2
EMOCJE POZYTYWNE, EMOCJE NEGATYWNE
ZNACZENIE ZNAKU EMOCJI
EMOCJE NEGATYWNE EMOCJE POZYTYWNE
EMOCJE NEGATYWNE EMOCJE POZYTYWNE
EMOCJE NEGATYWNE EMOCJE POZYTYWNE
EMOCJE NEGATYWNE EMOCJE POZYTYWNE
sygnalizują oddalanie się od celów, sygnalizują zbliżanie się do
niepowodzenie lub zagrożenie celów, powodzenie lub szansę
WYKA
AD 5.
niepowiedzeniem ich realizacji. na powiedzenie w ich realizacji
ROLA EMOCJI POZYTYWNYCH
są odczuwane jako coś są odczuwane jako coś
nieprzyjemnego, przykrego przyjemnego
OPTYMIZM I NADZIEJA
najczęściej wiążą się ze raczej nie wiążą się ze
specyficznymi dla nich programami specyficznymi dla nich
działania (strach: ucieczka, gniew: programami działania
atak, wstręt: oddalenie się od
Psychologia emocji i motywacji
Psychologia emocji i motywacji
Psychologia emocji i motywacji
Psychologia emocji i motywacji
z
ródła wstrętu lub jego odrzucenie)
Dr Mariusz Zięba, SWPS
i gotowością do działania
1
3 4
OPTYMIZM JAKO TENDENCJA DO WARTOŚCIOWANIA OPTYMIZM JAKO TENDENCJA DO WARTOŚCIOWANIA
INKLINACJA POZYTYWNA (CZAPIC
SKI) INKLINACJA POZYTYWNA (CZAPIC
SKI)
Mechanizmy wartościowania  układ nagrody (wzmocnienia
Przykładowe przejawy inklinacji pozytywnej:
pozytywnego) i układ kary (wzmocnienia negatywnego) to dwa
ludzie częściej formułują pozytywne niż negatywne oceny
odrębne systemy wzmocnień. Konsekwencją tej odrębności są
siebie, innych osób, zjawisk i obiektów
m.in. zjawiska:
ludzie mają tendencję do umieszczania na pierwszych
Inklinacja pozytywna  skłonność do odbierania
Inklinacja pozytywna
Inklinacja pozytywna
Inklinacja pozytywna
miejscach tworzonych przez siebie list różnych obiektów tych,
rzeczywistości raczej w kategoriach pozytywnych: w sytuacjach
które są wartościowane pozytywnie
niepewnych, w których ludzie mogą z równym
sygnały pozytywne są szybciej niż sygnały negatywne
prawdopodobieństwem oczekiwać zdarzeń zarówno
rozpoznawane i przetwarzane, a także w większym stopniu
pozytywnych, jak i negatywnych, większa jest częstotliwość
skupiają uwagę
pojawiania się ocen i oczekiwań pozytywnych.
we wspomnieniach odnoszących się do określonego
Efekt negatywności  większy wpływ ocen negatywnych niż
Efekt negatywności
Efekt negatywności
Efekt negatywności
przedziału czasowego dominują wspomnienia pozytywne
pozytywnych na sądy i zachowania oraz wyższa wartość
w procesie przetwarzania informacji pozytywnych dominuje
informacyjna ocen negatywnych niż pozytywnych,
reguła zgodności emocjonalnej, zaś wobec informacji
np. pojedyncza cecha negatywna burzy całe pozytywne wrażenie,
negatywnych większe znaczenie ma reguła zgodności
potencjalne straty wyżej ważą, niż potencjalne zyski
opisowej
5 6
THE BROADEN-AND-BUILD THEORY
ROLA EMOCJI POZYTYWNYCH
THE BROADEN-AND-BUILD THEORY (B. FREDRICKSON) THE BROADEN EFFECT
THE BROADEN-AND-BUILD THEORY THE BROADEN EFFECT
THE BROADEN-AND-BUILD THEORY THE BROADEN EFFECT
THE BROADEN-AND-BUILD THEORY THE BROADEN EFFECT
Doświadczanie emocji pozytywnych:
Doświadczanie emocji pozytywnych
Doświadczanie emocji pozytywnych The BROADEN Effect: pozytywne emocje na pewien krótki
Doświadczanie emocji pozytywnych BROADEN
BROADEN
BROADEN
czas poszerzają pole uwagi oraz poprawiają myślenie.
