CCI20111111180

po drugiej są tak duże, że jeden człowiek nie jest w stanie ich spełniać; wobec tego sterowanie ręczne zastępuje się coraz szerzej automatycznym (samoczynnym). Wymaga ono szeregu bardziej złożonych aparatów, jak wyłączniki automatyczne, styczniki, przekaźniki, aparaty do przyłączania i wyłączania na odległość i dlatego nazywamy je często sterowaniem zdalnym.

Zastosowanie sterowania automatycznego znacznie podnosi wydajność pracy i przyczynia się do oszczędniejszego zużycia energii.

Silniki uruchamiane rzadko przyłącza się do sieci za pomocą łączników ręcznych o budowie nożowej, a także przy zastosowaniu rozruszników ręcznych, przełączników ręcznych (np. przełącznik gwiazda-trójkąt).

W urządzeniach napędowych wymagających częstego urucha-

Rys. 16-2. Nastawnik •walcowy: a — styki ruchome, b — styki nieruchome, p — przegrody z materiału izolacyjnego, k — pokrętło

miania i wyłączania silnika, a także regulowania jego biegu, np. w urządzeniach dźwigowych i walcowniczych, w tramwajach, stosuje się nastawniki sterujące współpracujące z opornikami rozru-chowo-regulacyjnymi. Umożliwiają one dokonywanie przełączeń w obwodach silnika pod obciążeniem przy zachowaniu ściśle określonej kolejności łączeń, a także zmiany prędkości obrotowej i kierunku wirowania silników.

Rys. 16-2 przedstawia konstrukcje nastawnika walcowego. Na walcu nastawnika osadzone są płytki ruchome a o powierzchni cylindrycznej. Płytki te są połączone z sekcjami opornika. Podczas obracania pokrętłem k walca styki ruchome a podchodzą kolejno pod sprężynujące styki nieruchome b, zwane również palcami stykowymi. W ten sposób wprowadza się do obwodu odpowiednie opory. Powierzchnie płytek ruchomych i płytek (Stykowych podczas częstych łączeń i wyłączeń narażone są na opalenie i uszkodzenie przez powstający przy przerywaniu obwodu łuk elektryczny. W celu .gaszenia luku stosuje się często specjalne cewki wydmuchowe. Płynący przez nie prąd, przerywany przez styk, wytwarza pole magnetyczne wypychające łuk elektryczny, co przyspiesza jego zgaszenie. Poszczególne styki są przedzielone przegrodami p z ogniotrwałego materiału izolacyjnego zapobiegającego zwarciom między sąsiednimi stykami.

Stosowane w elektrycznych urządzeniach napędowych oporniki w zależności od przeznaczenia można podzielić na rozruchowe i regulacyjne. Podział ten jest istotny ze względu na charakter pracy opornika.

Oporniki rozruchowe włącza się do obwodu silnika tylko na czas rozruchu, wobec czego jego elementy oporowe pracują w ciągu krótkiego czasu i przez to dobiera się je na obciążenie krótkotrwałe. Natomiast, oporniki regulacyjne włącza się do obwodu podczas pracy i to nieraz na stały przeciąg pracy silnika. Elementy oporowe oporników regulacyjnych oblicza się więc na obciążenie trwałe. Toteż opornik regulacyjny wypada w wymiarach znacznie większy od opornika rozruchowego przeznaczonego na ten sam prąd i wykonanego z tego samego materiału oporowego.

Ze względu na stosowane do budowy oporników materiały oporowe rozróżnia się oporniki metalowe i płynowe.

W opornikach metalowych stosuje się najczęściej gotowe elementy oporowe żeliwne lub taśmy i druty ze stali lub ehromonikie-liny, nawinięte spiralnie na walcach porcelanowych lub azbestowych.

Konstrukcja oporników musi zapewniać stały odpływ ciepła wywiązującego .się w jego elementach oporowych. Ze względu na sposób chłodzenia rozróżnia się oporniki powietrzne i olejowe.

Oporniki powietrzne stosuje się jako regulacyjne i rozruchowe przy większej 'częstości rozruchów, a to dzięki zapewnionemu w nich dobremu przepływowi powietrza chłodzącego elementy oporowe.

W opornikach olejowych elementy oporowe są zanurzone w oleju transformatorowym wypełniającym naczynie opornika. Wadą

361