiej rozwiniętych) lub alternatywne oszczędzanie na kosztach tworzenia dodatkowej infrastruktury przez kierowanie ekspansji na obszary już rozwinięte i zagospodarowane, zajmować będzie podnoszenie efektywności ekonomicznej czynników wzrostu i nakładów na realizację zadań rozwojowych, w drodze ich kojarzenia z sobą w kategoriach czasowo-przestrzennych. Ekonomicznym celem polityki przestrzennej staje się nadawanie procesowi wzrostu cech rozwoju harmonijnego. Sądzimy też, że w polityce przestrzennej na pierwsze miejsce

1

   Por. K. Secomski. Referat na sesji KPZK PAN w dniu 12II 1969 r. „Studia KPZK PAN” t. XXXVII. Warszawa 1971.

2

   Por. S. M. Zawadzki. Referat na sesji KPZK PAN w dniu 12II 1969 r. tamże, s. 26.

3

   Por. B. Winiarski. Economic, social and biological premisses oj regional planning. (W:) Science, man and his environment. Beograd 1971 s. 159—160.