Empatia
Co to jest empatia?
Termin  empatia jest zwyczajowo używany w odniesieniu do
dwu wyraz
nie różniących się zjawisk: związanego z procesem
poznania przyjmowania ról oraz afektywnego reagowania na
WYKA
AD 11.
sytuacjÄ™ innych
(Davis, 2001, s. 20)
EMPATIA I ZACHOWANIA
POMOCNE Różne ujęcia i definicje empatii:
afektywna poznawcza
Empatia afektywna poznawcza
afektywna poznawcza
afektywna poznawcza
dyspozycyjna sytuacyjna
Empatia dyspozycyjna sytuacyjna
dyspozycyjna sytuacyjna
dyspozycyjna sytuacyjna
Psychologia emocji i motywacji stan proces
Psychologia emocji i motywacji Empatia jako stan jako proces
Psychologia emocji i motywacji stan proces
Psychologia emocji i motywacji stan proces
Dr Mariusz Zięba, SWPS
Empatia Empatia afektywna
Co to jest empatia? Empatia jako reakcja emocjonalna
Empatia w ujęciu afektywnym to:
Empatia afektywna  reakcja afektywna bardziej Empatia w ujęciu afektywnym
Empatia afektywna Empatia w ujęciu afektywnym
Empatia afektywna Empatia w ujęciu afektywnym
Empatia afektywna
odpowiadająca cudzej niż własnej sytuacji
 reagowanie emocjonalne obserwatora spowodowane
reagowanie emocjonalne
reagowanie emocjonalne
reagowanie emocjonalne
odczuciem, że ktoś inny doświadcza lub jest na drodze do
Empatia poznawcza  poznawcze przyjmowanie perspektywy
Empatia poznawcza
Empatia poznawcza
Empatia poznawcza
osoby oraz trafność interpersonalnego spostrzegania doświadczania jakiegoś rodzaju emocji (Stotland, 1969)
 afektywna odpowiedz
na emocjonalny stan lub sytuacjÄ™
afektywna odpowiedz

afektywna odpowiedz

afektywna odpowiedz

innej osoby, która powstaje wskutek spostrzeżenia lub
Empatia dyspozycyjna  skłonność do spontanicznego
Empatia dyspozycyjna
Empatia dyspozycyjna
Empatia dyspozycyjna
zrozumienia tego stanu lub sytuacji i jest podobna do tego, co
podobna
podobna
podobna
przyjmowania psychologicznego punktu widzenia innych,
czuje lub może czuć ta osoba w danej sytuacji (Eisenberg,
współodczuwania i współczucia w stosunku do ludzi
2005)
dotkniętych niepowodzeniem, oraz odczuwania przykrości
i dyskomfortu w odpowiedzi na cierpienie innych
 reakcja emocjonalna odnosząca się w większym stopniu do
reakcja emocjonalna
reakcja emocjonalna
reakcja emocjonalna
sytuacji innego człowieka niż do własnej (Hoffman, 1990)
Empatia afektywna Empatia afektywna
Reakcja analogiczna vs. reaktywna Reakcja analogiczna vs. reaktywna
Empatia jako analogiczna reakcja emocjonalna: Empatia jako reaktywna reakcja emocjonalna:
analogiczna reaktywna
analogiczna reaktywna
analogiczna reaktywna
bezpośrednią odpowiedzią afektywną
analogiczna reakcja emocjonalna polega na przeżywaniu reakcje reaktywne są bezpośrednią odpowiedzią afektywną
bezpośrednią odpowiedzią afektywną
bezpośrednią odpowiedzią afektywną
emocji identycznych, lub podobnych do tych, które przeżywa na sytuację osoby, ale różnią się one od przeżywanych przez
identycznych podobnych
identycznych podobnych
identycznych podobnych
obserwowana osoba niÄ… emocji (np. empatyczny gniew)
wzbudzenie emocji analogicznych nie wymaga angażowania występują wtedy, gdy przeprowadzona zostanie poznawcza
zaawansowanych procesów poznawczych oraz zawartości analiza sytuacji osoby, włącznie z oceną danych
