AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
Realizacja PROW 2007-2013
ród krajów UE Polska dyspo- wo zarz dzania oraz wykonywania Fundacj Programów Pomocy dla
nuje najwi ksz alokacj tych zada . Rolnictwa (FAPA w zakresie 1 dzia a-
Wz EFRROW (13,2 mld euro) na W Polsce zadania Instytucji Zarz dza- nia),
realizacj zada w PROW 2007-2013. j cej w zakresie wdra ania dzia a ob- Agencj Rynku Rolnego (ARR) w za-
rodki uzupe nione s o wk ad bud etu j tych PROW 2007-2013, realizowane kresie 1 dzia ania,
krajowego, który wynosi 4 mld euro. s przez nast puj ce podmioty: samorz dy województw w zakresie
W ramach wydatków EFRROW finan- Agencj Restrukturyzacji i Modernizacji 6 dzia a .
sowane s tak e zobowi zania z lat Rolnictwa (ARiMR). Tabela 2 okre la odpowiedzialno
2004-2006, podj te w ramach Planu Agencja Restrukturyzacji i Moder- podmiotów wdra aj cych za poszcze-
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata nizacji Rolnictwa jest agencj p atnicz gólne dzia ania PROW 2007-2013.
2004-2006 w wysoko ci 3 mld euro. dla wszystkich p atno ci w ramach
Post p rzeczowo-finansowy
Dzia ania PROW 2007-2013 realizowa- PROW 2007-2013 oraz podmiotem
dla dzia a PROW 2007-2013
ne s w ramach 4 strategicznych osi wdra aj cym dla 13 (z 21) dzia a .
priorytetowych (Tabela 1). Funkcja ta obejmuje przede wszystkim W ci gu ponad 5-letniego cz onko-
stwa Polski w UE ARiMR wyp aci a
Tabela 1. Bud et PROW 2007-2013 w Polsce, w podziale na osie (w mld euro) 75,3 mld z (85% kwoty wyp aconej od
pocz tku dzia alno ci). W ramach tej
Bud et
EFRROW Razem % kwoty, spo ród programów wspó finan-
pa stwa
sowanych z UE, najwi cej rodków
O 1. Poprawa konkurencyjno ci sektora rolnego i le nego 5,4 1,8 7,2 41,9
przekazano beneficjentom p atno ci
O 2. Poprawa rodowiska naturalnego i obszarów wiejskich 4,4 1,1 5,5 32,0 bezpo rednich (53%), PROW 2004-
2006 (15%) oraz Sektorowych Progra-
O 3. Jako ycia na obszarach wiejskich i ró nicowanie
2,6 0,9 3,4 19,8
mów Operacyjnych (11%).
gospodarki wiejskiej
W ramach wsparcia zrealizowanego
O 4.  LEADER 0,6 0,2 0,8 4,7
przez ARiMR, systematycznie ro nie
Pomoc techniczna 0,2 0,1 0,3 1,7
udzia wydatków przekazanych benefi-
RAZEM 13,2 4,0 17,2 100,0 cjentom PROW 2007-2013. Od pocz t-
ku realizacji programu ARiMR wyp aci-
ród o: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
a ponad 10,2 mld z , co stanowi ponad
14% wydatków przekazanych na pro-
Cele i dzia ania PROW 2007-2013 zadania zwi zane z przyj ciem i obs u- gramy wspó finansowane z UE. W struk-
zosta y wybrane na podstawie przepi- g wniosku o przyznanie pomocy, mo- turze wydatków ARiMR w 2009 r. (wg
sów unijnych dotycz cych EFRROW. nitoringiem post pu wdra ania dzia a stanu na 30 pa dziernika 2009), PROW
Wiele dzia a stanowi swoist kontynu- i sprawozdawczo ci . ARiMR odpowia- 2007-2013 stanowi 49% wszystkich
acj dzia a Planu Rozwoju Obszarów da tak e za wdra anie pomocy tech- p atno ci zrealizowanych przez ARiMR,
Wiejskich na lata 2004-2006 oraz nicznej w Programie. a 39% p atno ci bezpo rednie.
Sektorowego Programu Operacyjnego
Wykres 1. Struktura p atno ci realizowanych w ramach dzia a PROW 2007-2013 wg stanu na
 Restrukturyzacja i modernizacja sekto-
30.10.2009 r.
ra ywno ciowego oraz rozwój obsza-
rów wiejskich na lata 2004-2006 .
Zarz dzanie i wdra anie PROW
2007-2013 wymaga ustanowienia przez
kraje cz onkowskie w a ciwej struktury
instytucjonalnej, w sk ad której wchodzi
Instytucja Zarz dzaj ca i podmioty
wdra aj ce.
