9752256495

Istotnym zagadnieniem dla ochrony praw osoby aresztowanej, jest rola i dopuszczalność bezpośredniego powoływania się na przepisy konwencji. Możliwość taką przewidują przepisy ustawy zasadniczej. ArŁ 9 Konstytucji RP stanowi, że Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. Jest to jednak tylko dyrektywa i pewnego rodzaju domniemanie przestrzegania norm międzynarodowych²², dlatego dopiero art 91 usL 1 Konstytucji zawiera legitymację dopuszczalności powoływania się na przepisy konwencji. Zgodnie z tym art ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana. W myśl ust 2 art 91 Konstytucji, umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową. Europejska Konwencja Praw Człowieka dotyczy wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, dlatego też do jej ratyfikacji w myśl art 89 ust 1 Konstytucji, wymagana była uprzednia zgoda wyrażona w ustawie.

Zasadą przedstawioną w Konwencji jest to, że nikt nie może być pozbawiony wolności z wyjątkiem enumeratywnie wymienionych przypadków i w trybie ustalonym przez prawo. Z jej art 5 ust 1 lit c wynika, że w świetle Konwencji istnieją trzy różne podstawy tymczasowego aresztowania, tj. uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu zagrożonego karą, konieczność zapobieżenia czynu zagrożonego karą oraz uniemożliwienie ucieczki po dokonaniu takiego czynu. W świetle Konwencji tymczasowy areszt jest środkiem o charakterze

²² L Garlicki, Polskie prawo konstytucyjne, Warszawa 2008, s. 140._

procesowym, gdyż jego celem jest zgodne z przepisami prawa zapobieganie uchylaniu się od wymiaru sprawiedliwości²³.

W jednym z wyroków²⁴ Trybunał wskazał ogólne zasady stosowania tymczasowego aresztowania na podstawie art 5 ust 1 lit c Konwencji. W orzeczeniu tym podkreśla, że odmowa zwolnienia z aresztu może nastąpić wyłącznie z powodu niebezpieczeństwa, że oskarżony nie będzie stawiał się na rozprawę albo, że w razie zwolnienia będzie podejmował działania szkodzące wymiarowi sprawiedliwości lub popełni nowe przestępstwo. Kwestia, czy okres pozbawienia wolności jest rozsądny, nie może być oceniana in abstracto²⁵, a kontynuacja pozbawienia wolności może być uzasadniona tylko, jeżeli zachodzą konkretne przesłanki rzeczywistej potrzeby interesu publicznego, które przeważają nad zasadą poszanowania wolności oskarżonego²⁶. Jedno z ważniejszych zaleceń Trybunału głosi, że sprawa oskarżonego aresztowanego powinna być rozpoznana w pierwszej kolejności, ze szczególną starannością²⁷.

Wyroki Trybunału, gdy są ostateczne, mają powagę rzeczy osądzonej (res iudicata). Mają one charakter zapatrywań prawnych i nierzadko stają się bezpośrednim impulsem do podjęcia odpo-

²³    Z. Świda, Podstawy i tryb stosowania tymczasowego aresztowania w świetle reguł prawa międzynarodowego, obowiązującego kodeksu postępowania karnego i projektu zmian kodeksu postępowania karnego z 2002 roku (w:) Współczesny polski proces karny - księga ofiarowana Profesorowi Tadeuszowi Nowakowi pod redakcją S. Stachowiaka, Poznań 2002, s. 176.

²⁴    Wyrok ETPC z dnia 24 lipca 2003 r. w sprawie 46133/99 Smirnov v. Rosja, Lex nr 80332.

²⁵    Wyrok ETPC z dnia 4 października 2001 r. w sprawie 27504/95 Iłowiecki v. Polsce. Lex nr 48936.

26    wyrok ETPC z dnia 4 października 2005 r. w sprawie 9190/03 Becciev v. Mołdawia, Lex nr 157757.

²⁷    J. Skorupka, Konstytucyjny i konwencyjny standard...,

s. 59._

Wiedza Prawnicza nr 1/2010 Strona 14