wiedzy kontekstowych dotyczących ogólnej sytuacji życiowej tej
osoby, a także wyobrażaniem sobie jej sytuacji z perspektywy
reakcje tego typu mogą pojawić się przy minimalnym
przyjęcia jej roli
zaangażowaniu procesów poznawczych, np. w wyniku
nieświadomego naśladowania ekspresji emocji
emocje reaktywne, takie jak litość, powstawać mogą w
obserwowanej osoby i następnie jej wzbudzania u wyniku skupienia się w trakcie oceny sytuacji osoby na
obserwatora w procesie sprzężenia zwrotnego konsekwencjach zdarzeń dla tej osoby, lub też koncentracji
na działaniach tej osoby
1
Empatia afektywna Empatia poznawcza
Współczucie vs. osobista przykrość Empatia jako rozumienie innej osoby
Empatia w ujęciu poznawczym to:
Empatia w ujęciu poznawczym
Empatia w ujęciu poznawczym
Empatia w ujęciu poznawczym
Zgodnie z rozróżnieniem Daniela Batsona empatyczna reakcja
zrozumienie sytuacji
 intelektualne lub wyobrażeniowe zrozumienie sytuacji innej
zrozumienie sytuacji
afektywna w obliczu cierpienia innej osoby może przyjąć formę: zrozumienie sytuacji
osoby lub stanu jej umysłu, pozbawione doświadczania uczuć
empatii czyli przeżywania uczuć sympatii, współczucia,
empatii 
empatii
empatii
tej osoby (Hogan, 1969)
serdeczności i czułości
 empatyczne rozumienie  w procesie terapeutycznym
empatyczne rozumienie
empatyczne rozumienie
empatyczne rozumienie
osobistej przykrości (personal distress)  przeżywania uczuć
osobistej przykrości
osobistej przykrości
osobistej przykrości
polega na prawidłowym odbieraniu uczuć i osobistych przeżyć
niepokoju, lęku, trwogi, lub cierpienia
klienta, ale nie ich przeżywaniu (Rogers, 1957)
 proces, w którym jedna osoba próbuje trafnie i bez
uprzedzeń zrozumieć podmiotowość (odrębność) innej osoby
zrozumieć podmiotowość
zrozumieć podmiotowość
zrozumieć podmiotowość
(Wispé, 1986).
Tak rozumiana empatia prowadzi do właściwego zrozumienia innej
osoby, a nie, co jest zadaniem sympatii, nawiÄ…zania relacji z tÄ… osobÄ….
Jej celem jest uzyskanie wiedzy o osobie, a nie zbudowanie poczucia
wspólnoty z tą osobą.
Empatia
ROZWÓJ EMOCJONALNY
Wielowymiarowy model M.H. Davisa
EMPATIA I ROZWÓJ MORALNY
WARUNKI POPRZEDZAJ
CE
SKUTKI INTRAPERSONALNE
Empatia   reakcja afektywna bardziej odpowiadajÄ…ca
Empatia
Empatia
Empatia
Osoba:
Skutki afektywne:
" Zdolności biologiczne
" Analogiczne cudzej niż własnej sytuacji (M.L. Hoffman)
" Różnice indywidualne
" Reaktywne
" Historia doświadczenia (uczenie się)
" Empatyczna troska
" Gniew
Sytuacja: Pięć trybów empatycznego pobudzenia:
Pięć trybów empatycznego pobudzenia:
Pięć trybów empatycznego pobudzenia:
Pięć trybów empatycznego pobudzenia:
" Zmartwienie
" Intensywność sytuacji
" Cierpienie osoby
" Podobieństwo obserwator-obserwowany
Mimikra motoryczna i dodatnie sprzężenie zwrotne
Rezultaty nieafektywne:
" Trafność interpersonalna
Klasyczne warunkowanie
" SÄ…dy atrybucyjna
PROCESY
Bezpośrednie kojarzenie cechy ofiary lub jej sytuacji z
Niepoznawcze (pierwotna reakcja):
własnym, bolesnym doświadczenie
" Zarażanie płaczem
" Naśladowanie motoryczne
Kojarzenie pośrednie (zapośredniczone przez semantyczne
Proste procesy poznawcze: SKUTKI INTERPERSONALNE
" Warunkowanie klasyczne
przetwarzanie informacji)
" Skojarzenie bezpośrednie (proste)
POMAGANIE
" Etykietowanie
