8748916852

tak ograniczonych ramach potrafił pokazać, jak wielką rolę

odgrywa w ludzkim życiu płciowość. Bo miłość w Lalce to nie

tylko Gustaw-Wokulski i niewdzięczna Izabela. Dotyczy wielu

20

bohateYów, co przypomniał Ludwik Bohdan Grzeniewski . Obserwacje autora obejmują świat od śmietnika do salonu, od studentów do starcćw - wszędzie widać, choćby aluzyjnie, biologiczne i obyczajowe konteksty erotyki.

Niełatwo je wypatrzyć z przyczyny chwiejnych granic znaczeniowych niektórych słów. Kiedyl Wysocki przyznaje się Wę-

21

giełkowi:    "już nie mam ciekawości do kobiet" , to wiemy,

iż myśli o obcowaniu "Cielesnym. 0 co innego chodziło młodziutkiemu Fryderykowi Chopinowi, gdy po ślubie umiłowanej

wyznawał: "Już jestem kobiet nieciekawy, bo raz tylko w ży-

22

ciu można kochać prawdziwie!" ■ Ochocki, obliczający ile razy kochał się w kobietach, ma na myśli sferę przeżyć (t. I, s. 186), podobnie Wokulski czasownikiem "kochać” oznacza stan uczuć (uduchowienie i cierpienie). To samo słowo oznacza też kopulację pary nędzarzy na śmietniku nadwiślańskim; tu nie ma wątpliwości, gdyż na ten widok w rozmyślaniach bohatera pojawia się wizja cherlawego potomstwa tej pary i przeciwstawny obraz pięknych, silnych dzieci jego i Izabeli.

Tu kontekst wyjaśnia sprawę. Nie ma takiej pewności, gdy Wąsowska mówi: "nie oddałabym się panu (\..] choćbyś mi się u nóg włóczył" II, 134). 0 duchowe czy cielesne oddanie chodzi? Kontekst zwiększa wątpliwość: "Nie mogłabym żyć z człowiekiem, który tak kochał inną kobietę jak pan to robisz". "Żyć" jest dwuznaczne, lecz trudno przypuścić, by np. e..s-hibicjonistycznie \ zwierzała się Wokulskiemu Z jakichś barier seksualnych, skoro tego nie robi wobec Izabeli. Rękopis nie usuwa wątpliwości - "oddałaby się" wpisano zamiast przekreślonego "należ” (pewnie:    należałabym), co nie dowodzi

osłabienia wydźwięku erotycznego, lecz raczej stuszowania znaczenia pewnego ubezwłasnowolnienia.

Ale "oddać się" miało wtedy sens wyraźnie seksualny. Przekonuje o tym Szalona Józefa Ignacego Kraszewskiego lub

142