Chemia kosmetyczna 
II
Wiadomości wstępne -
pierwiastki i związki chemiczne
stosowane w kosmetyce


1. Pierwiastki
�Siarka (S)
wykazuje właściwości dezynfekujące i przeciwgrzybiczne.

Służy do wyrobu:
�maści,
�zasypek,
�preparatów przeciw egzemie, grzybicy, łupieżowi, mydła siarkowego i dziegciowo

siarkowego (3 i 5% siarki);



Jej niedobór powoduje:
� nadmierne rogowacenie naskórka,
�łamliwość i wypadanie włosów oraz choroby paznokci;



Stosowana jest przy:
�stanach łojotokowych,
�wypadaniu włosów,
�trądziku;



maseczki siarkowe oczyszczają pory skóry, działają antybakteryjnie oraz
przeciwzapalnie;





�Cynk (Zn)


Właściwości:
�przeciwtrądzikowe;
�ułatwia gojenie się ran;
�zwalcza wolne rodniki;
�cynk mikroporowaty absorbuje nadmiar serum zalegającego pory;
�działa złuszczająco;
�wspomaga proces leczenia łojotoku;







�Krzem (Si)


Właściwości:
�uczestniczy w procesach wzrostu włosów i paznokci;
�nadaje strukturalną trwałość całej tkance skórnej;
�odpowiada za sprężystość i elastyczność naskórka oraz skóry
właściwej;
�odpowiada za odporność naskórka, błon śluzowych, tkanki łącznej;
�zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych ;
�wpływa na proces syntezy kolagenu;
�przyspiesza proces gojenia ;
�poprawia kondycje paznokci;
�niedobór prowadzi do wypadania włosów, próchnicy zębów,
paradontozy;
�poprawia połysk i koloryt włosów, wzmacnia je;
�ma wpływ na syntezę i aktywność mukopolisacharydów w skórze
dzięki czemu;
�pomaga zachować prawidłową wilgotność skór.







�Węgiel (C)
sadze, węgiel drzewny, węgiel kostny mają bardzo ciemną,
aksamitną barwę, ich czerń jest głęboka, w stanie rozdrobnionym mają dobre
właściwości kryjące;

Zastosowanie:
�do wyrobów czarnych tuszy, kredek, szminek, cieniowania kolorów,
przyciemniania pigmentów.




�Srebro (Ag)
wykazuje właściwości silnie bakteriobójcze;

Zastosowanie:
�Do usuwania brodawek w postaci azotanu (V) srebra;




�Tlen (O)


Zastosowanie:
�Wdychanie czystego tlenu przyspiesza procesy utleniania i odżywia pacjenta;




�Jod (J)
jednym ze źródeł jodu są morskie wodorosty (algi)

Zastosowanie:
�wzmacnia skórę i paznokcie,
�wspomaga lipazę (enzym hydrolizujący lipidy
tłuszcze), odgrywający kluczową
rolę w metabolizmie ciał tłuszczowych w naskórku i tkance podskórnej, redukcji
cellulitisu,
�w zabiegach jonoforezy, do redukcji blizn







2. Tlenki i nadtlenki
�Tlenek wodoru
woda (H2O)
doskonały rozpuszczalnik wielu
substancji nieorganicznych, stosowany do przyrządzania roztworów.


Do zabiegów kosmetycznych stosuje się wodę mineralną, destylowaną lub
przegotowaną.

�Tlenek cynku (ZnO)
tzw. "biel cynkowa" jony cynku wpływają na
odpowiednią budowę włosów i skóry, działa złuszczająco i wspomaga procesy
leczenia łojotoku.

Właściwości:
�bielące i silnie kryjące;
�gojące, ściągające, osuszające, przeciwtrądzikowe;
�ochronne;



Zastosowanie:
�pudry, zasypki, kremy do użytku zewnętrznego;
�maść cynkowa;
�jako substancje ochronne (filtr), odbijające promienie UV-A i UV-B







�Tlenek tytanu (IV) TiO2
tzw. biel tytanowa

Właściwości:
�śnieżnobiała, najtrwalszy biały pigment; kryjące; obojętność chemiczna;



Zastosowanie:
�by nadać wygląd matowy, mleczny, biały;
�kremy, mleczka, pasty, pudrów, pomadki;
�filtry przeciwsłoneczne;




�Tlenek glinu (Al2O3)


Właściwości:
�ma dobre właściwości chłonne;
�hamuje wydzielanie potu przez oddziaływanie na warstwę rogową skóry;



Zastosowanie:
�pudry, zasypki, pomadki;
�preparaty przeciwpotne,
�dezodoranty;




�Nadtlenek wodoru (H2O2)


Właściwości:
�Utleniające i dezynfekujące;



Zastosowanie:
�przemywania i odkażania ran;
�do rozjaśniania włosów (dodatek NH3 + zwilżacze);







3. Zasady
�Wodorotlenek sodu (NaOH) i potasu (KOH)

Zastosowanie:
�Do produkcji mydeł oraz innych syntetycznych środków piorących;
�Wyrobów kosmetycznych tj. pasty do golenia, kremy i płyny;




�Wodorotlenek glinu Al(OH)3

Zastosowanie:
�Ze względu na większą zdolność pochłaniania wielu substancji jest
używany do wyrobu barwnych pigmentów, zasypek, pudrów
higienicznych i kremów;







4. Kwasy nieorganiczne
�Kwas borowy H3BO3

Właściwości:
�Bakteriobójcze;



Zastosowanie:
�W lecznictwie do opatrunków i do przemywania oczu,
�W kosmetyce stosowana jako substancja zakwaszająca, dezynfekująca i
konserwująca;




�Kwas krzemowy (xH2O. ySiO2)

Właściwości:
�Ma zdolność pochłaniania wielu substancji;
�Posiada gęstą i kleistą konsystencję;
�Skuteczny w usuwaniu wykwitów trądzikowych;



Zastosowanie:
�Do wyrobu zasypek o zdolnościach chłonnych i osuszających;
�Kremów mineralnych;
�W postaci koloidalnej zawiesiny w preparatach oczyszczających skórę;







5. Sole
�Czteroboran sodu (Na2B4O7 . 10H2O) tzw. Boraks

Zastosowanie:
�Do zmiękczania wody w zabiegach kosmetycznych;
�Do odkażania i zmiękczania skóry;
�Roztwory o wyższym stężeniu boraksu używa się do złuszczania
skóry i usuwania piegów;
�Ma również właściwości konserwujące;




�Azotan srebra AgNO3

Zastosowanie:
�Wydzielający się pod wpływem światła atomy tlenu wykazują
działanie dezynfekujące, co znalazło zastosowanie w zabiegach tj.
przypalanie brodawek , okłady, dezynfekcja;




�Mleczan sodu CH3CH(OH)COONa

Zastosowanie:
�Jeden z najlepszych środków kosmetycznych nawilżających skórę;







�Nadboran sodu (NaBO2.H2O2 . 3H2O)

Właściwości:
�Substancja krystaliczna, słabo rozpuszczalna w wodzie
�Roztwór ma działanie podobne do zalkalizowanej wody
utlenionej, tj. ma właściwości wybielające,



Zastosowanie:
�Złuszczanie naskórka, wybielające,




�Węglan wapnia (CaCO3) i Węglan magnezu (MgCO3)

Właściwości:
�Substancje białe, praktycznie nie rozpuszczalne w wodzie,
�Zobojętniają kwasy,



Zastosowanie:
�Do wyrobu zasypek, pudrów oraz past do zębów, do maseczek,
mleczek i kremów.







6. Węglowodory

�Eter naftowy
bezbarwna łatwopalna ciecz, bardzo dobry rozpuszczalnik
tłuszczów, olejów,
�Benzyna apteczna
stosowana jako zmywacz,
�Nafta
bezbarwna lub żółtawa ciecz, stosowana do wyrobu płynów do
włosów,
�Olej wazelinowy i parafinowy
bezbarwna, oleista ciecz, nie
rozpuszcza się w wodzie. Stosowana do wyrobu kremów i olejków do opalania
oraz do zabiegów kosmetycznych i odtłuszczania skóry,
�Wazelina
mazista, bezwonna, półprzejrzysta substancja barwy od białej do
żółtej, nierozpuszczalna w wodzie. Tworzy emulsję z tłuszczami przy użyciu
emulgatorów.
�Parafina - substancja stała, drobnokrystaliczna, półprzezroczysta lub
biaława, w dotyku tłusta. Po stopieniu miesza się z tłuszczami, olejami,
woskami, benzyną, naftą, olejem wazelinowym i parafinowym, tworząc
mieszaninę o różnej konsystencji



7. Alkohole
�Etanol
dobry rozpuszczalnik różnych substancji, ma właściwości
dezynfekcyjne i wysuszające.

Roztwór stężony 95% sprzedawany jest pod nazwą spirytus.

Stosowany jest do sporządzania wyciągów z surowców roślinnych i
zwierzęcych oraz toników i wód kwiatowych.


�Mentol
substancja stała, krystaliczna, w wodzie słabo rozpuszczalna,

występuje w olejku mięty pieprzowej, ma zapach mięty, daje uczucie
chłodu na skórze.


�Glicerol (CH2OHCHOHCH2OH)
bezbarwna, bezwonna,
oleista ciecz, miesza się z wodą.

Stosowany jest do produkcji kremów oraz maści nawilżających.

Zabezpiecza kosmetyki przed wysychaniem i twardnieniem w niższej
temperaturze.





�Cholesterol
substancja krystaliczna, w wodzie trudno rozpuszczalna, rozpuszcza
się w tłuszczach i rozpuszczalnikach organicznych.

Dobry emulgator i przeciwutleniacz

Występuje w połączeniu z tłuszczami jako surowiec do produkcji kremów, mleczka
i emulsji.

Przenika przez warstwę rogową, zmiękcza skórę, ułatwia przenikanie innych
składników preparatów kosmetycznych. Wykazuje działanie nawilżające.


�Sorbitol
jest to polialkohol .