AGRESJA
Przyjmowanie ról i zmiana perspektywy
Zaawansowana procesy poznawcze:
" Skojarzenia zapośredniczone językiem
ZACHOWANIA SPOA
ECZNE
" Ukształtowana sieć poznawcza
" Przyjmowanie ról
Zachowania pomocne
ROZWÓJ EMOCJONALNY
Udzielanie pomocy innej osobie
EMPATIA I ROZWÓJ MORALNY
Zachowania pomocne to:
Rozwój uczuć empatycznych u dzieci:
działania ukierunkowane na spowodowanie jakiejś korzyści
Reaktywny płacz noworodka
innego człowieka (Wojciszke, 2002)
Egocentryczne cierpienie empatyczne (dystres)  dzieci
reagują na cierpienie innych tak, jakby to one same cierpiały
działania, których celem jest poprawa sytuacji odbiorcy
Quasi-egocentryczne cierpienie empatyczne  dziecko zdaje
pomocy, przy założeniu, że osoba pomagająca nie jest
już sobie sprawę z tego, że cierpi kto inny, ale myli swój stan
motywowana wypełnianiem obowiązku zawodowego, a
wewnętrzny ze stanem innej osoby i robi dla niej to, co jemu
odbiorcÄ… pomocy jest osoba, a nie organizacja (Bierhoff,
przyniosłoby pocieszenie
2002)
Cierpienie empatyczne  uczucia dziecka zbliżają się do
zachowania, które podejmowane są ze raczej ze względu na
uczuć drugiej osoby, bo nie utożsamia już ono stanów
potrzeby innej osoby niż potrzeby własne, oraz wiążą się z
wewnętrznych innych osób z własnymi odczuciami
ponoszeniem przez podejmującą je osobę pewnych kosztów
Empatia dla doświadczenia innej osoby  wykraczająca poza
(Piliavin i Charng, 1990)
bieżącą sytuację (np. chroniczna choroba, ubóstwo)
2
Empatia a zachowania pomocne Empatia a zachowania pomocne
Pomaganie a empatia dyspozycyjna Motywy endo- i egzocentryczne
Jerzy Karyłowski (1982) wyróżnił dwa typy mechanizmów
Przeglądy badań przeprowadzone przez Eisenberg i Millera
wyjaśniających podejmowanie zachowań altruistycznych: motywy
(1987) oraz Davisa (1983) skłaniają do wniosków, że istnieje
endo- i egzocentryczne
pewien związek między dyspozycyjną empatią, a motywacją
związek między dyspozycyjną empatią, a motywacją
związek między dyspozycyjną empatią, a motywacją
związek między dyspozycyjną empatią, a motywacją
do pomagania
do pomagania. Związek ten wykazany został jedynie w części
do pomagania
do pomagania
Motywacja endocentryczna
Motywacja endocentryczna
Motywacja endocentryczna
Motywacja endocentryczna
badań, głównie tych, w których pomiar empatii dokonywany
motywacja endocentryczna to tendencja do pomagania innej
był w drodze samoopisu
osobie w celu polepszenia własnego samopoczucia,
Empatia dyspozycyjna (a ściślej mówiąc dwa jej wymiary:
zwłaszcza w wyniku przypisania sobie pozytywnych
empatyczna troska i przyjmowanie perspektywy) wywiera
właściwości
pewien bezpośredni wpływ na zachowania pomocne, ale
zachowanie pomocne podejmowane jest ze względu na
i wpływ pośredni, którego mediatorem była sytuacyjnie
wpływ pośredni, którego mediatorem była sytuacyjnie
wpływ pośredni, którego mediatorem była sytuacyjnie
wpływ pośredni, którego mediatorem była sytuacyjnie
przewidywanÄ… w jego wyniku pozytywnÄ… zmianÄ™ (lub
wzbudzona sympatia (Eisenberg i Miller, 1987). Podobne
wzbudzona sympatia
wzbudzona sympatia
wzbudzona sympatia
uniknięcie negatywnej zmiany) w obrazie własnej osoby
rezultaty uzyskał również Davis wraz z współpracownikami
(Davis i in., 1999).