Instytucj Zarz dzaj c PROW 2007-
2013 jest Minister w a ciwy do spraw
rozwoju wsi1  w Polsce Minister
Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zadania
Instytucji Zarz dzaj cej obejmuj zarz -
dzanie i wdra anie programu w efektyw-
ny, skuteczny i prawid owy sposób.
Instytucja Zarz dzaj ca mo e delego-
wa cz zada do innych podmiotów,
zachowuj c przy tym pe n odpowie-
dzialno za skuteczno i prawid o- ród o: Opracowanie w asne
21
AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
Tabela 2. Dzia ania PROW 2007-2013 i alokacja rodków w ramach PROW 2007-2013 w podziale na instytucje wdra aj ce
Bud et rodki publiczne
Nazwa dzia ania IW Liczba projektów Liczba beneficjentów
(w mln euro)
O 1. Poprawa konkurencyjno ci sektora rolnego i le nego
40 tys. uczestników
Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i le nictwie (111) FAPA 500 40
szkole
U atwianie startu m odym rolnikom (112) ARiMR 33 600 33,6 tys. 420
Renty strukturalne (113) ARiMR  50,4 tys. 2 187,6
Korzystanie z us ug doradczych przez rolników i posiadaczy lasów (114) ARiMR 1 200 000 (us ug) 600 tys. 350
Modernizacja gospodarstw rolnych (121) ARiMR 79 171 59,4 tys. gospodarstw 1 779,9
Zwi kszanie warto ci dodanej podstawowej produkcji rolnej i le nej (123) ARiMR 3 500 1,5 tys. przedsi biorstw 1 100
Poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwi zanej z rozwojem i dostosowaniem
UM 1 150  600
rolnictwa i le nictwa (125)
Uczestnictwo rolników w systemach jako ci ywno ci (132) ARiMR 74 900 69 tys. gospodarstw 100
Dzia ania informacyjne i promocyjne (133) ARR 1 350 370 30
Grupy producentów rolnych (142) ARiMR  350 GPR 140
O 2.Poprawa rodowiska naturalnego i obszarów wiejskich
Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych
ARiMR  750 tys. rocznie 2 448,7
warunkach gospodarowania (ONW) (211, 212)
Program rolno rodowiskowy (214) ARiMR  200 tys. 2 303,7
Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych ni rolne (221,223) ARiMR  52 tys. 653,5
Odtwarzanie potencja u produkcji le nej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowa-
ARiMR 1 000  140
dzanie instrumentów zapobiegawczych (226)
O 3. Jako ycia na obszarach wiejskich i ró nicowanie gospodarki wiejskiej
Ró nicowanie w kierunku dzia alno ci nierolniczej (311) ARiMR 21 530 19,7 tys. 345,6
Tworzenie i rozwój mikroprzedsi biorstw (312) ARiMR 28 670 27,3 tys. 1 023,6
Podstawowe us ugi dla gospodarki i ludno ci wiejskiej (321) UM 21 210 7,1 tys. 1 471,4
Odnowa i rozwój wsi (313, 323) UM 20 080 9,7 tys. 589,6
O 4. LEADER
Wdra anie lokalnych strategii rozwoju (4.1/413) UM 21 280 10,6 tys. 620,5
Wdra anie projektów wspó pracy (4.21) UM 200 200 LGD 15
Funkcjonowanie lokalnej grupy dzia ania, nabywanie umiej tno ci i aktywizacja (4.31) UM 11 200 200 LGD 152
Pomoc techniczna ARiMR 8 700 520 266,6
ród o: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Od pocz tku uruchomienia Programu realizuj programy rolno rodowiskowe moc otrzyma o prawie 10 tys. rolników,
najwi ksza kwota, bo blisko 3,2 mld z w swoich gospodarstwach. Gospodarstwa którzy za o yli uprawy le ne na s abych
(31% p atno ci w ramach PROW 2007- przechodz ce na ekologiczne metody glebach, niezapewniaj cych plonu gwa-
2013, zosta a przeznaczona na wsparcie produkcji otrzymuj z tego programu rantuj cego odpowiednie dochody.