zmienia umysł  zwiększa zakres uwagi, poszerza
repertuar zachowań, poprawia intuicję i kreatywność
korzystnie wpływa na funkcjonowanie organizmu  obniża
poziom pobudzenia układu sercowo-naczyniowego
będącego efektem stresu, poprawia funkcjonowanie
układu immunologicznego
jest predyktorem zdrowia fizycznego i psychicznego 
zwiększa odporność na trudności, poziom odczuwanego
szczęścia, zmniejsza odczuwanie bólu itp.
jest predyktorem długości życia
1
7 8
THE BROADEN-AND-BUILD THEORY THE BROADEN-AND-BUILD THEORY
THE BUILD EFFECT THE UNDO EFFECT
THE BUILD EFFECT THE UNDO EFFECT
THE BUILD EFFECT THE UNDO EFFECT
THE BUILD EFFECT THE UNDO EFFECT
The Build Effect: pozytywne emocje pobudzają rozbudowę The UNDO Effect: pozytywne emocje usuwają ślady
Build UNDO
Build UNDO
Build UNDO
osobistych i społecznych zasobów, a przez to korzystnie przeżywania emocji negatywnych  zmniejszają wzbudzone
wpływają na zadowolenie z życia. przez emocje negatywne pobudzenie organizmu
.
zwiększenie
zwiększenie
zwiększenie
zwiększenie
zasobów
zasobów
zasobów
zasobów
pozytywne zadowolenie
pozytywne zadowolenie
pozytywne zadowolenie
pozytywne zadowolenie
emocje z życia
emocje z życia
emocje z życia
emocje z życia
9 10
Transakcyjna teoria stresu (Lazarus & Folkman)
Emocje pozytywne w stresie (Folkman, 1997)
Adaptacyjna rola emocji pozytywnych Zrewidowany model transakcji stresowej
y
ródła emocji pozytywnych w procesie stresu:
Emocje pozytywne pełnią rolę adaptacyjną w ramach
radzenia sobie ze stresem: Pozytywne przewartościowanie  poznawcze
przekształcenia sytuacji stresowej tak, by ukazała się ona
Emocje pozytywne (np. nadzieja, optymizm) podtrzymują
w lepszym świetle i by widoczne były pozytywne aspekty
wysiłki zaradcze  m.in. ze względu na to, że wiążą się
sytuacji
one z poczuciem własnej wartości i wysoką samooceną,
Radzenie sobie skoncentrowane na problemie  w
oraz motywacyjną tendencją do dążenia (a nie unikania)
sytuacji, gdy z
ródło stresu jest niekontrolowalne (np.
Dostarczają momentów wytchnienia  przeżywanie chwil
choroba) strategia ta wymaga koncentrowania się na
radości i pozytywnego nastroju umożliwia dystrakcję od obszarach, które kontroli podlegają (np. poprawa
warunków leczenia)
obciążeń i ochronę zasobów
Kreowanie pozytywnych zdarzeń i nasycanie zwykłych
Biorą udział w odbudowywaniu zasobów  m.in. dzięki
zdarzeń pozytywnym afektem  celowe działania, które
wspieraniu korzystania ze wsparcia społecznego
pozwalają na czasowe  zajęcie się czymś innym , np.
organizowanie rozrywek dla osoby chorej.
