9157474284

odwrócić skibę, trzeba było dokonać dwukrotnej orki na kierunkach prostopadłych. Orka na poprzecznym kierunkach świadczy o zastosowaniu radła lub sochy.

Stosowano jarzma, które sprzęgały dwie sztuki bydła. Do orki początkowo stosowano woły. Do jarzma przymocowywano narzędzia służące do orki. Orka konna jest wymysłem współczesnym. Dawniej koń był zwierzęciem nieczystym.

Najstarszym typem radła było radło wykonane z jednego fragmentu drewna, w tym części pnia. Było to radło bose, bez okuć metalowych. Grzędziel to trzymadło, za pomocą którego przymocowywano radło do jarzma.

Stosowano radła krzywogrzędzielowe. Czasami stosowano też grzędziel prostą. Oba typy to radła bose. Istniały też radła o wygiętej grzędzieli, z dodatkowym wzmocnieniem pozwalającym też na regulację kąta radła i głębokości orki.

Wyróżnia się m.in. radła rylcowe, ramowate i inne typy. Radło rylcowe pozwalały na regulację głębokości orki. Dołączano do nich metalowy krój element przed płozą przypominający ostry nóż, który rozcinał i spulchniał ziemię jeszcze przed samym radłem. Radła rylcowe były już okute, a nie bose.

Innym przykładem radła okutego rawicą? było dodanie jednego lub dwóch kółek ułatwiających pracę. Radła takie wprowadzano wraz z prawem niemieckim. Radło z kółkami to radło koleśne. Obecnie radła koleśne są używane do orania pól ziemniaczanych.

Radła z rylcową rękojeścią również umożliwiały regulację głębokości orki. Rękojeść ta nie była już wykonywana z jednego fragmentu drewna.

Radła płozowe składały się z trzech połączonych ze sobą elementów.

Radła ramowate (obute lub bose) składały się z trzech elementów tworzących rodzaj ramy.

W Serbii stosowano radła ukośne.

Socha dwupolicowa to urządzenie o zdwojonej wydajności. Police do deszczułki ułatwiające odwracanie skib. Sochy mają rozdwojone płoty. Nazwa socha pochodzi od rosochaty, czyli rozwidlony. Wykorzystywano do ich produkcji rozwidlone gałęzie. Socha jest też częścią konstrukcyjną domów.

Sochy mogły być bose lub obute, zaopatrzone w żelazne sośniki, czyli okucia.

Socha kroiła ziemię, ale też ustawiała ją umożliwiając łatwiejsze odwrócenie skib przy orce poprzecznej. Sochy są typowe dla ziem słowiańskich, ale występowały też w Finlandii.

Kopaczki dwuzębne były innym naczyniem do spulchniania gleby.

Socha łopatkowa “ruska” posiadała ruchomą odkładnicę, którą można było przekładać na prawo lub na lewo. Socha łopatkowa przypomina już pług, którego ułożenie umożliwiało samoistne odwracanie skiby.

Radło płużne (trupica) oraz płużyce posiadały lemiesz umożliwiający odwracanie ziemi. Były kolejnym stadium rozwoju narzędzi do orania. Pługi lub wózki koleśne umożliwiały przewożenie pługa na kółkach. Później powstawały już w pełni żelazne pługi wykonywane masowo maszynowo.

Stosowano równolegle pługi koleśne i bezkoleśne.

Po zaoraniu pola i wysianiu zboża pole trzeb abyło zabezpieczyć przez ptakami i dzikami. Trzeba było zakopać ziarno, by umożliwić mu wzrost. Do tego wykorzystywana była brona. Brona jest ogólnoświatowym narzędziem rolnym.

Najprostsze bromny wykonywano z wierzchołka świerka po poobcinaniu gałęzi. Wykonywano też brony smykowe. Wytwarzano obciążającą ramę, do której przymocowywano gałęzie.

14