Empatia a zachowania pomocne Empatia a zachowania pomocne
Motywy endo- i egzocentryczne Model Daniela Batsona
Motywacja egzocentryczna
Motywacja egzocentryczna
Motywacja egzocentryczna
Motywacja egzocentryczna
W rezultacie pomocy I, w rezultacie,
towarzyszy jej w sferze świadomości koncentracja na
osoba, której uzyskujemy z tego
Dlaczego pomagamy?
partnerze, na jego stanie, potrzebach, uczuciach
pomagamy przestaje korzyść
cierpieć
podejmowanie decyzji o udzieleniu pomocy zwiÄ…zane jest z
wyobrażeniami dotyczącymi zysku, który może z tego odnieść
partner
Motywacja Cel Niezamierzone
z
ródłem gratyfikacji jest przewidywanie wystąpienia
altruistyczna konsekwencje
bezpośredni
korzystnej zmiany w sytuacji innej osoby
motywacja egzocentryczna może prowadzić do zachowań,
których repertuar wykracza poza osobiste udzielenie pomocy
Motywacja Cel Cel
egoistyczna
instrumentalny bezpośredni
Empatia a zachowania pomocne
MOTYWACJA PROSPOA
ECZNA (DANIEL BATSON)
Model Daniela Batsona ŚCIEśKA 1: OCZEKIWANIE NAGRODY, UNIKANIE KARY
OCZEKIWANIE NAGRODY, UNIKANIE KARY
OCZEKIWANIE NAGRODY, UNIKANIE KARY
OCZEKIWANIE NAGRODY, UNIKANIE KARY
Zdaniem Daniela Batsona, istniejÄ… trzy drogi prowadzÄ…ce do
Oczekiwanie: nagrody za udzielenie pomocy; kary za
sytuacja
sytuacja
sytuacja
sytuacja
nieudzielenie pomocy w tej sytuacji
zachowań pomocnych (Batson i Shaw, 1991). Ludzie, którzy
stykajÄ… siÄ™ z sytuacjÄ… osoby potrzebujÄ…cej pomocy, mogÄ… jej
Postrzeganie sytuacji jako okazji do: zdobycia
udzielić ze względu na:
odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz
materialnej lub społecznej nagrody albo wzrost
odpowiedz

samooceny; uniknięcie materialnej lub społecznej kary
wewnętrzna
wewnętrzna
wewnętrzna
wewnętrzna
oczekiwanÄ… nagrodÄ™, bÄ…dz
możliwość uniknięcia kary
lub samoobwiniania siÄ™
chęć redukcji napięcia emocjonalnego związanego z
stan
stan
stan
stan
Egoistyczna motywacja zdobycia nagrody za udzielenie
odczuwaniem osobistej przykrości w zetknięciu z cierpieniem
motywacyjny pomocy; uniknięcia kary za nieudzielenie pomocy
motywacyjny
motywacyjny
motywacyjny
innej osoby
Analiza względnej opłacalności udzielenia pomocy i
Analiza względnej opłacalności udzielenia pomocy i
przyjęcie perspektywy człowieka w potrzebie, wywołujące u
hedonistyczna uzyskania nagrody; udzielenia pomocy, zorganizowania
hedonistyczna
hedonistyczna
hedonistyczna
obserwatora empatiÄ™ wobec niego  pomoc udzielana jest z
pomocy lub ucieczki  w celu uniknięcie kary za
kalkulacja
kalkulacja
kalkulacja
kalkulacja
nieudzielenie pomocy
nieudzielenie pomocy
pobudek czysto altruistycznych, a jej celem jest zaspokojenie
potrzeb osoby oczekujÄ…cej pomocy.