11 12
Emocje pozytywne w stresie (Folkman, 1997) Emocje pozytywne w stresie (Folkman, 2008)
Zrewidowany model transakcji stresowej Radzenie sobie skoncentrowane na znaczeniu
Ocena poznawcza Radzenie sobie Wynik zdarzenia Wynik emocjonalny
Radzenie sobie skoncentrowane na znaczeniu (Meaning-
focused coping):
zdarzenie
Poszukiwanie korzyści (Benefit Finding)  niezależnie do
tego, czy korzyści są rzeczywiste, czy też są złudzeniem, są
emocje
Skoncentrowane
korzystny
one adaptacyjne
pozytywne
Wyzwanie
na problemie
Zagrożenie
Zauważanie korzyści (Benefit Reminding)  różnica
Skoncentrowane
Strata/Krzywda
na emocjach w stosunku do poszukiwania korzyści jest taka, że
niekorzystny DYSTRESS
DYSTRESS
DYSTRESS
DYSTRESS
 poszukiwanie dotyczy wyniku / konsekwencji zdarzenia.
Radzenie sobie z celami (Adaptive Goal Processes)
radzenie sobie
przywracają podtrzymują emocje
 zmiana hierarchii celów, znajdowanie nowych celów.
skoncentrowane
zasoby radzenie sobie pozytywne
na znaczeniu
Zmiana priorytetów (Reordering Priorities)  oparta
o system wartości zmiana priorytetów życiowych
Nasycanie zdarzeń pozytywnym afektem (Infusing Ordinary
emocje negatywne
Events with Positive Meaning)
2
13 14
OPTYMIZM I NADZIEJA OPTYMIZM  RÓśNE UJ
CIA
OPTYMIZM I NADZIEJA  CZY TO S
EMOCJE? OPTYMIZM
Optymizm i nadzieja mogą być rozumiane jako: Optymizm to zgeneralizowane oczekiwanie pozytywnych
zdarzeń (sfera poznawcza), któremu towarzyszy odczuwanie
zbiór podstawowych założeń i przekonań nt. świata (jest dobry,
pozytywnych emocji (sfera afektywna).
przychylny) i/lub swoich możliwości (jestem sprawny, uda mi
się osiągnąć moje cele), które mogą być aktywizowane w
Dwa główne ujęcia optymizmu:
konkretnych sytuacjach i wpływać na ich interpretację  w tym
Optymizm dyspozycyjny (Carver i Scheier)  oczekiwanie
Optymizm dyspozycyjny
Optymizm dyspozycyjny
Optymizm dyspozycyjny
znaczeniu są zatem ważnymi elementami wiedzy osobistej,
pozytywnych zdarzeń, przekonanie że prawdopodobieństwo
wpływającymi na proces oceny poznawczej i jej rezultat w
zdarzeń pozytywnych jest wysokie, a negatywnych niskie
postaci określonych emocji (np. radości)
Optymizm atrybucyjny (Seligman)  tendencja do wyjaśniania
Optymizm atrybucyjny
Optymizm atrybucyjny
Optymizm atrybucyjny
złożone emocje będące rezultatem oceny poznawczej zdarzeń
zdarzeń pozytywnych w kategoriach atrybucji wewnętrznych,
lub sytuacji odnoszących się do przyszłości  np. zgodnie
stabilnych i globalnych, a zdarzeń negatywnych w kategoriach
z modelem OCC (Ortony, Clore i Collins), nadzieja to reakcja
atrybucji zewnętrznych, zmiennych i specyficznych
afektywna na korzystne konsekwencje dla Ja zdarzeń
dotyczących przyszłości
15 16
OPTYMIZM DYSPOZYCYJNY (SCHEIER I CARVER) OPTYMIZM DYSPOZYCYJNY (SCHEIER I CARVER)
REGULACYJNA ROLA OPTYMIZMU REGULACYJNA ROLA OPTYMIZMU
Z wielu badań empirycznych wynika, iż optymizm pozytywnie
Podstawowe założenia dotyczące aktywności ludzi:
wiąże się z poziomem dobrostanu psychicznego (well-being),
Ważnym motywem ludzkiej aktywności jest dążenie do
w tym również po przeżyciu trudnej lub krytycznej sytuacji
osiągania wyznaczonych sobie celów  pożądanego stanu
Przykład badania:
rzeczy czy też wartości
kobiety dokonujące aborcji
Ważnym czynnikiem wewnętrznym decydującym o wyborze
pomiar optymizmu, poczucia skuteczności, samooceny oraz
celów i ukierunkowaniu aktywności jest dyspozycyjny
depresji
optymizm
godzinę przed zabiegiem, pół godziny po zabiegu, 3 tygodnie
Optymizm to oczekiwanie w przyszłości zdarzeń pozytywnych,
póz
niej
dobrych dla jednostki, oraz wiara w to, że zdarzenia
optymistki charakteryzowały się niższym niż pesymistki
niepomyślne będą się pojawiały rzadko lub wcale
poziomem depresji przed zabiegiem i wyższym poziomem
adaptacji po zabiegu
W obliczu trudności optymizm skłania do zwiększania wysiłku,
a pesymizm powoduje pojawienie się wątpliwości i wpływ optymizmu na poziom adaptacji jest dwutorowy:
bezpośredni oraz pośredni przez zwiększanie poczucia
niezdecydowania
skuteczności osobistej
17
OPTYMIZM DYSPOZYCYJNY (SCHEIER I CARVER) NADZIEJA  RÓśNE UJ
CIA
REGULACYJNA ROLA OPTYMIZMU RODZAJE NADZIEI (KOZIELECKI)
Optymizm pozytywnie wiąże się ze stosowaniem adaptacyjnych
Cechy Partykularna Generalna
strategii copingu.
