9773562670

zbyt wiele, a wiadomości są tak rozproszone, że właściwie w celu zestawienia odpowiedniej bazy źródłowej trzeba przebadać wszystkie dostępne źródła z danego terenu, a także wiele źródeł z terenów sąsiednich oraz z czasów wcześniejszych i późniejszych. Uwzględniać trzeba nie tylko zwarte i bezpośrednio do tematu odnoszące się źródła, jak rachunki budowy lub kontrakty zawierane z budowniczymi, ale też źródła prawne, obyczajowe i inne, zawierające często bardzo nikłe wiadomości o rozwoju budownictwa, niemniej jednak cenne. Nie można ograniczać się przy tym do źródeł pochodzących bezpośrednio z badanego terytorium, ale wyzyskać trzeba źródła z terenów sąsiednich, a także z bardziej odległych krajów - w praktyce z całej niemal średniowiecznej Europy — szukając tam nie tylko materiałów porównawczych, ale też ważnych uzupełnień właściwego materiału źródłowego. Wiele zagadnień z historii budownictwa małopolskiego można wyjaśnić, sięgając do źródeł mazowieckich, śląskich, wielkopolskich, a nawet niemieckich i francuskich. Niektóre bowiem przepisy i zwyczaje budowlane znane były w całej Europie, aczkolwiek pamiętać też należy o regionalizmie średniowiecznego budownictwa. Dlatego celowe tu będzie przedstawienie najważniejszych typów źródeł i ich charakterystyki z punktu widzenia użyteczności dla historii budownictwa, nie ograniczając się tylko do materiałów małopolskich.

Rachunki budowy, niewątpliwie najbogatsze i najcenniejsze źródła do historii budownictwa, pozwalają odtworzyć z największą dokładnością czas powstania budowli i chronologię faz budowy oraz nasilenie prac budowlanych w poszczególnych okresach. Informują wyczerpująco o zużytych materiałach budowlanych, transporcie, narzędziach, zatrudnionych rzemieślnikach, o warunkach najmu, o rodzaju wynagrodzenia najemników, o ogólnych kosztach budowy, o dopływie pieniędzy. Niestety, rzadko tylko historyk jest w tak szczęśliwym położeniu, by dysponował kompletnymi rachunkami budowy i by rachunki te były prowadzone odpowiednio dokładnie i przejrzyście. W najlepszej sytuacji są historycy angielscy, którzy w Public Record Office mają blisko 1500 rachunków budowli królewskich od Henryka III do Karola I, nie licząc rachunków budowli kościelnych i rachunków rozproszonych po innych archiwach²⁷. Inne kraje nie mają tak obfitej dokumentacji. Rachunki budowy z XIII —XV w. w Polsce są rzadkością. Posiadamy fragmentaryczne rachunki z prac budowlanych na zamku w Nowym Korczynie z lat 1403—1408²⁸, częściowe rachunki budowy kościoła Bożego Ciała

²⁷    Knopp, Jones, The Mediaeval Mason, s. 5.

²⁸    Rachunki z prac budowlanych na zamku w Nowym Mieście Korczynie w latach 1403—1408, wyd. J. Karwasińska, „Kwartalnik HKM" IV, 1956, nr 2, zeszyt dodatkowy.