Otrzymywany jest syntetycznie lub pozyskiwany jest z jarzębiny.

Przygotowany do celów kosmetycznych ma postać białego proszku.

Rozpuszcza się w wodzie i etanolu.

83% roztwór wodny sorbitolu jest przeźroczystą cieczą używaną jako czynnik
utrzymujący wilgoć.

Działa przeciwbakteryjnie, nawilżająco, reguluje czynności gruczołów łojowych,
zapobiega utraci wody.

Może być stosowany jako substancja zagęszczająca i zmiękczająca.

Używany jest w szamponach, odżywkach, kremach, mleczkach, balsamach,
tonikach, płynach po goleniu.





�Alkohol cetylowy (C16H33OH)
alkohol tłuszczowy stosowany do:

Produkcji kremów, mleczek, balsamów, gdzie jest czynnikiem poprawiającym
konsystencję.

Ułatwia wprowadzanie do kosmetyków barwników, substancji konserwujących
oraz substancji aktywnych.

Dobrze się wchłania, zmiękcza naskórek (jest emolientem).

Ogranicza utratę wody .


�Glikol propylenowy
należy do polialkoholi, (alkohol dwuwodorotlenowy).

Jest to bezbarwna, bezzapachowa, lepka ciecz.

Użyty w stężeniu 2-6% tworzy na skórze wilgotny nie wysychający film,
zapobiegający utracie wody.

Używany jest w kremach, balsamach, śmietankach jako środek nawilżający oraz
zapobiegający wysychaniu kosmetyku i jako stabilizator (czyli środek
zapobiegający rozwarstwianiu kosmetyków).





8. Fenole
�Tymol
substancja krystaliczna, dość dobrze rozpuszcza się w roztworach
alkoholowych.

Ma zapach przypominający miętę.

Stosowany w wodach do płukania jamy ustnej i w pastach do zębów.


�Rezorcyna
(1,3
dihydroksybenzen)
substancja krystaliczna, łatwo
rozpuszcza się w wodzie i alkoholu.

Rozcieńczone roztwory mają właściwości bakteriobójcze, dezynfekcyjne i
złuszczające.

Stosowana do produkcji maści i płynów w leczeniu chorób skóry i włosów
a także stanowi jeden z podstawowych składników preparatów
kosmetycznych do peelingu





9. Aldehydy
�Aldehyd mrówkowy
(formaldehyd HCHO)
jest to gaz o przykrej
woni bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie.

jego 40% wodny roztwór to formalina;

Z formaldehydu otrzymuje się para formaldehyd stosowany w zasypkach i
płynach przeciwpotnych do stóp;

stosowanie formaldehydu w Polsce jest zabronione.


�Aldehyd benzoesowy (C6H5CHO)
jest to żółtawa ciecz używana w
kosmetyce do tworzenia kompozycji zapachowych ze względu na zapach
migdałów oraz do produkcji innych substancji zapachowych.
�Aldehyd anyżowy
ciecz o zapachu kwiatów głogu używana w kosmetyce
do tworzenia kompozycji zapachowych typu bez, głóg, akacja, mimoza oraz do
aromatyzowania pudrów.
�Wanilina
substancja krystaliczna, pozyskiwana z rośliny storczyk
wanilia
lub syntetycznie. Używana jest do aromatyzowania pudrów, szminek, kredek.



10. Ketony
�Aceton (CH3-CO-CH3)
substancja bezbarwna, lotna o
charakterystycznym zapachu.

Stosowany jako składnik zmywaczy do paznokci,


�Kamfora
(C10H16O)
otrzymywana jest z drzewka kamforowego
lub syntetycznie z terpentyny.

Kamfora występuje w mieszankach z mentolem i tymolem.

Stosowana jest w maściach i płynach przeciwpotnych,
dezynfekcyjnych i złuszczających skórę ( kremy przeciwpiegowe) oraz
w płynnych zawiesinach jako środek łagodzący podrażnienia skóry
(daje uczucie chłodu)





11. Tłuszcze roślinne
oleje i oliwy
�Oleje roślinne
to ciekłe tłuszcze otrzymywane z nasion owoców, kiełków
i innych części roślin oleistych.




�Ważną grupę tłuszczów stanowią tzw. biooleje, czyli naturalne oleje roślinne o
wysokiej zawartości niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych -
NNKT, zawierające ponadto inne związki biologicznie czynne takie jak
witaminy, fosfolipidy, fitosterole.
�Do grupy NNKT zaliczamy między innymi kwasy: linolowy, linolenowy i
arachidonowy.
�Do szczególnie cennych olejów zalicza się

Olej awokado, jojoba, makadamia, sojowy, winogronowy, brzoskwiniowy,

Olej z kiełków pszenicy, z oliwek, z nasion wiesiołka,

Masło Shea,





OLEJE ROŚLINNE


�Olej jojoba
Buxus chinensis /Simondsia chinensis/ - określa się jako
płynny wosk
"Liquid wax", gdyż po oziębieniu krzepnie. Otrzymuje się na
zimno z ziaren, zawiera alkohole i kwasy tłuszczowe, nie zawiera gliceryny,
wykazuje dużą stabilność w wysokiej temperaturze, nie jełczeje. Olej jojoba
wykazuje duże powinowactwo do skóry, jest szybko absorbowany i nie
pozostawia tłustego filmu na skórze.
�Masło Shea
masłosz
Butyrospermum Parkii Kotschy - otrzymuje się z
nasion, tłuszcz konsystencji masła, zawiera kwas stearynowy/30-40%/, kwas
olejowy/45-50%/, trójglicerydy, substancje niezmydlające się/6-8%/, estry
woskowe. Substancje niezmydlające się mają duże powinowactwo do
warstwy lipidowej naskórka, chronią i wzmacniają cement
międzykomórkowy warstwy rogowej. Masło Shea jest naturalnym filtrem
słonecznym.
�Olej migdałowy
Oleum Amygdalarum - otrzymywany z nasion/odmiana
słodka/ przez wytłaczanie na zimno, zawiera glicerydy kwasu
olejowego/80%/ i kwasu linolowego/20%/, w mniejszych ilościach glicerydy
kwasu mirystynowego i palmitynowego. Natłuszcza skórę suchą, starzejącą

kremy, mleczka



�Olej oliwkowy /oliwa/ - Oleum Olivarum - otrzymywany przez tłoczenie na
zimno dojrzałych owoców, zawiera do 70% glicerydów kwasów
nienasyconych, w tym 80% glicerydów kwasu olejowego. Łatwo przyswajalna
przez skórę
balsamy do ciała, kremy odżywcze
�Olej kakaowy /masło kakaowe/ - Oleum Cacao - otrzymywany z nasion
pozbawionych łupiny, zawiera do 60% glicerydów kwasów
nasyconych/palmitynowego i stearynowego/ oraz 40% kwasów
nienasyconych/olejowego/
�Olej z kiełków pszenicy
Oleum Triticum - wytłaczany na zimno z kiełków
pszenicy, zawiera niezędne nienasycone kwasy tłuszczowe, lecytynę,
fosfolipidy, fitosterole, fitohormony, karoteny
kremy odżywcze, balsamy do
ciała, olejki do opalania
�Olej awokadowy
Oleum Persea - otrzymywany na zimno z owoców, zawiera
glicerydy kwasu olejowego i linolowego, witaminy A, B, E, D. Dobrze
przenika przez skórę i ma własności zmiękczające
kremy odżywcze, balsamy
do skóry suchej



�Olej arachidowy
Oleum Arachidis - otrzymywany z nasion orzecha
ziemnego/arachidowego/, zawiera glicerydy kwasu olejowego, linolowego,
palmitynowego, stearynowego, arachidowego, witaminę E/tokoferol/, sterole.
�Olej słonecznikowy
Oleum Helianthi otrzymywany z nasion słonecznika,
zawiera glicerydy kwasów nienasyconych / 37
62% glicerydy kwasu
linolowego NNKT/, 25
40% kwasu olejowego i 4
10% glicerydów kwasów
nasyconych.
�Olej wiesiołkowy
Oleum Oenotherae otrzymywany z nasion wiesiołka przez
wytłaczanie na zimno, zawiera ponad 80% glicerydów nienasyconych kwasów
tłuszczowych, w tym ok.70% linolowego, 8
14% kwasu gamma

linolenowego/NNKT/.
�Olej z ogórecznika
Oleum Boraginis - otrzymywany przez tłoczenie na
zimno dojrzałych nasion, zawiera niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe
NNKT, do 20% kwasu gamma-linolenowego. Poprawia i normalizuje proces
nawilżania skóry.
�Olej Macadamia
Oleum Macadamia - wytłaczany z orzechów, zawiera
nienasycone kwasy tłuszczowe- olejowy do 60%, kwas palmitooleinowy

minimum 18%. Olej posiada bardzo dobrą zdolność rozprzestrzeniania się na
skórze, hamuje starzenie skóry, chroniąc lipidy ścian komórkowych przed
działaniem wolnych rodników.



�NNKT stosowane w preparatach kosmetycznych:

przywracają zakłóconą równowagę kwasowo-wodno-lipidową
skóry, nadając jej kwaśne pH (~5,5).

Działają one immunostymulująco,

ułatwiają przyswajanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach,

wywierają korzystny wpływ na naturalną mikroflorę skóry.

Zapewniają one skórze prawidłowe nawilżenie,

przywracają funkcje ochronne,

działają przeciwzapalnie i przeciwalergicznie.