Pasywna nadzieja Pasywna nadzieja
Optymiści częściej niż pesymiści:
Pasywna
partykularna generalna
stosują strategie radzenia sobie ze stresem nastawione na
(przekonanie, że po (trwałe, ogólne
problem
okresie biernego przekonanie, że przyszłość
traktują sytuację trudną jako coś realnego i nie stosują
oczekiwania człowiek przyniesie wartościowe
nieadaptacyjnych mechanizmów wypierania zagrażającej
osiągnie pewien cel) i dobre rzeczy)
wiedzy
Aktywna nadzieja Aktywna nadzieja
Aktywna
poszukują wiedzy i informacji o sytuacji trudnej i właściwych
partykularna generalna
sposobach postępowania
(przekonanie, że dzięki (trwałe, ogólne
łatwiej i szybciej akceptują sytuację
swoim staraniom człowiek przekonanie, że w
osiągnie pewien cel) przyszłości będą osiągnięte
poszukują dobrych stron sytuacji i ew. korzyści
ważne zadania i doniosłe
stosują poczucie humoru jako strategię obniżania napięcia
cele, dzięki czemu życie
emocjonalnego (a nie np. używki)
będzie miało głębszy sens)
3
19 20
NADZIEJA Znaczenie funkcjonalne nadziei na sukces
NADZIEJA NA SUKCES Nadzieja a przystosowanie
Nadzieja na sukces (Snyder) to pozytywny stan motywacyjny,
Nadzieja u badanych dzieci jest pozytywnie skorelowana
oparty na powiązanych ze sobą wzajemnie dwu rodzajach
z postrzeganiem przez nie ich własnych kompetencji:
przekonań:
kompetencje szkolne (r = 0,35 do 0,59)
przekonanie o posiadaniu silnej woli  przekonanie
przekonanie o posiadaniu silnej woli
przekonanie o posiadaniu silnej woli
przekonanie o posiadaniu silnej woli
akceptacja społeczna (r = 0,23 do 0,43)
osoby, że potrafi zainicjować dążenie do celu po wybranej
atrakcyjność fizyczna (r = 0,00 do 0,46)
drodze i wytrwać w nim, mimo napotykanych przeszkód
Nadzieja wiąże się z lepszym funkcjonowaniem
(agency)
pozytywne korelacje z pozytywnymi stanami afektywnymi
przekonanie o umiejętności znajdowania rozwiązań 
przekonanie o umiejętności znajdowania rozwiązań
przekonanie o umiejętności znajdowania rozwiązań
przekonanie o umiejętności znajdowania rozwiązań
(r = 0,35 do 0,59)
spostrzeganie siebie jako osoby zdolnej i zaradnej, a
negatywne korelacje z negatywnymi stanami afektywnymi
przez to będącej w stanie wymyślić lub poznać jeden lub
(r =  0,47 do  0,50)
więcej skutecznych sposobów prowadzących do
im wyższy poziom nadziei, tym więcej pozytywnych myśli,
osiągnięcia celu (pathways) a mniej negatywnych (w okresie 28 dni objętych badaniem)
21 22
Znaczenie funkcjonalne nadziei na sukces Znaczenie funkcjonalne nadziei na sukces
Nadzieja a osiągnięcia Nadzieja a rozwiązywanie problemów
Nadzieja jest predyktorem stosowania strategii radzenia
Nadzieja nie jest skorelowana z poziomem inteligencji
sobie: nastawionych na problem oraz planowania
ogólnej, ale jest skorelowana z wynikami testów
osiągnięć szkolnych (np. Iowa Basic Tests of Skills)
Wysoki poziom nadziei wiąże się ze stawianiem sobie
większej ilości i trudniejszych celów