dla 782 tys. ró nych beneficjentów, dofinansowanie przez 5 lat. Rolnicy i ich domownicy, którzy uru-
prowadz cych produkcj rolnicz na ARiMR wyp aci a ponad 1,2 mld z chomili przedsi wzi cia tworz ce na
terenach górskich i innych obszarach z PROW 2007-2013 dla blisko 12 tys. terenach wiejskich nowe miejsca pracy
o niekorzystnych warunkach gospoda- rolników, którzy zrealizowali inwestycje w dzia alno ci innej ni rolnicza, otrzy-
rowania (ONW) (Wykres 1). wspierane z dzia ania  Modernizacja go- mali dofinansowanie z PROW 2007-
Na wyp at rent strukturalnych ARiMR spodarstw rolnych . Wi kszo tych pie- 2013 w wysoko ci oko o 71,6 mln z .
wyda a do tej pory z PROW 2007-2013 ni dzy beneficjenci przeznaczyli na za- Wsparcie z dzia ania  Ró nicowanie
ponad 2,3 mld z (23%). Renty takie kup nowoczesnych ci gników, maszyn w kierunku dzia alno ci nierolniczej
otrzymuje miesi cznie oko o 67 tys. i urz dze rolniczych. wyp acone zosta o 888 beneficjentom.
rolników, którzy po uko czeniu 55 lat Na premie u atwiaj ce start m odym Grupom producentów ARiMR wyp a-
zdecydowali si na przekazanie swoje- rolnikom ARiMR wyda a 245 mln z . ci a ponad 63,8 mln z . Do 30 pa dzier-
go gospodarstwa. Tak premi otrzyma o ponad 4,9 tys. nika 2009 r. zosta o zarejestrowanych
ARiMR wyp aci a z PROW 2007-2013 beneficjentów. w urz dach marsza kowskich 350 grup.
ponad 1,5 mld z (15% wydatków PROW Rolnikom, którzy zalesili grunty, ARiMR wyp aci a ponad 40,9 mln z
2007-2013) dla 100 tys. rolników, którzy ARiMR wyp aci a blisko 208 mln z . Po- przedsi biorcom z sektora rolno-spo-
22
AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
Wykres 2. Kwota pomocy udzielonej w ramach
nowych produktów, procesów i techno- na kwot 4,7 mld z , a w 2009 r. (do 30
PROW 2007-2013 w latach 2007-2009 w mld z
logii produkcji, jak równie poprawa pa dziernika) ponad 5,3 mld z . Bardzo
warunków produkcji w odniesieniu do wysoka realizacja wyp at w 2009 r.
obowi zuj cych i nowowprowadza- przebiega a z ró nym nat eniem w po-
nych standardów. szczególnych miesi cach. Wysokie wy-
ARiMR rozpocz a p atno ci w ra- p aty w pierwszym i czwartym kwartale
mach dzia ania wdra anego przez sa- roku wynikaj z realizacji p atno ci
morz dy województw  Funkcjonowanie w ramach dzia ania  Wspieranie gospo-
lokalnej grupy dzia ania . Do 30 pa - darowania na obszarach górskich i in-
dziernika 2009 r. ARiMR wyp aci a dla nych obszarach o niekorzystnych wa-
142 beneficjentów kwot 5,3 mln z . runkach gospodarowania i  Programu
Warto realizowanych p atno ci rolno- rodowiskowego , których kulmi-
ywczego, którzy zrealizowali inwesty- w PROW 2007-2013 w poszczególnych nacja przypada na ten w a nie okres.
cje dofinansowywane z dzia ania latach przedstawia Wykres 2. Najwi ksze rodki, w stosunku do
 Zwi kszanie warto ci dodanej podsta- Na uwag zas uguje przyrost zreali- limitu przyznanego dla dzia a w okre-
wowej produkcji rolnej i le nej . Jego zowanych p atno ci w latach 2008- sie 2007-2013, wykorzystane zosta y
celem jest poprawa konkurencyjno ci 2009, co jest pochodn uruchomienia w dzia aniu  Wspieranie gospodarstw
przedsi biorstw w sektorze przetwór- dzia a o najwi kszym udziale w struk- niskotowarowych (82% limitu finanso-
stwa i wprowadzania do obrotu produk- turze programu. wego na lata 2007-2013), ONW (36%)
tów rolnych, uwarunkowana wzrostem W 2007 r. w ramach PROW 2007- oraz dzia aniach, w ramach których wy-
warto ci dodanej, jako ci produkcji, 2013 ARiMR wyp aci a oko o 180 mln p acane s zobowi zania z lat 2004-
obni eniem kosztów oraz rozwojem z , by w 2008 r. zrealizowa p atno ci 2006 (Tabela 3).