pomoc (niekoniecznie efektywna) w celu uzyskania
odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

nagrody; udzielenie pomocy, zorganizowanie pomocy
behawioralna
behawioralna
behawioralna
behawioralna
lub ucieczka  w zależności od oceny opłacalności
3
MOTYWACJA PROSPOA
ECZNA (DANIEL BATSON) MOTYWACJA PROSPOA
ECZNA (DANIEL BATSON)
ŚCIEśKA 2: REDUKCJA POBUDZENIA ŚCIEśKA 2: REDUKCJA POBUDZENIA
REDUKCJA POBUDZENIA REDUKCJA POBUDZENIA
REDUKCJA POBUDZENIA REDUKCJA POBUDZENIA
REDUKCJA POBUDZENIA REDUKCJA POBUDZENIA
sytuacja Dostrzeżenie tego, że ktoś potrzebuje pomocy Dostrzeżenie tego, że ktoś potrzebuje pomocy
sytuacja
sytuacja
sytuacja
odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

Postrzeganie sytuacji
Reaktywna odpowiedz
emocjonalna: osobista przykrość
osobista przykrość
osobista przykrość
osobista przykrość
wewnętrzna
wewnętrzna
wewnętrzna
wewnętrzna
jako okazji do:
zdobycia materialnej
lub społecznej Reaktywna Reaktywna
stan
stan
stan Egoistyczna motywacja do zredukowania emocjonalnego
stan
nagrody albo wzrost odpowiedz
odpowiedz

motywacyjny
motywacyjny
motywacyjny pobudzenia
motywacyjny
samooceny; emocjonalna: emocjonalna:
uniknięcie osobista przykrość empatia
osobista przykrość empatia
osobista przykrość empatia
osobista przykrość empatia
materialnej lub
hedonistyczna Analiza względnej opłacalności (zyski minus koszty) społecznej kary lub
hedonistyczna
hedonistyczna
hedonistyczna
samoobwiniania siÄ™
kalkulacja udzielenia pomocy, zorganizowania pomocy lub ucieczki
kalkulacja
kalkulacja
kalkulacja
Udzielenie pomocy (efektywne), zorganizowanie pomocy
ŚCIEŻKA 1:
ŚCIEŻKA 3:
odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

(efektywne), albo ucieczka w celu zredukowania
OCZEKIWANIE
OCZEKIWANIE
OCZEKIWANIE
OCZEKIWANIE
EMPATIA I MOTYWACJA
EMPATIA I MOTYWACJA
EMPATIA I MOTYWACJA
EMPATIA I MOTYWACJA
behawioralna emocjonalnego pobudzenia, lub nierobienie niczego  w
behawioralna
behawioralna
behawioralna
NAGRODY, UNIKANIE
NAGRODY, UNIKANIE
NAGRODY, UNIKANIE
NAGRODY, UNIKANIE
ALTRUISTYCZNA
ALTRUISTYCZNA
ALTRUISTYCZNA
ALTRUISTYCZNA
zależności od oceny opłacalności
KARY
KARY
KARY
KARY
Empatia a zachowania pomocne
MOTYWACJA PROSPOA
ECZNA (DANIEL BATSON)
ŚCIEśKA 3: EMPATIA I MOTYWACJA ALTRUISTYCZNA Znaczenie czynników sytuacyjnych
EMPATIA I MOTYWACJA ALTRUISTYCZNA
EMPATIA I MOTYWACJA ALTRUISTYCZNA
EMPATIA I MOTYWACJA ALTRUISTYCZNA
Na gotowość do zachowań pomocnych, a zwłaszcza na
sytuacja Dostrzeżenie tego, że ktoś potrzebuje pomocy
sytuacja
sytuacja
sytuacja
prawdopodobieństwo ich realnego podjęcia, wpływa wiele
czynników sytuacyjnych. Można spośród nich wymienić:
podobieństwo potencjalnego pomagającego do osoby
odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

Reaktywna odpowiedz
emocjonalna: empatia
empatia
empatia
empatia
potrzebujÄ…cej pomocy (Eisenberg i Miller, 1987)
wewnętrzna
wewnętrzna
wewnętrzna
wewnętrzna
to, czy prośba o pomoc zostanie wyrażona wprost, czy też nie
stan (Oliner i Oliner, 1988, za: Piliavin i Charng, 1990)
stan
stan Altruistyczna motywacja doprowadzania do zaspokojenia
stan
motywacyjny
motywacyjny
motywacyjny potrzeb osoby wymagajÄ…cej pomocy
motywacyjny
możliwości udzielenia pomocy  zarówno obiektywne, jak i
subiektywnie spostrzegane przez potencjalnego
pomagajÄ…cego (Darley i Batson, 1973),
hedonistyczna Analiza względnej opłacalności (zyski minus koszty)
hedonistyczna
hedonistyczna
hedonistyczna
kalkulacja udzielenia pomocy lub zorganizowania pomocy
kalkulacja
kalkulacja
kalkulacja
efekt rozproszonej odpowiedzialności, czyli wpływu ilości
świadków na gotowość do pomocy (the bystander effect,
Latane i Nida, 1987).