W innym badaniu wzięło udział 100 dziewcząt i 100
chłopców zaczynających naukę w college. Wyższy
Osoby o wysokim poziomie nadziei myśląc o swoich
poziom nadziei na początku nauki okazał się być
celach spodziewają się, że osiągną w ich realizacji raczej
predyktorem ich lepszych wyników (średnia ocen) oraz
sukces, a nie porażkę
ukończenia nauki.
Nadzieja (kombinacja nadziei jako cecha i jako stan)
okazała się też być predyktorem lepszych osiągnięć
sportowych wśród badanych (nie miały znaczenia takie
cechy jak samoocena, zaufanie do siebie oraz nastrój)
23 24
Znaczenie funkcjonalne nadziei na sukces
NADZIEJA A OPTYMIZM
Nadzieja a zdrowie i choroba NADZIEJA NA SUKCES A DYSPOZYCYJNY OPTYMIZM
Zarówno nadzieja na sukces (Snyder) jak i dyspozycyjny
W grupie pacjentów z uszkodzeniem rdzenia kręgowego
optymizm (Scheier i Carver) to oczekiwania dotyczące
nadzieja była związana z lepszą adaptacją oraz
pozytywnych zdarzeń w przyszłości
mniejszym poziomem depresji
W badaniach empirycznych zebrano wiele danych wskazujących
Studentki college o wyższym poziomie nadziei posiadają
na podobieństwo tych zmiennych:
więcej wiedzy nt. raka (kontrolowano uprzednie na ogół wysoki poziom korelacji między optymizmem i nadzieją na
sukces
doświadczenia, poziom osiągnięć w nauce oraz nastrój)
podobna rola funkcjonalna (zwiększanie aktywności, wysiłku
Nadzieja jest mechanizmem wpływającym na percepcję
i motywacji do działania)
bólu. Pacjenci o wyższym poziomie nadziei doświadczają
Zdaniem Snydera i współpracowników (2002):
mniejszego bólu i tolerują ból odczuwany w czasie dwa
Podobieństwo dotyczy optymizmu oraz jednej ze skal nadziei na
razy dłuższym niż pacjenci o niskim poziomie nadziei.
sukces: przekonania o posiadaniu siły woli (agency)
Nadzieja na sukces (cała skala) jest lepszym niż optymizm i inne
Nadzieja wspiera też dostrzeganie korzyści uzyskiwanych
podobne konstrukty predyktorem konstruktywnego radzenia sobie
w wyniku doświadczanej przez osoby choroby.
z trudnościami i przystosowania się
4
25 26
NADZIEJA Rola funkcjonalna nadziei podstawowej
NADZIEJA PODSTAWOWA Konkluzje z badań
Nadzieja podstawowa (Erikson, Trzebiński i Zięba) to
Zarówno w sytuacji straty, jak i porażki, nadzieja
przeświadczenie o dwóch cechach świata:
podstawowa wspiera konstruktywne reakcje:
Świat ma uniwersalny porządek i zawarty jest w nim
Świat ma uniwersalny porządek i zawarty jest w nim
Świat ma uniwersalny porządek i zawarty jest w nim
Świat ma uniwersalny porządek i zawarty jest w nim
ogólny sens Ułatwia akceptację nieodwracalności strat. Umożliwia
ogólny sens. W świecie istnieją pewne uniwersalne strat
ogólny sens strat
ogólny sens strat
regularności, których szczególnym przypadkiem staje się
wycofanie zaangażowania w stratę i ułatwia
los jednostki. Świat ma sens, a fakty które mają w nim
koncentrację na nowej sytuacji życiowej. W ten sposób,
miejsce, nabierają znaczenia ze względu na ten  sens .
