9773562681

ROZDZIAŁ I

UWAGI WSTĘPNE I

Budownictwo i architektura — terminy te są powszechnie znane, używane i rozumiane. Okazuje się jednak, że jest niezmiernie trudno ściśle zdefiniować te dwa pojęcia i dokładnie określić, co wchodzi w zakres każdego z nich, oraz wskazać, jaki jest wzajemny stosunek budownictwa i architektury

Wśród historyków architektury rozpowszechniony jest pogląd — wywodzący się jeszcze od teoretyków epoki renesansu — iż budownictwo tworzy rozmaite budowle użyteczne dla człowieka, natomiast dziełem architektury są tylko budowle wznoszone według pewnych założeń estetycznych². W badaniach historycznych podział taki jest jednak nie do

' Wystarczy zajrzeć do kilku ostatnio wydanych podręczników budownictwa, historii architektury oraz słowników i encyklopedii architektury, nie mówiąc już o pracach monograficznych, by przekonać się, że istnieje ogromna różnorodność poglądów na sprawę zakresu pojęć „budownictwo" i „architektura" oraz ich wzajemnego stosunku. Nie zamierzam tutaj omawiać tych poglądów ani też podejmować z nimi polemiki, gdyż w pracy niniejszej jest to zbędne. Zaznaczam tylko, iż problem jest dyskusyjny, a właściwie żadne z dotychczas proponowanych rozwiązań nie zadowala wszystkich zainteresowanych, tj. zarówno architektów, historyków architektury, jak też historyków sztuki, techniki, stosunków gospodarczych czy kultury materialnej. Por. znakomitą pracę włoskiego historyka architektury B. Zevi, Architectura in nucę, Venezia — Roma 1960, rozważania o definicji architektury i o stosunku architektury do budownictwa.

² Zob. np. N. Pevsner, An Outline of European Architecture, London 1953, wyd. 4, s. 21: „Nearly everything that encloses space on a scalę sufficient for a human being to move in is a building; the term of architecture applies only to buildings designed with a view to aesthetic appeal"; T. Broniewski, Historia architektury w zarysie, Wrocław 1959, s. 9: „Architektura tworzy budowle celowe o cechach artystycznych. Najbardziej jednak użytkowe dzieło budownictwa nie jest tworem architektury, o ile nie posiada znamion świadomie skomponowanego dzieła sztuki". Cytuję oczywiście tylko przykładowo te dwie niedawno wydane i bardzo popularne książki o historii architektury.