�Surowce te można znaleźć w większości preparatów
kosmetycznych: kremów, balsamów, płynów kąpielowych,
maseczek, preparatów do masażu,



12. Substancje pochodzenia
mineralnego
�Do substancji pochodzenia mineralnego zalicza się kopaliny,
które po przemyciu, wysuszeniu i zmieleniu, są stosowane do
produkcji kosmetyków lub do zabiegów kosmetycznych.
�Są to glinki kosmetyczne, wykazujące działanie absorpcyjne,
bakteriobójcze, odtruwające, zabliźniające i stymulujące
funkcje organizmu;
�Kaolin, bentonit, ziemie barwne, ziemia okrzemkowa, talk,
gips palony, pumeks;



�Kaolin (H2AL2Si2O8 . H2O)

Ma dobre właściwości chłonne i daje się łatwo barwić;

Znalazł zastosowanie w pudrach, maseczkach, pudrach płynnych, a także
do nadawania barwy pudrom i szminkom;


�Bentonit
glinokrzemian magnezu

Pozwala na otrzymanie trwałych zawiesin składników kryjących i
barwiących;

Stosowany jest do wyrobu kremów, mleczka kosmetycznego oraz pudrów
w płynie, a także do mydeł wytwarzających gęstą, trwałą pianę oraz do
maseczek i okładów leczniczych;


�Talk (3MgO . 4SiO2 . H2O)

Biały, lekki i śliski proszek o lekko perłowym połysku,

Nie rozpuszcza się w wodzie, ma dobre właściwości chłonne

Używany jako dodatek do pudrów ( nadaje im śliskość, co ułatwia
nakładanie), szminek, maseczek kosmetycznych, pudrów do masażu,
zasypek i płynów do pielęgnacji stóp, a także mydeł (zwiększa
wytwarzanie i trwałość piany).







�Ziemie barwne
naturalne pigmenty tzw. Glinki barwne

Nadają odpowiednią barwę pudrom w proszku, płynie i kamieniu,


�Pumeks
minerał pochodzenia wulkanicznego

Występuje w postaci proszku lub kamienia,

Stosowany jako kamień ścierny do usuwania zgrubiałej skóry, a
proszek do polerowania paznokci;





III
Podstawowe związki stosowane
do wyrobu preparatów
kosmetycznych 
1. Emulsje i Emulgatory
�Emulsja to układ dwóch nie mieszających się ze sobą (lub
mieszających się w ograniczonym stopniu) cieczy, z których jedna
jest rozproszona w drugiej w postaci drobniutkich kropelek (do 50
mikronów).
�Aby uzyskać trwałą emulsję stosuje się emulgatory. Jest to
substancja powierzchniowo czynna (tenzyd) gromadząca się na
granicy faz.
�Grupa hydrofilowa emulgatora wnika w fazę wodną, a grupa
lipofilowa w fazę olejową. Cząsteczki emulgatora "spinają" więc
w sposób trwały dwie nie mieszające się ciecze, doprowadzając
emulsję do stabilnego układu.



�Wyróżnia się następujące typy emulsji:

Emulsja typu olej w wodzie (O/W),
tzn. olej jest substancją rozproszoną
(zdyspergowaną) w wodzie np.
mleczko kosmetyczne;

Emulsja typu woda w olej (W/O)
tzn. woda jest rozproszona
(zdyspergowana) w oleju np. cold
krem;

Emulsje podwójne, w których krople
wody rozproszonej zawierają w
sobie jeszcze mniejsze kropelki fazy
rozpraszającej (dyspersyjnej)
�O/W/O
czyli układ oleju w
wodzie zdyspergowanego
dodatkowo w oleju,
�W/O/W
czyli układ wody w
oleju zdyspergowanego
dodatkowo w wodzie.






pic11a

Znane są trzy rodzaje emulgatorów:

�Jonowe:

Anionowe
posiadają ładunek ujemny (dobrze odtłuszczające,
tworzące gęstą pianę, używane w emulsjach O/W)

�mydła sodowe, potasowe ( palmitynian i stearynian sodu) i
�mydła amonowe kwasów tłuszczowych i etanoloamin (stearynian
trietanoloaminy),
�siarczany i sulfoniany alkilowe (laurylosiarczan sodu, cetylosiarczan
sodu) estry kwasu ortofosforowego i wyższych alkoholi.



Kationowe
posiadają ładunek dodatni, mają słabe właściwości
pianotwórcze i myjące, są natomiast często stosowane jako środki
konserwujące, dezynfekcyjne;
�czwartorzędowe sole amoniowe oraz
�pochodne czwartorzędowych zasad heterocyklicznych np. pochodne
pirydyny.







�Niejonowe:

N-tlenki amin tłuszczowych, wyższe alkohole (np.cetylowy),
cholesterol, lanolina, monostearynian glicerolu, lecytyna, spany,
tweeny, proteiny ( O/W lub W/O);


�Emulgatory nie należące do środków powierzchniowo czynnych:
substancje pochodzenia roślinnego: guma arabska, agar, pektyna,
alginian sodu; a także syntetycznego: metyloceluloza i
karboksymetyloceluloza oraz pochodzenia mineralnego np. bentonit,




�Emulgatory amfoteryczne
lecytyna (O/W lub W/O), proteiny
(żelatyna, kazeina) O/W



2. Środki konserwujące
�Podstawową funkcją środka konserwującego jest utrzymanie kosmetyku
podczas magazynowania i użytkowania w takim stanie mikrobiologicznym,
w jakim został on wyprodukowany.
�Środki konserwujące powinny charakteryzować się następującymi
właściwościami:

brakiem toksyczności i oddziaływania podrażniającego i uczulającego;

wysoką aktywnością wobec szerokiego spektrum mikroorganizmów (bakterie
Gram-dodatnie i Gram-ujemne, grzyby w tym drożdże);

wysoką efektywnością działania w niskich stężeniach;

rozpuszczalnością w wodzie;

brakiem wyczuwalnego zapachu, barwy i smaku;

odpornością na dezaktywujące działanie pozostałych składników kosmetyków;


�Działanie środka konserwującego związane jest z obecnością w nim grup
funkcyjnych lub struktur zdolnych do łączenia się z pewnymi czynnymi
grupami białek bakteryjnych;




Parabeny
estry kwasu p-hydroksybenzoesowego (PHB)
tzw. nipaginy
działają w
środowisku słabo kwaśnym grzybobójczo i grzybostatycznie, słabo przeciwbakteryjnie,
wykazują działanie konserwujące, antyseptyczne i dezynfekujące;

Bronopol (2-bromo-2-nitro-1,3-propandiol);

Germal 115
skuteczny przeciw bakteriom, nie działający przeciw rozwojowi
grzybów, stosowany w kompozycji z parabenami;

Kwas benzoesowy i jego sole
wykazuje właściwości przeciwgrzybiczne i przeciw
bakteryjne, a poza tym jest mało toksyczny. Jako konserwant jest stosowany w stężeniu
0,1%, w wyższych stężeniach 1% występuje w maściach i wodach do ust jako łagodny
środek dezynfekujący;

Kwas propionowy (2%- roztwór) i 10- undecylenowy (0,2%- roztwór) oraz ich sole
maja właściwości bakteriostatyczne i przeciwgrzybiczne. Substancje te są stosowane jako
konserwanty w preparatach kosmetycznych, przeciwłupieżowych a także artykułach
higieny osobistej;

Kwas salicylowy
0,5%), jako środek antyseptyczny jest wykorzystywany w pudrach,
mydłach, spirytusie salicylowym a także szamponach przeciwłupieżowych, w stężeniu 5-
20% - jako środek usuwający zrogowacenia skóry;

Salol
(ester fenylowy kwasu salicylowego)
właściwości antyseptyczne, używany jest
do pielęgnacji jamy ustnej i zębów;

Hibitan
(chloheksydyna)
środek bakteriobójczy;







�Zawarte w kremach pielęgnacyjnych tłuszcze i oleje są związkami
wrażliwymi na rozkład, zarówno biologiczny, jak i chemiczny.
� Rozkład biologiczny tłuszczów i olejów wywołują drobnoustroje oraz
enzymy.
�Inicjatorami rozpadu chemicznego są zazwyczaj: powietrze, światło i
metale ciężkie.
�Produktami tego procesu są przede wszystkim rodniki alkilowe i
nadtlenkowe, które w obecności tlenu mogą ulegać dalszym reakcjom
(tzw. reakcja łańcuchowa). Produkty biologicznego i chemicznego
rozkładu tłuszczów nadają preparatom kosmetycznym zjełczały zapach,
a w niektórych przypadkach mogą powodować poważne podrażnienia
skóry.
�Dlatego też niezwykle istotne jest aby zapobiegać powstawaniu
produktów oksydacji w kosmetykach. Można tego dokonać chroniąc je
przed dostępem tlenu i światła, a także poprzez zastosowanie środków
hamujących ów proces, tzw. antyoksydantów.



3. Antyoksydanty

�Przeciwutleniacze ( antyoksydanty) powinny wykazywać następujące
właściwości:

nietoksyczność i tolerancję przez skórę;

skuteczność;

brak reaktywności w stosunku do innych składników preparatu;

dobrą rozpuszczalność w podłożu.


�Spośród szerokiej gamy antyoksydantów stosowanych we
współczesnych preparatach do pielęgnacji skóry wymienić można
m.in.:

tokoferol (wyłapuje już powstałe rodniki),

kwas askorbinowy (łatwiej reaguje z tlenem aniżeli substraty z
podłoża preparatu),

kwas cytrynowy i jego sole (działa wspomagająco w stosunku do
"klasycznych" przeciwutleniaczy).





IV.
Związki aktywne stosowane w
kosmetykach 
Substancje biologicznie czynne
�Składnikiem czynnym kosmetyku jest substancja, która
powoduje wystąpienie biochemicznych, chemicznych,
fizycznych lub fizykochemicznych efektów wpływających
na fizjologię i funkcjonowanie skóry, błon śluzowych i ich
przydatków, włącznie z włosami i zębami.
�Działanie składnika aktywnego w danym preparacie jest
zewnętrzne i zlokalizowane na danej partii skóry.
�Wprowadzone do skóry dają bardzo korzystny efekt
kosmetyczny, natychmiast lub po dłuższym stosowaniu.
�Wyroby kosmetyczne zawierają te substancje w
określonych, dopuszczalnych ilościach.