Tabela 3. Realizacja dzia a PROW 2007-2013 wg stanu na 30.10.2009
Kwota wydanych
Z o one Wydane Liczba Wyp acona kwota Wykorzystanie
Nazwa dzia ania decyzji/ umów
wnioski decyzje/ umowy beneficjentów (w mln z ) limitu
(w mln z )
Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych
1 0,0 0,0 0
w rolnictwie i le nictwie
U atwianie startu m odym rolnikom 7 430 5 641 282,1 4 902 245,1 14,2%
Renty strukturalne* 17 064 13 663 14,5 66 645 2 336,1 29,7%
Korzystanie z us ug doradczych 4 694 0 0,0 0 0,0 0,0%
Modernizacja gospodarstw rolnych 43 236 19 714 2 560,0 11 337 1 248,1 16,8%
Zwi kszanie warto ci dodanej podstawowej produkcji
1 269 397 558,1 58 40,9 0,9%
rolnej i le nej
Poprawianie i rozwijanie infrastruktury zwi zanej
209 31 142,7 0 0,0 0,0%
z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i le nictwa
Uczestnictwo rolników w systemach jako ci ywno ci 7 957 0 0,0 0 0,0 0,0%
Dzia ania informacyjne i promocyjne 1 0,0 0,0
Grupy producentów rolnych 321 299 58,4 234 63,8 12,6%
Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich
i innych obszarach o niekorzystnych warunkach 2 263 205 2 015 004 3 578,0 782 029 3 153,6 35,8%
gospodarowania (ONW)
Program rolno rodowiskowy (p atno ci rolno rodowi-
254 141 148 084 1 523,0 88 260 1 523,0 18,4%
skowe)
Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów
7 734 3 515 79,3 9 819 207,8 8,8%
innych ni rolne
Ró nicowanie w kierunku dzia alno ci nierolniczej 7 103 2 767 231,2 888 71,6 5,0%
Tworzenie i rozwój mikroprzedsi biorstw 4 981 153 19,3 0 0,0 0,0%
Podstawowe us ugi dla gospodarki i ludno ci wiejskiej 1 937 52 193,3 0 0,0 0,0%
Odnowa i rozwój wsi 2 870 2 033 1 158,5 0 0,0 0,0%
Funkcjonowanie lokalnej grupy dzia ania 627 271 52,2 142 5,3 1,0%
Wspieranie gospodarstw niskotowarowych 
152 447 1300,9 82,1%
zobowi zania z lat 2004-2006
Pomoc Techniczna 149 42 10,01 0 0,0 0,0%
RAZEM 2 624 929 2 211 666 10 460,5 1 051 029 10 196,3 15,2%
* prezentowane kwoty przedstawiaj prognozowane wysoko ci miesi cznych p atno ci
23
AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
AGENCJA RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
Wykres 3. Regionalne zró nicowanie wyp aconych przez ARiMR rodków pomocy w ramach
Struktura regionalna pomocy
dzia a PROW 2007-2013, wg stanu na 30.10.2009 r. (w mln z )
Analiza wykorzystania pomocy udzie-
lonej w ramach PROW 2007-2013
w uk adzie regionalnym wykaza a, e
najwi ksze kwoty p atno ci zrealizowa-
ne zosta y dla nast puj cych woje-
wództw (Wykres 3):
mazowieckiego  1 573,3 mln z ,
wielkopolskiego  1 107,7 mln z ,
lubelskiego  1 003,5 mln z .
Najmniejsze kwoty p atno ci zreali-
zowane zosta y dla województwa opol-
skiego (210,2 mln z ) i l skiego (205,8
mln z ).
Analiza wykorzystania pomocy udzie-
lonej w ramach PROW 2007-2013
w uk adzie regionalnym, na 1 gospodar-
stwo rolne powy ej 1 ha, wg GUS wy-
kaza a, e wy sze kwoty p atno ci na
1 gospodarstwo zrealizowane zosta y
dla nast puj cych województw:
zachodniopomorskiego  14,9 tys. z ,
warmi sko-mazurskiego  12,9 tys. z ,
ród o: Opracowanie w asne
lubuskiego  10,2 tys. z .
Najmniejsze kwoty otrzyma y woje-
dla kraju w ramach PROW 2007-2013 a gospodarstw domowych. W latach
wództwa: l skie (2,5 tys. z ), ma opolskie
wynosi 644 z . 2003-2006 dochody gospodarstw do-
(2,3 tys. z ) i podkarpackie (2,3 tys. z ).
mowych rolników wzrós o 43%)3.