Udzielenie pomocy (efektywne), lub zorganizowanie
odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

odpowiedz

pomocy (efektywne) w celu zaspokojenia potrzeb osoby
behawioralna wymagajÄ…cej pomocy, lub nierobienie niczego  w
behawioralna
behawioralna
behawioralna
zależności od oceny opłacalności
Empatia a zachowania pomocne Empatia a zachowania pomocne
Znaczenie czynników sytuacyjnych Znaczenie czynników sytuacyjnych
 From Jerusalem to Jericho , czyli sytuacyjne i dyspozycyjne  37 Who Saw Murder Didn't Call , czyli dyfuzja odpowiedzialności
uwarunkowania zachowań pomocnych (Darley, Batson, 1973) (Latane, Darley, 1968)
Zgodnie z wersją wydarzeń rozpowszechnioną
Mały Średni Duży
Mały Średni Duży
Mały Średni Duży
Mały Średni Duży
Mały Średni Duży
Mały Średni Duży
Mały Średni Duży
Mały Średni Duży
przez  The Times w nocy 13.03.1964
pośpiech pośpiech pośpiech
pośpiech pośpiech pośpiech
pośpiech pośpiech pośpiech
pośpiech pośpiech pośpiech
pośpiech pośpiech pośpiech
pośpiech pośpiech pośpiech
pośpiech pośpiech pośpiech
pośpiech pośpiech pośpiech
28-letnia kobieta znana jako "Kitty" Genovese
Przypowieść o
Przypowieść o
Przypowieść o
Przypowieść o
Przypowieść o
Przypowieść o
Przypowieść o
Przypowieść o
Dobrym
Dobrym została zamordowana przed wejściem do
Dobrym
Dobrym
Dobrym
Dobrym
Dobrym
Dobrym
3,80 2,00 1,00 2,26
3,80 2,00 1,00 2,26
3,80 2,00 1,00 2,26
3,80 2,00 1,00 2,26
Samarytaninie
Samarytaninie
Samarytaninie
Samarytaninie
Samarytaninie
Samarytaninie
Samarytaninie
Samarytaninie
swojego domu. Zdarzenie, które trwało łącznie
Możliwości
Możliwości ok. 30 minut, obserwowało 38 osób, z których
Możliwości
Możliwości
Możliwości
Możliwości
Możliwości
Możliwości
zatrudnienia
zatrudnienia
zatrudnienia
zatrudnienia
zatrudnienia
zatrudnienia
zatrudnienia
zatrudnienia
1,67 1,67 0,50 1,33
1,67 1,67 0,50 1,33
1,67 1,67 0,50 1,33
1,67 1,67 0,50 1,33
tylko jedna przedzwoniła na policję.