�Substancje biologicznie czynne można podzielić na trzy
główne grupy:

Witaminy;

Produkty pochodzenia roślinnego;
�Substancje będące materiałem budulcowym i źródłem
energii dla roślin (produkty pierwotnej przemiany
materii). Należą do nich: cukry, kwasy organiczne, estry
kwasów tłuszczowych, aminokwasy, białka, enzymy;
�Substancje będące produktami wtórnej przemiany
materii roślin. Należą do nich: niektóre glikozydy, olejki
lotne, żywice, balsamy, garbniki, saponiny, terpeny,









Produkty pochodzenia zwierzęcego
�Są to embrioblasty, kolagen, lanolina, melatonina, placenta







1. Witaminy
�Witaminy to biokatalizatory (koenzymy wchodzące w skład enzymów).
Są związkami organicznymi o zróżnicowanej budowie, niezbędnymi do
prawidłowego funkcjonowania organizmu. Brak (hipowitaminoza) i
nadmiar (hiperwitaminoza) witamin w organizmie wywołuje stany
chorobowe.
�Wykazują działanie ogólnoustrojowe (po podaniu doustnym) oaz
działanie miejscowe witamin, zawartych w preparatach kosmetycznych i
zastosowanych zewnętrznie. Z reguły działania te się wzajemnie
wspomagają, dając bardzo korzystne rezultaty dla organizmu
�Przenikanie witamin przez skórę zależy od podłoża, w którym są
rozpuszczone.
�Rozróżnia się witaminy:

rozpuszczalne w wodzie: B1, B2, B5, B6, B12, C, H, PP;

rozpuszczalne w tłuszczach stałych i płynnych: A, D, E, F, K





�Witamina A (Retinol C20H29OH)- INCI słabsza forma wit. A -retinyl
palmitate


Działanie:

�nie dopuszcza do nadmiernego wysuszenia skóry, zabezpiecza przed jej łuszczeniem
i chropowatością naskórka,
�poprawia wilgotność naskórka - warstwy rogowej
�czynnik przeciwinfekcyjny i wzrostowy, działający jako bodziec w budowie
nowych komórek,
�niweluje skutki działania promieni słonecznych,


Zastosowanie:

�kremy odżywcze i rewitalizujące - stymulują produkcję białek skóry,
�preparaty po opalaniu,
�balsamy do ciała - natłuszcza skórę, działa kojąco, odnawia naskórek,


C:\Users\ula\Documents\cosinus\Chemia kosmetyczna\wit_A..png

�Witamina C (kwas askorbinowy) - (INCI: ascorbyl palmitate)


Działanie:

�przyspiesza spowolnione procesy fizjologiczne komórek,
�spowalnia procesy starzenia skóry,
�zwiększa jej odporność przed zanieczyszczeniami środowiskowymi i działaniem
promieni słonecznych,
�pobudza mikrokrążenie, stymuluje ukrwienie, powoduje dotlenienie komórek skóry,
�utrzymuje prężność i odporność naczyń krwionośnych, zapobiegając ich pękaniu,
�działa kojąco, przyspiesza gojenie ran i oparzeń (w tym także słonecznych),
�delikatnie złuszcza, rozjaśnia skórę; zmniejsza skłonność do przebarwień i piegów.


Zastosowanie:

�kremy rewitalizujące,
�preparaty przeciwzmarszczkowe,
�toniki (odświeżają, regulują pH),


C:\Users\ula\Documents\cosinus\Chemia kosmetyczna\vit C.png

�Witamina E (tokoferole)
(INCI: Tocopheryl acetate)
�Działanie:
�neutralizuje wolne rodniki,
�przeciwobrzękowe i przeciwzapalne,
�zmniejszanie podrażnień i oparzeń słonecznych (wit. E nie jest filtrem!!!)
�aktywuje komórki skóry,
�odżywcze,
�Zastosowanie:
�preparaty regeneracyjne (szczególnie dla skóry wysuszonej, z wyraźnymi
oznakami starzenia)
�preparaty promienioochronne
�balsamy regeneracyjne (szczególnie po lecie)


C:\Users\ula\Documents\cosinus\Chemia kosmetyczna\witE.GIF


Witamina B5 (kwas pantotenowy)

�potrzebna do właściwego wzrostu włosów, pomaga
utrzymać jędrność i elastyczność skóry, działa
przeciwzapalnie;



Witamina PP (niacyna)

�Usuwa toksyczne substancje z organizmu, reguluje
wilgotność i złuszczanie się skóry, eliminuje stany zapalne
skóry;



Witamina H (biotyna)

�"witamina skóry" o działaniu antyłojokotowym;
�Zwalcza i likwiduje zmarszczki, poprawia kontury skóry,
nawilża ją, usuwa worki pod oczami, zmniejsza
rozszerzone pory, rozjaśnia przebarwienia skóry;
�Służy do pielęgnacji cery suchej, zwiotczałej,
przedwcześnie starzejącej się;







2. Emolienty
�Emolienty to woski czyli estry wyższych kwasów
tłuszczowych i wyższych alkoholi
�znalazły zastosowanie w emulsjach.
�wprowadzane są do fazy olejowej wyrobu, gdyż należą do
surowców lipofilowych, nierozpuszczalnych w wodzie.
�Emolienty na ogół dobrze rozprzestrzeniają się na stosowanych
powierzchniach, pokrywając je cienką warstewką, która pełni
rolę swoistego filmu chroniącego skórę przed nadmiernym
odparowywaniem wody z głębszych jej warstw, a także przed
szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych.



�Naturalne (roślinne i zwierzęce)

Wosk pszczeli (wydzielina gruczołów woskowych pszczół, z
których budowane są plastry woskowe), jest to palmitynian
mirycylowy;

lanolina.
ma skład zbliżony do sebum, pokrywającego ludzką
skórę
�alkohole lanolinowe lub euceryt
otrzymywanie przez
zmydlanie lanoliny, po oczyszczeniu i po połączeniu z
wazeliną dają doskonałą, nie jełczejącą bazę do kremów i
maści tzw. eucerynę);



Olbrot
otrzymywany jest z tłuszczu wielorybiego, to estry
alkoholu cetylowego C15H31CH2OH i kwasów palmitynowego,
mirystynowego, laurynowego;

Jojoba i woski owocowe


�Mikrokrystaliczne (kopalne)

Wosk ziemny (ozokeryt),

Wosk ziemny oczyszczony (cerezyna),

Wosk z węgla brunatnego (wosk montanowy),





�Syntetyczne
substancje stałe lub ciekłe (gęste oleje)

Palmitynian cetylu (sztuczny olbrot),

Cetiol (sztuczny olej, z mirystolem
wosk syntetyczny),

Utwardzone tłuszcze ( z olejów roślinnych i z ryb),

Woski ciekłe (estry alkoholu izopropylowego z kwasami np.
mirystynowym (mirystol), palmitynowym, stearynowym lub
laurynowym),

Woski z kwasu mlekowego i rozgałęzionych alkoholi, np. mleczan
izostearylu (OH-Isostearil), który natłuszcza i jednocześnie nawilża
skórę dzięki obecności hydrofilowej grupy
OH)




Woskami odpowiadającymi naturalnym tłuszczom (lipidom) skóry są:
cetiol i mirystol


Mirystol
jest składnikiem płynów odżywczych, mleczek, lekkich
kremów nawilżających, emulsji do demakijażu, preparatów
plażowych i olejków kąpielowych;







3. Fosfolipidy
�Są to związki złożone z glicerolu, kwasów tłuszczowych, kwasu
fosforowego oraz z grupy funkcyjnej nadającej im charakterystyczne
właściwości;
�Są naturalnymi emulgatorami, po dodaniu do kosmetyku wiążą wodę
w skórze;
�Stanowią istotny element budulcowy błon komórkowych, składnik
struktur skórnych;
�Wykazują silne działanie nawilżające i natłuszczające, zmiękczają
naskórek,
�Regulują pracę gruczołów łojowych zapobiegając przetłuszczaniu się
skóry i włosów;
�Ułatwiając resorpcję i penetrację substancji biologicznie czynnych
preparatów kosmetycznych;
�Najbardziej rozpowszechnionym fosfolipidem jest lecytyna
(HOCH2CH2N(CH3)3



�Najczęściej stosowane substancje biologicznie czynne
przenoszone za pomocą nośników to:

proteiny (kolagen, elastyna) ,

witaminy,

ekstrakty roślinne,

olejki eteryczne,

środki powodujące opalanie (DHA, tyrozyna),

substancje silnie nawilżające,





4. Kwasy owocowe (AHA,
.-hydroksykwasy)
�Występują w różnych owocach, warzywach, trzcinie
cukrowej i kwaśnym mleku
�Pomagają w usuwaniu warstwy martwych komórek
nagromadzonych na powierzchni skóry.
�Wykazują działanie złuszczające, wygładzające,
rozjaśniające, stymulują proces odnowy skóry, nawilżają i
są nośnikami innych trudno wchłanialnych składników
preparatów kosmetycznych;



Kwas glikolowy




�występuje w soku trzciny cukrowej,
�syntetyczny, stosowany do peelingu,
�inicjuje odbudowę komórek głębiej położonych, co powoduje, że
skóra jest jędrniejsza, bardziej sprężysta i zdrowsza,
�w praktyce stosuje się preparaty o stężeniu od 15 do 40% przy pH
w zakresie 2,5
5;



Kwas mlekowy (2-hydroksypropanowy) -



�powstaje np. podczas intensywnego wysiłku w mięśniach,
kwaśnienia mleka, kiszonek, kapusty i ogórków;
�ma właściwości konserwujące;
�jako ~ 1% roztwory występują w wodach toaletowych,
niektórych kremach o działaniu wybielającym, okładach do
złuszczenia skóry oraz maseczkach;
�bardziej stężone roztwory stosowane są do usuwania brodawek,
odcisków, piegów i złuszczania skóry;
�wykorzystywany jest również w odżywkach i szamponach do
włosów i tonikach;


Zalety:

