8652217872

dziej sprzyjać rozwojowi jednych funkcji psychicznych, w mniejszym zaś stopniu innych. Oznacza to - zdaniem Sowińskiej (1993) - że dla wszechstronnego rozwoju dziecka ważne jest, by sytuacje w jakich działa były bogate, różnorodne i wyzwalały wielostronną aktywność. Preferować należy przy tym aktywność będącą wyrazem przekraczania progu własnych możliwości, angażującą funkcje wewnętrzne nie w pełni jeszcze ukształtowane, nawiązującą do częściowo tylko wykorzystanego potencjału rozwojowego (chodzi o uwzględnienie sfery najbliższego rozwoju). Wewnętrzny potencjał związany jest przede wszystkim z wiekiem rozwojowym, fazą w jakiej znajduje się dane dziecko, z osiągniętym wcześniej poziomem mechanizmów regulacyjnych, a więc jest indywidualną właściwością każdej jednostki. Mimo to można jednak wyodrębnić pewne sekwencje zmian rozwojowych, które są podobne u wszystkich dzieci. Fakt ten powoduje, ze wobec dziecka znajdującego się w określonej fazie rozwojowej otoczenie społeczne kieruje pewne oczekiwania określające charakter i poziom kompetencji zgodnych z tym, co stanowi w danej kulturze normę rozwojową. Owe oczekiwania społeczne określane są mianem „zadań rozwojowych".

Zgodnie z koncepcją Havighursta (za: Sowińska 1993, s. 10) na okres późniejszego dzieciństwa (6-12 lat) przypadają następujące zadania rozwojowe:

•    uczenie się umiejętności fizycznych niezbędnych w zwykłych grach;

•    kształtowanie zdrowych postaw w stosunku do siebie w miarę wzrastania organizmu;

•    uczenie się współżycia z rówieśnikami;

•    uczenie się roli właściwej dla płci męskiej lub żeńskiej;

•    rozwijanie podstawowych umiejętności czytania, pisania i liczenia;

•    rozwój pojęć koniecznych w życiu codziennym;

•    kształtowanie sumienia, moralności i skali wartości;

•    osiąganie samodzielności;

•    rozwój postaw społecznych w stosunku do grup społecznych i instytucji. Dziecko realizuje i opanowuje owe zadania rozwojowe wyłącznie w toku

własnej aktywności, przede wszystkim zaś aktywności wynikającej z osobistych dążeń, potrzeb i możliwości. Taka wewnętrzna motywacja powoduje, iz podjęte zadania są na ogół dla niego osiągalne i w tym sensie stają się motorem rozwoju.

Rozpatrywanie rozwoju w kategoriach zadań rozwojowych ma ogromne znaczenie dla zrozumienia istoty działań edukacyjnych mających na celu wspomaganie tegoż rozwoju. Zadania owe nie stanowią bowiem jedynie prostych, wyizolowanych reakcji czy czynności, które trzeba opanować, lecz obejmują określone, całościowo traktowane, kompetencje niezbędne do funkcjonowania w kontakcie z otaczającą rzeczywistością - stanowią pewne całościowe sekwencje działalności jednostki.

Kształtowanie tak pojmowanych kompetencji wymaga zapewnienia odpowiednich warunków do nabywania doświadczeń organizujących się - jak już wiemy - w wewnętrzne struktury psychiczne. Stanie się to możliwe wówczas, gdy poznawanie rzeczywistości i relacji w niej zachodzących odbywać będzie się na drodze własnej różnorakiej aktywności w sytuacjach, w których występują wielostronnie powiązane ze sobą różnorodne elementy włącznie z samym dzieckiem jako podmiotem tych sytuacji. Koncepcję pedagogiczną zakładającą możliwość

58