Warto zauwa y , e rednia krajowa Podsumowanie
Obj cie polskich rolników instrumen-
wysoko wsparcia udzielonego przez
Wej cie Polski do UE wywo a o wie- tami wspólnej polityki rolnej umo li-
ARiMR w ramach PROW 2007-2013
le korzystnych zmian w rolnictwie i na wi o uruchomienie dzia a ukierunko-
w przeliczeniu na 1 gospodarstwo powy-
wsi. Mieszka cy wsi otrzymali mo li- wanych na podniesienie efektywno ci
ej 1 ha (wg GUS) wynosi 5,6 tys. z .
wo korzystania z przemian gospodar- gospodarowania.
Ta sama analiza w odniesieniu do
czych, spo ecznych i rodowiskowych. Praca ARiMR s u y a i s u y temu, aby
beneficjentów zarejestrowanych
Od akcesji ARiMR wyp aci a na rzecz pomoc do beneficjentów trafia a w spo-
w Ewidencji Producentów ARiMR, na
rolników, przetwórców i mieszka ców sób sprawny. Wysi ki te zosta y dostrze-
1 zarejestrowanego beneficjenta wyka-
wsi ponad 75,3 mld z , w tym 10,2 mld z one przez osoby korzystaj ce z ró -
za a, e najwi ksze kwoty p atno ci
w ramach PROW 2007-2013. Znaczna nych instrumentów wsparcia. Wyniki
zrealizowane zosta y dla nast puj cych
cz tych rodków (63%) pochodzi a ogólnopolskiego badania opinii publicz-
województw:
z bud etu UE. nej4 wykaza y, e rolnicy i mieszka cy
zachodniopomorskiego  13,2 tys. z ,
Dzi ki pomocy unijnej polskie go- wsi wypowiadaj si pozytywnie o dzia-
lubuskiego  10,2 tys. z ,
spodarstwa i zak ady przetwórstwa alno ci ARiMR, a 2/3 respondentów
warmi sko-mazurskiego  10,1 tys. z .
rolno-spo ywczego mog y szybciej dostrzega d enie Agencji do poprawy
Najmniejsze kwoty otrzyma y dotych-
dostosowa si do wymaga sanitar- jako ci obs ugi beneficjentów.
czas województwa: l skie (2,4 tys. z ),
nych, higienicznych i weterynaryjnych EWA WIETESKA, TOMASZ WIATRAK
podkarpackie (2,3 tys. z ) i ma opolskie
UE, zwi kszy swoj konkurencyjno DEPARTAMENT PROGRAMOWANIA I SPRAWOZDAWCZO CI
(2,2 tys. z ).
na Jednolitym Rynku Europejskim. TEL: [phone]
rednia wielko pomocy przypada-
W efekcie, w ci gu pi ciu lat cz onko-
1
j ca na 1 beneficjenta zarejestrowanego
stwa, warto eksportu polskich pro- Art. 4 ust.1 ustawy z 7 marca 2007 r.
w Ewidencji Producentów dla kraju
duktów rolno-spo ywczych zwi kszy- o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich
w ramach PROW 2007-2013 wynosi
a si z 4 do 11,3 mld euro2. Corocznie, z udzia em rodków EFRROW (Dz. U.
5,2 tys. z .
do ponad 1,4 mln gospodarstw rolnych z 2007 r., Nr 64, poz.427).
2
Analiza udzielonego wsparcia rednio
trafiaj dop aty bezpo rednie, stano- A. Kowalski  Polski sektor ywno ciowy
na 1 ha UR w ramach PROW 2007-2013
wi ce powa ne ród o wsparcia do- 5 lat po akcesji Biuletyn informacyjny
wykaza a, i , najwi ksze kwoty p atno- chodów gospodarstw domowych rol- MRiRW i ARiMR Nr 5 6/2009 (129), s. 4.
3
ci wyp acono dla województwa wi - ników. Strumie dodatkowych rod- J. Zegar, Z czego yje polska wie ?, [w:]
tokrzyskiego  934 z .
ków oraz podejmowane inwestycje J. Wilkin i I. Nurzy ska (red.), Polska Wie
Najmniejsze kwoty otrzyma y dotych- pozytywnie wp yn y na poziom do- 2008. Raport o stanie wsi, FDPA Warszawa,
czas województwa: l skie (473 z ) chodów gospodarstw rolnych, dzi ki 2008, s. 19.
4
i opolskie (379 z ). czemu zmniejszy a si dysproporcja Raport z badania  Polska wie i rolnictwo
rednia krajowa wysoko wsparcia pomi dzy przeci tnymi dochodami 2009 dla MRiRW, PBS DGA, Sopot/
w przeliczeniu na 1 ha u ytków rolnych wiejskich gospodarstw domowych, Warszawa 2009.
24