�Zdolność do wiązania wody jako substancji nawilżającej;
�Zdolność do głębokiego wnikania w naskórek (jako
nośnik);
�Wzmacnia struktury kolagenowe skóry właściwej;







5. Białka
�Cytokiny
("czynniki wzrostu" wydzielane przez komórki
zwierzęce)
są to glikoproteidy
łańcuchowe polimery
(polipeptydy) złożone z aminokwasów i grupy cukrowej.

wykazują działanie miejscowe;

obecne w skórze odpowiedzialne są za syntezę kolagenu i
elastyny oraz produkcję kwasu hialuronowego i
podstawowych składników odpowiedzialnych za prawidłowe
funkcjonowanie skóry,

Wykazują działanie antyoksydacyjne,




Wprowadzone do preparatów kosmetycznych pełnią funkcję:


przeciwzmarszczkową,

regenerującą;

ujędrniająco-nawilżającą;

obronną;





�Enzymy
składają się z białka (apoenzymu) oraz z grupy
czynnej (koenzymu),

biokatalizatory o specyficznym działaniu, regulujące
metabolizm komórek i tkanek;

umożliwiają przebieg większości reakcji zachodzących w
żywych organizmach, w tym także w skórze;

najczęściej stosowane są enzymy pochodzenia roślinnego;




Umożliwiają lub przyspieszają określone procesy chemiczne:


powodują odnowę komórkową, neutralizują szkodliwe
produkty przemiany materii;

dezaktywują wolne rodniki, rozkładają i usuwają
uszkodzone utlenianiem proteiny i lipidy;

odgrywają istotną rolę w fizjologii skóry właściwej, biorąc
udział w metabolizmie tkankowym;

zastosowanie: peeling enzymatyczny;





�Kolagen
białko proste, należy do grupy skleroprotein, zbudowany z długich
spiralnych łańcuchów peptydowych, które są silnie usieciowane wiązaniami
poprzecznymi.

Kolagen otrzymuje się przez ekstrakcję skór cielęcych, obecnie jako alternatywę
stosuje się wyciągi kolagenowe z łusek rybich.


�U roślin ekwiwalentem kolagenu są tzw. ekstensyny
proteiny bogate w
hydroksyprolinę
aminokwas charakterystyczny dla kolagenu, ale nie mają
potrójnej budowy spiralnej, która decyduje o elastyczności.




�Proteiny ryżowe
Hydrolysed Rice Bran
wysokocząsteczkowe,
rozpuszczalne w wodzie proteiny o działaniu: wygładzającym i napinającym
skórę.
�Proteiny sojowe
Hydrolyzed Soy Protein - wyciąg z błony komórkowej z
ziaren soi o działaniu podobnym do placenty /zawiera beta
sitosterol proteiny
sojowej o działaniu podobnym do kolagenu i elastyny/naturalnych białek
skóry/, genisteinę /izoflawon/ - związek utrzymujący w dobrej kondycji cienkie
i kruche naczynia krwionośne oraz mukopolisacharydy /kwas hialuronowy/.

Cząsteczka uzyskana z białka soi
aminokina
wysyła sygnały do odpowiednich
komórek skóry, które uaktywniają syntezę kolagenu i elastyny, stymulują produkcję
glikanów





6. Polisacharydy
�są to cukry złożone;
�wykorzystuje się do produkcji kosmetyków w postaci żelu lub emulsji
do maseczek, kremów i maści;
�skrobia jest podstawą zasypek;
��-glukan


pozyskiwany z owsa i z drożdży;

może być stosowany jako suplement diety albo aplikowany na skórę,

wykazuje działanie: wspomaga wzrost keratynocytów, gojenie skóry,
łagodzi podrażnienia, może stymulować proces odnowy kolagenu;


�Kwas hialuronowy -

pełni funkcję nawilżacza - wiąże wodę, chroni przed wysuszeniem,
wygładza naskórek, wspiera właściwości ochronne. Produkty z
kwasem hialuronowym można bezpiecznie stosować zimą,

pełni również role nośnika tzn. substancji ułatwiającej wprowadzenie
innych składników preparatu w głąb skóry.





7. Ceramidy
�naturalne składniki naskórka;
�są to lipidy stanowiące ok. 40% tzw. cementu międzykomórkowego,
który spaja komórki naskórka w zwarta tkankę, nie dopuszczającą do
utraty wilgoci;
�z wiekiem ceramidy ulegają uszkodzeniu na skutek działania
szkodliwych czynników zewnętrznych. Woda z naskórka odparowuje, a
skóra wysusza się i złuszcza;
�czyste ceramidy (aminoalkohole wielołańcuchowe) otrzymuje się przez
wielostopniową ekstrakcję materiału zwierzęcego, również niewielkie
ich ilości występują w niektórych roślinach (słonecznik, oliwki) oraz w
drożdżach;
�ceramidy chronią skórę przed niekorzystnymi czynnikami
zewnętrznymi: słońcem, mrozem, wiatrem, skażeniem środowiska;
�są składnikami wielu kremów;



Promienie ultrafioletowe działają bezpośrednio na skórę. Głębokość penetracji
zależy od stopnia pochłaniania zakresu promieniowania przez tkanki.




UV A - zakres 320 - 400 nm dociera do skóry właściwej

UV B - zakres 290 - 320 nm nie przekracza naskórka

UV C - zakres 200 - 320 nm jest całkowicie zatrzymywany przez ozon
stratosferyczny




Promieniowanie UV powoduje powstawanie wolnych rodników w skórze, które
łatwo wchodzą w reakcje chemiczne, utleniają białka i lipidy. Określone reakcje
powodują powstawanie wolnych rodników w skórze:




poparzenie przez promienie UV
odczyn rumieniowy

fotopromieniowanie UVA uszkadza nienasycone kwasy tłuszczowe

fotopromieniowanie UVB produkuje wolne rodniki i prowadzi do
zmniejszenia obrony immunologicznej skóry




8. Substancje promienioochronne 


�Substancje promienioochronne to związki chemiczne
wykorzystywane w kosmetykach, których podstawowym
zadaniem jest ochrona skóry przed szkodliwym działaniem
światła słonecznego.
�We współczesnych kosmetykach możemy spotkać następujące
grupy filtrów.

I grupę stanowią filtry chemiczne absorbujące
(pochłaniające) energię niesioną przez promieniowanie
słoneczne,

II grupę tworzą filtry fizyczne, związki nieprzepuszczające
promieniowania ultrafioletowego, działają jak mikrolustra.

III grupę stanowią filtry naturalne





�Z filtrów fizycznych wykorzystuje się obecnie przede wszystkim:

dwutlenek tytanu (TiO2);

tlenek cynku (ZnO), związki te chronią przed UVB oraz przed
częścią widma UVA;


�Z filtrów chemicznych (absorbujących) należy wymienić takie związki
jak:

Melatonina, pycnogenol, witamina C i E;

oktokrylen - ochrona przed UVB;

trisiloxan drometrizole i jego pochodne - chroni przed UVB i
UVA, spotykany pod handlowymi nazwami silatrisol;

butyl methoxydibenzylomethane (Parsol 1789 ) - czyli avobenzone,
który jest obecnie jednym z nielicznych związków chroniących
przed promieniowaniem UVA;


�Tinosorb M - jest najnowszej generacji filtrem, chroni zarówno przed
UVB jak i UVA. Posiada właściwość chemicznych i mineralnych, a to
dzięki temu, że ma on postać mikronizowanego filtru chemicznego;
�PABA (kwas para aminobenzoesowy)i jego ester metylowy;



�Filtry naturalne to:
�Melanina
naturalny, brunatno-czerwony, nierozpuszczalny
polifenol (wielkocząsteczkowy polimer), powoduje pigmentację
skóry i włosów u ludzi i zwierząt;

Skóra ludzka zawiera ~1% a włosy ~2% melaniny, jej brak w
organizmie powoduje bielactwo a w skrajnym przypadku
albinizm;

Pełni rolę "filtra chemicznego", neutralizując wolne rodniki,
które przyspieszają procesy starzenia się skóry i działają
rakotwórczo, a w mniejszym stopniu "filtra fizycznego",
odbijającego promieniowanie, co zapobiega poparzeniom i
wnikaniu promieni UV w głębsze warstwy skóry oraz podnosi
odporność skóry na zmiany nowotworowe;

Melaninę stosuje się w kosmetykach do opalania, farbach do
włosów, a także w kosmetykach o formule liposomowej do
brązowienia trudno opalającej się skóry.





�Ekstrakty roślinne
filtr UVB otrzymany z korzeni rośliny

Orzech włoski /Juglans regia/,

Arnika górska/Arnica Montana/


�Wykazują zdolność pochłaniania w zakresie UVA, ale zdolność
absorbowania nie jest wystarczająco wysoka.
�Surowce roślinne wspomagają działanie filtrów chemicznych i
fizycznych


masło Shea,

olej sezamowy,

masło kakaowe,

karotenoidy.





9. Środki brązujące i rozjaśniające skórę
�tzw. samoopalacze, których podstawowym składnikiem jest
dihydroksyaceton (DHA), stosowany w stężeniu 2
5% w lotionach,
żelach i emulsjach;

DHA reaguje z keratyną naskórka, tworząc intensywnie zabarwione
brązowo-żółte kompleksy;

aby pogłębić kolor opalenizny, do samoopalaczy dodaje się wyciąg
liści lub łupin orzecha (brązowy pigment jugolon), ekstrakty z
dziurawca lub marzanki;


�Depigmentacja skóry polega na hamowaniu aktywności tyrozynazy i
blokowaniu syntezy melaniny.