między innymi, nadzieja chroni przed zaburzeniami
Świat jest generalnie przychylny człowiekowi. Mieć posttraumatycznymi
Świat jest generalnie przychylny człowiekowi
Świat jest generalnie przychylny człowiekowi
Świat jest generalnie przychylny człowiekowi
nadzieję, to wierzyć i oczekiwać, że w świecie można
W sytuacji porażki lub trudności w osiągnięciu celu,
porażki
porażki
porażki
generalnie spotkać więcej dobrego niż złego, że nasze
silniejsza nadzieja podstawowa sprzyja zaangażowaniu
najistotniejsze plany i wartości - moje, mojej grupy lub
w zagrożony cel.
ludzi w ogóle - są potencjalnie realizowalne i że zawsze
w ostateczności możemy liczyć na wsparcie innych. Nadzieja podstawowa wspomaga budowę nowej
tożsamości oraz rozwojowe zmiany w osobowości po
wystąpieniu zdarzeń traumatycznych.
27
Rola funkcjonalna nadziei podstawowej
BIBLIOGRAFIA
Konkluzje z badań
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Niektóre pozycje, z których korzystałem przygotowując wykład:
Carver, Ch. S., Scheier, M. F. (2002). The hopeful optimist. Psychological Inquiry, 13 (4), 288-290.
Jeśli nastąpi zmiana podważająca dotychczasowy ład życia,
Fredrickson, B. L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2, 300
319.
nadzieja podstawowa sprzyja tworzeniu się pozytywnej postawy
Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build
wobec zmian
theory of positive emotions. American Psychologist, 56, 218 226.
Fredrickson, B. L., Mancuso, R. A., Branigan, C., & Tugade, M. M. (2000). The undoing effect of positive
Nadzieja jest warunkiem otwartości na nowe doświadczenia.
emotions. Motivation and Emotion,24, 237 258.
Wzmacnia tendencję szukania nowych informacji i nowych
Kozielecki, J. (2006). Psychologia nadziei. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie  Żak
A
aguna M. (2006). Optymizm i nadzieja a intencja założenia własnej firmy. Przegląd Psychologiczny, 49
relacji oraz sprzyja formowaniu się pozytywnych postaw wobec
(4), 193-217.
nowości. Sprzyja bowiem oczekiwaniu porządku i sensu nowych
Snyder, C. R. (2002). Hope theory: rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13 (4), 249-275.
sytuacji oraz ich pozytywności Snyder, C. R., Cheavens, J., Michael i S. T. (1999). Hoping. W: C. R. Snyder, (red.), Coping: The
psychology of what works (s. 205-251). New York: Oxford University Press.
Nadzieja umożliwia budowanie nowego ładu (np. kształtowanie
Snyder, C.R., Sympson, S.C, Michael, S.T. i Cheavens, J. (2002). Optimism and hope constructs:
variants on a positive expectancy theme. W: E.C. Chang, Optimism & pessimism. Implications for
się nowej tożsamości) po stracie lub po zmianie sytuacji
theory, research and practice, s. 101-123, Washington: APA
życiowej. Dostarcza bowiem argumentów za potencjalnym
Trzebińska, E. (2008). Psychologia pozytywna. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Trzebiński, J i Zięba, M. (2003). Nadzieja, strata i rozwój. Psychologia Jakości Życia, 2, 1, 5-35.
istnieniem sensu własnego życia (egzystencji grupy, czy kultury)
Trzebiński, J. i Zięba, M. (2004). Basic Hope as a World-View. Polish Psychological Bulletin, 35, 3, 173-
i tym samym zwiększa odwagę i motywację w jego
182.
poszukiwaniach.
5