9650942793

równo z literą prawa, jak i standardami rachunkowości, ale jednocześnie może być sprzeczna z ich duchem. Polega ona na posługiwaniu się normami prawnymi, wykorzystywaniu ich elastyczności i niespójności, aby w sprawozdaniach finansowych przedstawić obraz inny niż rzeczywisty dzięki naginaniu prawa i wykorzystywaniu jego luk⁸.

Negatywna postać rachunkowości kreatywnej, określana mianem rachunkowości agresywnej jest definiowana jako zamiar rozmyślnej defraudacji.⁹ W tym pojęciu mieszczą się wszystkie nieprawidłowe działania, przez niektórych błędnie kwalifikowane do „rachunkowości kreatywnej”.¹⁰ Rachunkowość agresywna związana jest z nadużywaniem swobody, którą pozostawia prawo bilansowe, tendencyjnym wyborem polityki bilansowej, a także dokonywaniem „sztucznych operacji gospodarczych”. Rachunkowość agresywna jest wypaczeniem stosowanej przez firmę polityki bilansowej, przekroczeniem jej granic. Kształtowanie zamknięcia rocznego w określonym celu ma, bowiem swoje granice, które określa nie tylko obowiązujące prawo, standardy rachunkowości, ale także zasady rachunkowości wypracowane przez teorię rachunkowości."

3. Definicja i geneza oszustwa i nadużycia gospodarczego

W literaturze spotyka się stwierdzenie, że w świecie biznesu przedsiębiorcy ponoszą koszty wytworzenia i sprzedaży swoich towarów i usług. W zakres tych kosztów wchodzą: koszty bezpośrednie takie jak robocizna, materiały, reklama, czynsze, badania i rozwój oraz oszustwa i nadużycia.¹² Jednak wymienione na końcu pozycje kosztowe mają specyficzny charakter ponieważ są one ukryte i nie mają bezpośredniego odzwierciedlenia w rachunku zysków i strat.

W najszerszym ujęciu oszustwo może oznaczać dokonane w złej wierze wprowadzenie osoby w błąd, nie wyprowadzenie osoby z błędu i następnie wykorzystanie błędu lub wyzyskiwanie niezdolności do należytego pojmowania działania np. osoby małoletniej w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (bezpośrednio lub pośrednio). Sprawca popełnia oszustwo wtedy, kiedy działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Z uwagi na konieczność działania w określonym celu oszustwo stanowi tzw. przestępstwo kierunkowe (czyli popełnione w

⁸    M. Jameson. A practical Guide to Creative accounting. Kogan Page. Londyn 1988. s.20.

⁹    K.J. Zwykle nadużycie czy narzędzie polityki. ..Rzeczpospolita". ..Dobra Firma". 17.10.2002. publikacja internetowa.

¹⁰    W. Grzegorczyk za E. Mączyńska, Kreatywna księgowość nie zawsze oznacza oszustwo. ..Rzeczpospolita".

25.11.2002. publikacja internetowa.

¹¹    Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarządzania, red. K. Sawicki. Ekspert. Wrocław 2002, s. 19.

¹²    J. T. Wells, Corporate Fraud Handbook: Prevention and Detection, LexisNexis Sp. z oo. Warszawa 2006, s. 1.