8748916427

skutki własnych działań. Dochodzą do tego mechanizmy kontroli informujące o zmianach, jakim ulega człowiek w przypadku zagrożenia. Na ich podstawie mogą uaktywniać się w psychice niepokoje i lęki wywołane czynnikami zewnętrznymi, których jest tak wiele we współczesnym świecie. Występowanie i nasilanie się różnych obaw wiąże się także z rozwojem dojrzewania społecznego¹. Widać to szczególnie w przygotowywaniu się młodego człowieka do podejmowania określonych ról społecznych w dorosłym już życiu. Proces ten wskazuje na różne możliwości intelektualne ucznia czy związane z tym deficyty rozwojowe. Dlatego niezwykle ważne w procesie rozwijania osobowości jest uwzględnianie oprócz wewnętrznych również zewnętrznych mechanizmów motywacyjnych. To one powinny przyczyniać się do wytwarzania w młodzieży świadomości celów oraz przekonań o możliwości ich realizacji. Kierując się wiedzą psychologiczną, polonista jest zdolny dostosować sytuacje lekcyjne do potrzeb i możliwości swoich uczniów, da im tym samym szansę autokreaqi, rozwoju podsystemu ich własnego „ja" czy przeżyć wyższych kategorii².

Psychologiczny punkt widzenia musi łączyć się ściśle z nauczycielską wiedzą z zakresu socjologii. Dobra orientacja w jej zagadnieniach pozwala wyraźniej uzmysłowić sobie, iż każda osoba - także dziecko - żyje w konkretnej rzeczywistości. Do czynników środowiskowych, wywierających wpływ na młodzież, należy zaliczyć dom rodzinny, grupę rówieśniczą i wydarzenia z życia społecznego. Mogą one zarówno blokować rozwój podmiotu czy zagrażać jego życiu, jak też stać się motorem twórczych i transpersonalnych działań³. Wśród tych ostatnich trzeba widzieć między innymi uczniowską chęć zabierania głosu na tematy życia publicznego. Bez wątpienia trafne rozeznanie sytuacji sozologicznej młodego człowieka, podbudowane solidną wiedzą z tego zakresu, pomaga poloniście dobrać właściwe treści nauczania i dostosować je do potrzeb swoich wychowanków. Solidna psychologiczna i socjologiczna diagnoza daje szansę wychodzenia w edu-kaq'i polonistycznej naprzeciw problemom oraz oczekiwaniom młodych ludzi, pozwala na przygotowanie ich do aktywnego udziału w życiu, czyni z nich świadomych odbiorców kultury i literatury.

Na temat istotnej roli międzyosobniczej komunikacji wypowiadał się Jean Piaget⁴. Z nią też ściśle łączył proces naśladownictwa. Chodzi w nim o to, że dziecko od najmłodszych lat uczy się naśladować otaczającą rzeczywistość.

14

1

   Por. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, red. M. Żebrowska, Warszawa 1966, s. 410-455; także J. Reykowski, Osobowość, s. 194-218; S. Mika, Psychologia społeczna, Warszawa 1981; E. Aronson, Człowiek istota społeczna, przeł. J. Radzicki, Warszawa 2001.

2

   H. Maslow, W stronę psychologii istnienia, Warszawa 1986.

3

   Por. E. Aronson, op. cit.

4

   Por. J. Piaget, Studia z psychologii dziecka, Warszawa 1966.