Inhibitorami stosowanymi do tego celu są: kwas askorbinowy,
betulina z brzozy, arbutyna z mącznicy lekarskiej i borówki,
hydrochinon, kwasy: kojowy, salicylowy, benzoesowy, linolenowy,
azelainowy oraz ekstrakty z zielonej herbaty lub rumianku;





V.
Wyciągi ziołowe stosowane w
kosmetyce 
�Zioła to roślinne surowce lecznicze. Stanowią one tą część rośliny, w której
występuje najwięcej nagromadzonych substancji czynnych biologicznie,
dlatego nie zbiera się całych roślin tylko określone organy. W surowcu
znajdują się substancje biologicznie czynne oraz liczne substancje
towarzyszące. Substancje czynne odpowiedzialne są za działanie
terapeutyczne, substancje towarzyszące spełniają funkcję substancji
pomocniczych, mogą wzmacniać działanie substancji czynnej lub osłabiać.
�Surowiec zielarski mogą stanowić następujące organy rośliny (w nawiasie
nazwa łacińska):

Liść ( Folium)

Ziele (Herba)

Kwiat (Flos), Kwiatostan (Inflorescentia), Koszyczek (Anthodium)

Owoce (Fructus), Nasiona (Semen)

Korzeń (Radix), Kłącze (Rhizoma)

Kora (Cortex)








1. Substancje biologicznie aktywne
zawarte w ekstraktach


�Kwasy owocowe AHA


Występują w różnych owocach, warzywach, trzcinie cukrowej i
kwaśnym mleku

Wykazują działanie złuszczające, wygładzające, rozjaśniające,
stymulują proces odnowy skóry, nawilżają i są nośnikami innych
trudno wchłanialnych składników preparatów kosmetycznych;


�Aminokwasy
działają nawilżająco i zwiększają nawilżające działanie
innych składników w skórze;



�Antocyjany
cyjanina i malwina

pozyskuje się je z: owocu czarnej jagody, aronii, czarnej
porzeczki, ciemnych winogron, kwiatu malwy czarnej i bławatka;

mają działanie przeciwrodnikowe, przeciwzapalne, uelastyczniają
naczynia krwionośne, poprawiają wzrok, wiążą metale ciężkie;


�Związki krzemu


Występują pod postacią kwasu krzemowego lub rozpuszczalnej
krzemionki.

Występują głównie w skrzypie polnym, owsie, kłączu perzu,
rdeście ptasim,

Działają uszczelniająco na naczynia włosowate, poprawiają
jędrność skóry i polepszają ukrwienie,


�Flawonoidy


pozyskuje się je z: ziele ruty, miłorząb japoński, kasztanowiec,
fiołka trójbarwnego, gryki, rdestu ptasiego, skrzypu polnego,
kwiatostanu głogu, liść brzozy, kwiatu bzu czarnego, owoców
cytrusowych i arniki;

wykazują działanie uszczelniające i uelastyczniające naczynia
krwionośne, przeciwobrzękowe;





�Alantoina -

występuje w kiełkach zbóż, łupinach kasztanów, korzeniu
żywokostu;

przyspiesza ziarninowanie uszkodzonej tkanki, działa kojąco i
łagodząco na podrażnioną skórę;






�Śluzy


Najważniejszymi surowcami do pozyskiwania śluzów są: korzeń i
liść prawoślazu, kwiat ślazu, kwiat malwy czarnej, siemię lniane,
nasiona kozieradki, nasiona babki, kwiat lipy, łodygi kaktusów,
liście agawy, aloes, algi;

Stosowane tworzą powierzchniowo cienki film ochronny. Ściągają i
naprężają skórę, działają zmiękczająco, odświeżająco i nawilżająco.
Łagodzą podrażnienia i wypryski alergiczne oraz zapobiegają
nadmiernej utracie wilgoci przez naskórek.

Są stosowane do produkcji kremów, lotionów, mleczek i maseczek;





�Garbniki


pozyskuje się z kory dębu, wierzby, kasztanowca, kory i liści oczaru
wirginijskiego oraz liści orzecha włoskiego i szałwi;

działają: przeciwłojokotowo, ściągająco, przeciwbakteryjnie,
przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, przeciwwysiękowo, hamują
drobne krwawienia, a jednocześnie likwidują ból i uczucie pieczenia i
swędzenia, uszczelniają naczynia włosowate;

stosowane są w szamponach przeciwłupieżowych, mydłach, lotionach,
kremach, maseczkach do pielęgnacji skóry tłustej i trądzikowej;


�Glikozydy


do glikozydów należą saponiny, które zawarte są w: korzeniu
mydlnicy, naparstnicy, kwiecie i korzeniu pierwiosnka, kwiecie
dziewanny, owocach kasztanowca, korzeniu żeń-szenia;

maja działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybiczne,
przeciwobrzękowe, przeciwbakteryjne, uszczelniające ściany naczyń;

wchodzą w skład kremów, żeli, mydeł do golenia i mydeł do
zwalczania cellulitisu;





�Karotenoidy
barwnik naturalny

utlenione pochodne karotenów o barwie żółtej;

występują obok karotenów w liściach, kwiatach, nasionach i
owocach;

stosowane są do barwienia kremów olejków z prowitaminą A


�Mikroelementy


stosowane zewnętrznie i wewnętrznie;

do celów kosmetycznych są pozyskiwane z: soli morskiej,
planktonu, mułu z dna Morza Martwego oraz z roślin: pokrzywy,
skrzypu, alg (morszczyn);


�Escyna


otrzymujemy z owoców kasztanowca

działa na skórę przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie, łagodnie
ściągająco i uszczelniająco na ściany naczyń krwionośnych





2. Działanie kosmetyczne ekstraktów
roślinnych
�ekstrakty roślinne
wyciągi roślinne
na bazie rozpuszczalnika (alkohole,
glikole, estry kwasów tłuszczowych,
oleje roślinne);
�mają działanie tonizujące, łagodzące,
ściągające, przeciwzapalne,
przeciwbakteryjne i nawilżające


C:\Users\ula\Documents\cosinus\Chemia kosmetyczna\zielarstwo.jpg

�Algi


Algi zaopatrują naszą skórę w witaminy, aminokwasy, elementy
śladowe, proteiny i składniki mineralne, przez co regenerują tkanki i
komórki i zapewniają jej prawidłowe nawilżenie, gładkość i
elastyczność,

wykazują działanie antyoksydacyjne, antyrodnikowe i przeciwzapalne,
wzmacniają ściany naczyń, poprawiają jej koloryt;

bakteriostatycznie, regulują pracę gruczołów łojowych, poprawiają
krążenie, stymulują przemianę materii;


�Arnika górska


wykazuje działanie rozgrzewające, antyseptyczne, regenerujące,
przeciwwysiękowe;


�Miłorząb japoński
(Ginko Biloba)

Poprawia elastyczność krwinek i naczyń włosowatych powodując lepsze
ukrwienie a także krążenie krwi w nogach (przeciwdziałają efektowi
zimnych stóp); zwiększa odporność organizmu na niedotlenienie,





�Kasztanowiec


Owoce, kwiaty i kora kasztanowca działają przeciwzapalnie,
ściągająco i wzmacniająco na układ krwionośny;


�Oczar Wirginijski


O działaniu ściągającym, przeciwobrzękowym,
przeciwkrwotocznym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym;


�Aloes


Wykazuje właściwości regenerujące, nawilżające, przeciwzapalne,
przeciwdrobnoustrojowe i przeciwgrzybicze;


�Żeń
szeń


Używa się go do produkcji preparatów "odmładzających" skórę,
stymuluje on, bowiem odnowę naskórka, przywracając skórze
równowagę fizjologiczną, reguluje też gospodarkę wodno -
tłuszczową.





Przegląd ważniejszych ziół stosowanych kosmetykach



�Rumianek pospolity [Anthodium chamomillaes] - surowcem są koszyczki
kwiatowe, które zawierają azulen, kwasy organiczne, garbniki, sole mineralne
(K, Mn), witaminę C, fitosterole, kwas nikotynowy. Ma działanie
przeciwzapalne i łagodzące.
�Lipa drobnolistna [Tilia cordata] - surowcem są całe kwiatostany, które
zawierają, glikozydy, garbniki, śluz. Ma zastosowanie jako dodatek do
maseczek przy cerze wrażliwej, podrażnionej, łatwo pierzchnącej.
�Siemię lniane [Semen lini] - działa przede wszystkim osłaniająco dzięki
zawartości śluzu. Zewnętrznie stosuje się jako odwar do przemywania skóry
suchej i normalnej.
�Żywokost lekarski [Symphytum officinalis] - działa na skórę osłaniająco,
ściągająco, zmiękczająco i gojąco. Zawiera alantoinę, która przyspiesza
odnowę komórek Dobry jest dla cery szorstkiej i zniszczonej.
�Prawoślaz lekarski [Althaca officinalis] - prawoślaz działa zmiękczająco i
osłaniająco. Stosowany przy stanach zapalnych skóry, do zmiękczania skóry
szczególnie w postaci maseczek.
�Mięta [Folium mentoe] - zawiera m.in. mentol, który daje uczucie chłodu.
Stosuje się przy świądzie skóry i stanach zapalnych.
�Pokrzywa [Folium urticae] - jest bogata w składniki mineralne i chlorofil. Ma
działanie przeciwzapalne i odwadniające.



�Szałwia lekarska [Salvia officinalis] - ze względu na zawartość garbników,
saponin, olejów eterycznych ma działanie odkażające i ściągające.
�Rozmaryn [Folium rosmarin] - przeciwdziała tworzeniu się zmarszczek,
działa ściągająco.
�Nostrzyk lekarski [Herba meliloti] - stosowany dla cery tłustej, gdyż działa
zmiękczająco i przyspiesza gojenie ran.
�Krwawnik [Achilles millefolium] - działa oczyszczająco, ściągająco, kojąco,
przeciwzapalnie, ułatwia usuwanie martwych komórek i zamykanie por.
�Skrzyp polny [Equisetum arvense] - zawiera znaczne ilości związków krzemu,
wpływa na elastyczność i odporność naskórka, tkanki łącznej i błon
śluzowych. Zwiększa krzepliwość krwi, pojędrnia skórę, przyspiesza gojenia.
Ma własności bakteriobójcze i bakteriostatyczne.
�Nagietek lekarski [Calendula officinalis] - ma działanie przeciwzapalne,
przyspiesza gojenie ran.
�Przywrotnik [Achemilla] - zawiera garbniki, substancje żywicowe, kwasy
organiczne, sole mineralne. Stosowany przy stanach zapalnych skóry, jest
dobrym środkiem ściągającym szczególnie przy rozszerzonych porach.
�Koper włoski, fenkul [Foeniculum vulgare]
wykazuje działanie
bakteriobójcze. Owoce zawierają 2 - 6% olejków eterycznych, 6
12 tłuszczu,
około 15% białka, oprócz tego flawonoidy, woski, cukry, sole mineralne.
�Jałowiec [Juniperus] - owoce mają działanie antytoksyczne, wzmagają
krążenie krwi i regulują gospodarkę wodną.