absolwentów
absolwentów
absolwentów
absolwentów
absolwentów
absolwentów
absolwentów
absolwentów
Zdarzenie to zainicjowało prace psychologów
3,00 1,82 0,70
3,00 1,82 0,70
3,00 1,82 0,70
3,00 1,82 0,70
społecznych, którzy stworzyli koncepcję
 rozproszenia (dyfuzji) odpowiedzialności
Wyniki analizy wariancji: Istotny tylko efekt główny  pośpiechu ,
nieistotny efekt rodzaju zadania, ani efekt interakcji
4
Empatia a zachowania pomocne Empatia a zachowania pomocne
Dyfuzja odpowiedzialności Model niesienia pomocy
(Darley, Latane, 1987)
(Darley, Latane, 1968)
1. musi zauważyć że coś się stało
1. musi zauważyć że coś się stało
zauważyć
zauważyć
100,0%
2. musi zinterpretować zdarzenie jako wypadek
2. musi zinterpretować zdarzenie jako wypadek
zinterpretować wypadek
zinterpretować wypadek
80,0%
OBSERWATOR
OBSERWATOR
OBSERWATOR
OBSERWATOR
OBSERWATOR
OBSERWATOR
OBSERWATOR
OBSERWATOR
3. musi dojść do wniosku, że jest
60,0% 3. musi dojść do wniosku, że jest
odpowiedzialny za to, co siÄ™ dzieje, za
odpowiedzialny
odpowiedzialny za to, co siÄ™ dzieje, za
odpowiedzialny
to co może się stać
to co może się stać
40,0%
4. musi wybrać formę interwencji
4. musi wybrać formę interwencji
wybrać formę
wybrać formę
20,0%
5. po podjęciu decyzji musi interweniować
5. po podjęciu decyzji musi interweniować
interweniować
interweniować
0,0%
brak świadków 1 świadek 4 świadków
Empatia a zachowania pomocne Empatia a zachowania pomocne
Dylematy moralne Dylematy moralne
Badania M. Hausera, J. Greene i współpracowników z
Dylemat zwrotnicy Dylemat mostka
Uniwersytetu Harvarda:
Dylemat zwrotnicy
Bezosobowe pogwałcenie norm
Aktywność kory przedczołowej odpowiedzialnej za
myślenie abstrakcyjne
Dylemat mostka
Osobowe pogwałcenie norm
Aktywność ciała migdałowatego
DÅ‚ugi czas podejmowania decyzji  zepchnÄ™
Empatia a zachowania pomocne
BIBLIOGRAFIA
Dylematy moralne
Literatura obowiÄ…zkowa (do egzaminu):
Literatura obowiÄ…zkowa (do egzaminu):
Literatura obowiÄ…zkowa (do egzaminu):
Literatura obowiÄ…zkowa (do egzaminu):
Badania A. Damasio i M. Hausera z Uniwersytetu Harvarda:
Eisenberg, N. (2005). Empatia i współczucie. W: Lewis, M. i Haviland-Jones, J.M. (red.)
Psychologia emocji. Gdańsk: GWP (s. 849-862)
Pacjenci, którym usunięto fragment tkanki nerwowej w
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
brzuszno-środkowej części kory przedczołowej
Batson, C.D., Shaw, L.L. (1991). Evidence for Altruism: Toward of Pluralism Motives.
Psychological Inquiry, Vol. 2, No. 2, 107-122
Rozwiązywanie dylematów, takich jak:
Bierhoff, H.W. (2002). Prosocial Behaviour. Hove, East Sussex: Psychology Press.
Darley, J., i Latane, B. (1968). BYSTANDER INTERVENTION IN EMERGENCIES: DIFFUSION OF
Czy podczas ucieczki porzuciłbyś dziecko, by pozbyć się balastu?
RESPONSIBILITY. Journal of Personality and Social Psychology, 8(41), 377-383.
Davis, M.H. (2001). Empatia. O umiejętności współodczuwania. Gdańsk: GWP
Czy zabiłbyś swoje dziecko, aby uratować 20 innych osób?
Karyłowski, J. (1982). O dwóch typach altruizmu. Badania nad endo- i egzocentrycznymi z
ródłami
podejmowania bezinteresownych działań na rzecz innych ludzi. Wrocław: Ossolineum
Wyniki: u pacjentów z ww. uszkodzeniem kory przedczołowej
Piliavin, J.A. i Charng, H.W. (1990). ALTRUISM: A review of recent theory and research. Annual
brak przeżywania dylematów moralnych, rozterek, Review of Sociology, Vol. 16 Issue 1, 27-65
Wojciszke, B. (2002). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa:
emocjonalnych cierpień,  racjonalne decyzje podejmowane z
Wydawnictwo Naukowe  Scholar (s. 313-344).
zimnÄ… krwiÄ…
5
Ile osób zareagowało w ciągu 6 minut
Ile osób zareagowało w ciągu 6 minut
Ile osób zareagowało w ciągu 6 minut
Ile osób zareagowało w ciągu 6 minut