117829812

6

(8. PFK, tom 7.) Marta Andrzejewska (1), Anna Bodnar (2)

Zauważono, że 1) neuroleptyki (leki działające na dwa układy neuroprzekaźników, dopaminergiczny i serotoninergiczny, stosowane w leczeniu objawów psychotycznych) działają korzystnie, eliminując symptomy psychotyczne, nie mają wpływu na deficyty neurokognitywne (co wskazuje na niezależność mechanizmów leżących u podstaw objawów psychotycznych i zaburzeń poznawczych; 2) Istnieje duże prawdopodobieństwo udziału deficytów neurokognitywnych w powstawaniu pozytywnych symptomów chorobowych; 3) Neurokognitywne deficyty są dobrym (lepszym aniżeli symptomy psychotyczne) predykatorem funkcjonowania chorego.

Zaburzenia funkcji poznawczych w chorobie afektywnej dwubiegunowej (ChAD) Jeszcze do niedawna w ogóle nie analizowano deficytów poznawczych w ChAD. Być może powodem takiego stanu rzeczy stała się historyczna zaszłość - na początku XX wieku wybitny niemiecki psychiatra, Emil Kraepelin, a potem wraz z nim inni badacze utrzymywali, że obniżenie funkcji poznawczych jest właściwe tylko dla schizofrenii. Nie łączono deficytów poznawczych z chorobą afektywną dwubiegunową (1913; za: Suwalska i in., 2008). Jednakże od około dwóch dekad zaczęto prowadzić badania oceniające funkcje poznawcze chorych z zaburzeniami afektywnymi (maniakalno-depresyjnymi). Jeden z kluczowych wniosków jaki wypływa z tych badań wskazuje, że od 30% do 50% pacjentów po ustąpieniu objawów afektywnych nie powraca do takiej sprawności funkcjonalnej, jaką dysponowali przed chorobą, co prawdopodobnie wynika z zaburzeń w domenie poznawczej (Goodwin i Jamison 1990). W chorobie afektywnej dwubiegunowej zaburzeniu ulegają takie komponenty poznawcze, jak pamięć, uwaga, zdolność koncentracji czy funkcje wykonawcze. W tabeli 1.2 zaprezentowano deficyty poznawcze oraz wskazano fazę choroby, w której występują.

Procesy poznawcze	Mania	Depresja	Remisja (stan wyrównanego nastroju)
Myślenie anastroficzne	+
Myślenie katastroficzne		+
Utrzymywanie uwagi	+	+	+
Selektywność uwagi	+	+	+
Podejmowanie decyzji	+
Elastyczność poznawcza	+	+	+
Fluencja słowna		+	+
Uczenie się werbalne	+	+	+
Szybkość psychomotoryczna			+
Pamięć werbalna	+		+

Tabela 1.2. Występowanie deficytów poznawczych (+) bądź ich brak (-) i ich związek z przebiegiem ChAD

Hiszpańscy badacze, Colom i Vieta określają myślenie osób będących w stanie manii myśleniem „anastroficznym” (2007, za: Rybakowski, 2009). Nazwa ta powstała w kontraście do myślenia katastroficznego obecnego w depresji. Myślenie anastro-ficzne obejmuje specyficznie zmodyfikowane procesy przetwarzania informacji, które dotyczą myślenia o sobie i o swojej przyszłości. Cechami wyróżniającymi myślenie anastroficzne są nadmierne poczucie własnej wartości, pozytywna interpretacja otaczającej rzeczywistości i nieuzasadnione optymistyczne nastawienie do przyszłości.