�Do najczęściej stosowanych przetworów ziołowych należą:

Soki i miazgi owocowe lub roślinne sporządzone ze świeżego surowca
przez rozdrobnienie i wytłaczanie;

Wyciągi wodne sporządzanie przez zalanie surowca roślinnego zimną
wodą i pozostawienie na kilkanaście minut do kilku dni, przy okresowym
mieszaniu (np. macerat
zimny wyciąg z ziół śluzowatych).

Napary
sporządzane przez zalanie surowca gorącą wodą i
pozostawienie pod przykryciem przez kilkanaście minut;

Odwary sporządzone przez gotowanie surowca z wodą;

Okłady z ziół śluzowatych w postaci gorącej papki, maja zdolność
długiego utrzymania ciepła i wilgoci, co umożliwia zmiękczanie naskórka
i rozszerzenie porów przed zabiegiem kosmetycznym, ułatwia również
pękanie wrzodów i czyraków;

Kataplazma
zioła śluzowate zaszyte w gazę zagotowuje się, przykłada
na dana część ciała, okrywa folią i bandażuje;

Maseczki ziołowe
zioła zalewa się letnią wodą, a następnie podgrzewa.





�Biorąc pod uwagę działanie substancji czynnych stosowanych w
kosmetykach pielęgnacyjnych, można przypisać je do kilku podstawowych
grup:
�Substancje wiążące wilgoć, np.:

Wielowartościowe alkohole (glicerol, sorbitol, glikol propylenowy)

Mocznik

Kwas mlekowy i jego sole (mleczan sodu)

Kwaśne mukopolisacharydy, np. kwas hialuronowy

Kompleksy proteinowomukopolisacharydowe (elastyna, kolagen)

Aminokwasy (seryna)

Ekstrakty roślinne (z aloesu)

Ekstrakty z alg

Białka jedwabiu (fibroina)




Podsumowując 
�Substancje ściągające, np.:

Sole glinu (ałun),

Siarczan cynku,

Garbniki lub taniny (galotanina),


�Składniki i mieszanki o działaniu kojącym i przeciwzapalnym:

.-bisabolol,

Alantoina,

Pantenol,

Ekstrakt z aloesu,

Woda termalna,

Minerały z Morza Martwego,

Biotyna,





�Substancje keratolityczne (złuszczające nadmiar zrogowaciałego naskórka):

Nadtlenek benzoilu,

Kwas salicylowy,

Mocznik,

.-hydroksykwasy (kwasy AHA),

Rezorcyna,

Siarka,


�Substancje regenerujące i odbudowujące, o działaniu przeciwstarzeniowym:

Witamina A i jej pochodne

Witamina C

Witamina E i jej pochodne

.- i �-hydroksykwasy (kwasy AHA/BHA)

Fitoestrogeny

koenzym Q

Kolagen i jego pochodne

Elastyna

Cytokina

Enzymy





�Substancje regulujące konsystencję

alkohole tłuszczowe
alkohol cetylowy, stearylowy, cetylostearylowy

kwasy tłuszczowe
stearyna

estry
monostearynian gliceryny, cetaceum lub syntetyczny palmitynian
cetylu

woski
mikrowoski mineralne, wosk pszczeli

żywice
guma ksantanowa
Xanthan gum


pochodne celulozy
Celulose Gum

żywice akrylowe
Carbomer

krzemionka koloidalna
Silica





VI.
Substancje zapachowe stosowane
w kosmetyce 
Olejki eteryczne
�Olejki eteryczne to zawarte w roślinach mieszaniny
różnych związków chemicznych, które mogą występować
we wszystkich częściach rośliny (kwiatach, liściach,
łodygach, korzeniach, owocach).
�Substancje zapachowe stosuje się w celu nadania
przyjemnego lub zamaskowania nieprzyjemnego zapachu
danego produktu kosmetycznego.
�Każdy olejek eteryczny ma swoje określone działanie
(bakteriobójczy, nawilżający, leczniczy) i indywidualny
zapach (cytrusowy, korzenny, kwiatowy, ziołowy).



Substancje zapachowe są to przeważnie mieszaniny wielu składników:

�składnik podstawowy nadający woń podstawową (kwiatową, owocową,
korzenną, piżmową, żywiczną itp.);
�substancje podkreślające zapach lub zmieniające odcień zapachu;
�składniki stabilizujące (utrwalające zapach
fiksatory)
�rozpuszczalniki;




Substancje zapachowe dzielimy na :

�Substancje zapachowe pochodzenia naturalnego to np. olejek miętowy,
anyżowy, cytrynowy, goździkowy, różany;
�Syntetyczne substancje zapachowe: związki o woni różanej, hiacyntowej,
jaśminowej i fiołkowej;
�Substancje zapachowe pochodzenia zwierzęcego:

Ambra
jest wydzieliną kaszalotów;

Piżmo
jest wydzieliną gruczołów np. piżmowców




Obie substancje mają szczególną zdolność utrwalania różnych zapachów, a
użyte w większej ilości nadają im specyficzny charakter


1. Otrzymywanie olejków
zapachowych
Istnieje kilka sposobów pozyskiwania olejków eterycznych:



Destylacja wodna

Proces ten polega na tym, że przygotowany surowiec roślinny wkłada się do
naczynia z wodą, podgrzewa do wrzenia, a olejek uchodzi razem z parą, która
skrapla się. Kondensat zbierany jest w odpowiednim naczyniu. W skład
kondensatu wchodzą woda i olejek, które łatwo można oddzielić.



Destylacja z para wodna.

Metodę tę stosuje się przy pozyskiwaniu olejków słabo rozpuszczalnych w
wodzie, których składniki nie ulegają rozkładowi w temperaturze 100 stopni C
i w obecności pary wodnej. Pozwala to na częściowe frakcjonowanie
(rozdzielanie składników w zależności od temperatury wrzenia). Zaletą metody
destylacji z parą wodną jest mało skomplikowana aparatura, nie wymagająca
specjalnych środków ostrożności.


Ekstrakcja

Surowiec roślinny zalewa się na kilka godzin (6 do 8) rozpuszczalnikiem,
najczęściej eterem naftowym, benzenem lub czterochlorkiem węgla. Po tym
czasie roztwór zlewa się. Otrzymany wyciąg poddaje się destylacji, celem
oddzielenia wyekstrahowanych olejków od rozpuszczalnika. Tak otrzymane
ekstrakty noszą nazwę konkretów i są konsystencji oleistej. Aby otrzymać
czysty olejek należy rozpuścić go w alkoholu etylowym, który rozpuszcza
tylko substancje zapachowe, a nie rozpuszcza substancji żywicznych i
woskowych, te zaś oddziela się przez sączenie.



Absorpcja

Metoda ta wykorzystuje zjawisko wchłaniania olejków przez tłuszcze. W
tym celu surowiec roślinny zalewa się roztopionym tłuszczem (np. czysty
smalec wieprzowy) i pozostawia na przeciąg kilku dni. Olejki zawarte w
surowcu roślinnym przechodzą do tłuszczu, który w ten sposób staje się
pachnącą pomadą. Można następnie przy pomocy ekstrakcji lotnymi
rozpuszczalnikami otrzymać czyste olejki. Można również otrzymać olejek
w nieco inny sposób, a mianowicie przygotowuje się płytki szklane, w
odpowiednich ramach. Każdą płytkę szklaną smaruje się czystym tłuszczem,
następnie nasypuje płatki kwiatów. Proces trwa 24 do 48 godzin, co 2-3
godziny dosypuje się nowe porcje kwiatów. Olejki z tego surowca otrzymuje
się poprzez ekstrakcję rozpuszczalnikową otrzymanej pomady.


Maceracja

Do naczyń odpowiedniej wielkości napełnionych tłuszczem dodaje się
bezpośrednio surowiec roślinny, względnie umieszcza się go w woreczkach
płóciennych, które zawiesza się w tłuszczu. Naczynie szklane lub żelazne
umieszcza się na łaźni wodnej i podgrzewa do temp. 50- 70 stopni C.
Otrzymane pomady przerabia się z alkoholem etylowym w celu otrzymania
czystych olejków.



Wytłaczanie

Metoda ta polega na wyciskaniu olejku, najczęściej ze skórek owoców
cytrusowych. Surowy materiał wyciska się ręcznie lub za pomocą prasy.
Wodę i szlam oddziela się przez dekantację, a następnie filtruje. Metoda ta
stosowana jest m.in. do otrzymywania olejków: cytrynowego,
pomarańczowego, mandarynkowego i bergamotowego.


2. Zastosowanie olejków w
aromaterapii
�W aromaterapii olejki eteryczne można wprowadzać przez
skórę (masaż, kąpiel, kompres) i drogi oddechowe
(inhalacje, wąchanie, wdychanie).




�Niezależnie od zastosowanej metody ich wprowadzania,
olejki w pierwszej kolejności działają na węch, a dopiero
później przez skórę na cały organizm.



�Aromaterapia jest wykorzystywana w kosmetyce
najczęściej w przypadku problemów skórnych. Zabiegi
aromaterapeutyczne stosuje się na skórę przesuszoną,
łojotokową, skłonną do zmarszczek i rozstępów, przy
problemach z łupieżem i celulitem, w terapii łuszczycy.
�Działają one bakteriobójczo i grzybobójczo, wpływają na
przemianę komórkową, odżywianie tkanek, odbudowę
kolagenu i elastyny. Rozjaśniają, wygładzają i nawilżają
skórę, uelastyczniają ją, wzmacniają ścianki naczyń
krwionośnych.
�Znaczeniem dla psychiki jest zapach olejków eterycznych.



Różany
�W skład olejku różanego wchodzi m.in. cytroneol, rodinol, alkohol
fenylo
�Ten najcenniejszy pośród olejków eterycznych ma silne działanie
odmładzające, pobudza mikrocyrkulację krwi i wzmacnia naczynia
krwionośne. Łagodzi wszelkiego rodzaju podrażnienia i przesuszenia
skóry. Poprawia samopoczucie. Uważany jest za afrodyzjak.


ZASTOSOWANIE:



�perfumy, wody perfumowane i toaletowe i inne
�kremy do twarzy (regenerująco - odmładzające)
�balsamy do ciała (odżywcze, nawilżające)
�toniki do twarzy (woda różana)
�ekskluzywne olejki do masażu i kąpieli
�luksusowe pudry i róże do twarzy



Drzewo herbaciane
�Olejek z drzewa herbacianego ma silne właściwości antybakteryjne
(działa nawet na niektóre bakterie oporne na antybiotyki) i jest
naturalnym remedium na stany zapalne i infekcje skóry.




ZASTOSOWANIE



�infekcjach grzybiczych ( stosowany przy grzybicy stóp i paznokci);
�trądziku (leczy stan zapalny, widocznie zmniejsza liczbę zaognionych,
czerwonych wyprysków);
�łupieżu (szampon z 5% zawartością olejku z drzewa herbacianego jest
dobrze tolerowany przez skórę i zapobiega łupieżowi);
�zapaleniu dziąseł (płyny do płukana jamy ustnej z zawartością olejku z
drzewa herbacianego łagodzą bakteryjne stany zapalne jak i infekcje
grzybicze dziąseł);



Cytrynowy
�W aromaterapii olejek cytrynowy stosowany jest głównie ze względu
na swe silne właściwości antyseptyczne o długotrwałym działaniu.




�ZASTOSOWANIE




�pielęgnacja skóry (dzięki właściwościom antyseptycznych olejek
cytrynowy polecany jest w pielęgnacji cery tłustej i trądzikowej);
�stany zapalne jamy ustnej i gardła;
�odporność na infekcje;
�emocje i samopoczucie;



Pomarańczowy
�W aromaterapii jest szeroko stosowany zwłaszcza ze względu na swe
właściwości uspokajające, harmonizujące i stabilizujące układ
nerwowy;
�ZASTOSOWANIE




�dolegliwości skórne - naturalny olejek pomarańczowy, poprzez
wzmacnianie tkanki łącznej, działa regenerująco, ujędrniająco i
antycellulitowo na skórę. Olejek stosowany jest również w pielęgnacji
cery zanieczyszczonej, ze względu na swe działanie antyseptyczne i
oczyszczające.
�apetyt i trawienie;
�emocje i samopoczucie;



3. Żywice

�To wieloskładnikowe mieszaniny związków aromatycznych, kwasów,
alkoholi, estrów i węglowodorów. Są wydzielinami niektórych roślin;
�Wykazują silne właściwości antyseptyczne, przeciwzapalne i
ściągające;

Żywica sosnowa
otrzymuje się z niej olejek terpentynowy;

Żywica benzoesowa (styraks)
stosowana do aromatyzowania
mydeł, pudrów, kremów i żeli. Konserwuje i przedłuża trwałość
kremów oraz utrwala zapachy (fiksator)

Olibanum (kadzidło)
jej składnikiem jest olejek eteryczny
wykorzystywany do produkcji perfum o nucie egzotycznej,
orientalnej. Zastępuje droższą ambrę;

Damara
stosowana jako utrwalacz zapachów (fiksator);

Bursztyn
służy do wyrobów mleczka o działaniu zmiękczającym
i nawilżającym a także kremów i maseczek





4. Balsamy

�Naturalne wydzieliny niektórych roślin i drzew podzwrotnikowych. Są to
naturalne roztwory lub zawiesiny żywic w olejkach eterycznych;
�Znalazły zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce i przemyśle
perfumeryjnym;

Balsam sosnowy
stosowany do wyrobu soli i płynów kąpielowych,
maści dermatologicznych,

Balsam peruwiański
działa antyseptycznie, przeciwzapalnie, ma
zapach waniliowy. Używany jest w kosmetyce do pielęgnacji ciała oraz
w przemyśle perfumeryjnym;

Balsam tolutański
wybiela, odkaża i wygładza skórę. Środek
zapachowy i utrwalacz zapachów (fiksator). Zastosowanie j.w.

Balsam styraksowy
używany do produkcji szminek, pudrów i
lotionów. Utrwalacz zapachów stosowany w przemyśle perfumeryjnym;

Balsam kopaiwa
ma duże powinowactwo do keratyny włosa.
Stosowany jest w preparatach do pielęgnacji włosów suchych i
zniszczonych;

Balsam ladanum
stosowany jako środek zapachowy przypominający
ambrę i jako fiksator;





�Do barwienia wyrobów kosmetycznych stosuje się najczęściej związki
rozpuszczalne w wodzie lub w tłuszczach (barwniki) oraz nierozpuszczalne
pigmenty, zarówno organiczne, jak i nieorganiczne.
�Organiczne substancje barwiące:

naturalne, np. indygo

syntetyczne, np. rubin litolowy

laki (barwnik osadzony na nieorganicznym nośniku o właściwościach adsorpcyjnych)

kompleksy metali


�Nieorganiczne substancje barwiące:

tlenki metali, np. żelaza, chromu

siarczany metali ziem alkalicznych, BaSO4, CaSO4

sole kompleksowe, np. fiolet manganowy, błękit pruski

krzemiany kompleksowe, np. lazuryty


�Pigmenty perłowe (organiczne i nieorganiczne)
mają strukturę licznych,
cienkich płytek, a efekt perłowego połysku uzyskiwany jest na skutek
wielokrotnego odbicia i załamania promieni świetlnych.


VII. Substancje barwiące 
VII.
Zagadnienia kontroli jakości 
Przed uruchomieniem produkcji nowego preparatu przeprowadza się
odpowiednie badania:


dermatologiczne, które obejmują
�testy płatkowe
alergiczne, ocena skóry po 24, 48 i 72 godz.
�testy użycia
specjalna grupa probantów testuje dany kosmetyk
wg ustalonego sposobu użycia przez okres minimum 3 tygodni



mikrobiologiczne
atest jakościowy

chemiczne
każdy producent opracowuje normę lub warunki
techniczne, albo stosuje normę PN





Kontrola jakości kremów kosmetycznych
(wg norm PN-64/6140-02)


-wygląd: gładka, jednolita masa, bez grudek i zanieczyszczeń
mechanicznych;
-barwa: biała;
-zapach: przyjemny;
-wcieralność: całkowita (przez wklepanie w skórę);
-stabilność w obniżonej temperaturze (w -3C przez 24 godz.):
całkowita w porównaniu z kremem nie poddanym działaniu tej
temperatury;
-stabilność w podwyższonej temperaturze (w 30 C przez 24
godz.): całkowita;
-odczyn pH wodnego wyciągu kremu od 6
7,7
-zawartość wody: nie więcej niż 65% (oznaczana metodą destylacyjną)
-liczba kwasową: nie więcej niż 5,5



Kontrola jakości emulsji kosmetycznych płynnych
(wg normy PN-67/6145-18)



�wygląd: jednorodny, nieprzezroczysty płyn o gęstości mleka bez zanieczyszczeń
mechanicznych (sprawdza się organoleptycznie);
�barwę: od białej do kremowej lub lekko różowej (sprawdza się organoleptycznie);
�wcieralność: całkowita (kilka kropli mleczka należy wcierać ruchem posuwistym w
zewnętrzną stronę dłoni. W ciągu 20s mleczko powinno wniknąć w powierzchnię
skóry, nie pozostawiając żadnych grudek. Dopuszczalna jest pozostałość lekkiego,
tłustawego połysku);
�zmywalność: całkowita (rysuje się kreskę pomadka do ust na zewnętrznej stronie dłoni i
po kilkunastu minutach zmywa watą nasączoną mleczkiem. Zmycie powinno być
całkowite. Dopuszczalne jest pozostanie mało dostrzegalnego śladu barwnego po
kredce);
�odczyn pH wyciągu wodnego: 7-8,5 (za pomocą pehametru lub papierka
wskaźnikowego);
�stabilność emulsji w temperaturze -3C i 35C: całkowita próbkę umieszcza się w
lodówce i suszarce na 24 godz. Emulsja nie może w tych warunkach ulec
rozwarstwieniu;
�stabilność emulsji: całkowita przy 2500 obrotach/min (oznaczanie w wirówce);
�zawartość wody w procentach: nie więcej niż 90%
�gęstość w g cm-3 ( oznaczenie za pomocą piknometru)



Wymagania mikrobiologiczne



KATEGORIA I
kosmetyki przeznaczone dla dzieci i w okolice oczu.
Ogólna liczba drobnoustrojów tlenowych mezofilnych nie może przekraczać
100 jtk /g lub ml/ jtk
jednostki tworzące kolonię/.



KATEGORIA II
inne kosmetyki

Ogólna liczba drobnoustrojów tlenowych mezofilnych nie może przekraczać
1000 jtk/g lub ml. W 0,1 g lub 0,1 ml próbki kosmetyku, nie mogą być obecne
następujące drobnoustroje:


Pseudomonas aeruginosa

Staphylococcus aureus

Candida albicans


�Przy produkcji preparatów kosmetycznych wymagana jest wysoka higiena
pomieszczeń magazynowych, oddziałów przerobu i konfekcji oraz personelu.
Ważnym czynnikiem jest jakość wody stosowanej do produkcji.