1194638885

pierwsze wystąpienie państwa ukraińskiego jako strony w międzynarodowych traktatach politycznych. W istniejącej sytuacji słabością Ukraińców było to. iz na arenie międzynarodowej ukazali się jako protegowani Niemiec i Austro Węgier, które juz wkrótce stanęły w obliczu przegranej wojny na zachodzie¹’. Owo związanie się ruchu ukraińskiego z państwami centralnymi miałodalekosięzne i negatywne konsekwencje dla późniejszych wysiłków ukraińskich, zmierzających do uzyskania poparcia ze strony zwycięskich w I wojnie światowej mocarstw Ententy⁵⁰.

W wyniku rewolucji rosyjskiej, klęski wojennej państw centralnych i rozpadu Austro-Węgier, zarysowała się przed Ukraińcami możliwość budowy własnego niepodległego państwa²¹. Istniejący uprzednio podział nie został jednakże przezwyciężony. co doprowadziło początkowo do powstania dwóch niezależnych państw ukraińskich - Ukraińskiej Republiki Ludowej (URL)²² i Zachodnio-Ukra-

19    Z traktatem brzeskim wiąże się sprawa Chełmszczyzny. Zraziła ona Polaków do powstającej URL. Gubernię tę. w granicach wyznaczonych przez Rosjan w 1912 r.. Ukraińcy określali jako własną, podając jej skład etniczny według spisu ros z 1897 r.: 52,6% Ukraińców. 3.7% Rosjan. 24.4% Polaków. IS.3%Zydów.S. DnistrianskyLop. cit.. s. 100. Ilustrując stosunki polsko-ukraińskie w Galicji, warto wspomnieć, iz po traktacie brzeskim oddającym Chełmszczyznę Ukrainie, arcybiskup Andrzej Szcp tycki - metropolita greckokatolicki Lwowa - złozył rządowi austro węgierskiemu podziękowanie w Izbic Panów (izba wyzsza parlamentu austriackiego), a jego brat. Stanisław Szeptycki, wówczas gen. c.k. armii, na znak protestu przeciw tej decyzji, zgłosił rezygnację ze stanowiska austriackiego generałgubernatora w Lublinie. R Torzecki. Z problematyki.... s. 154-155.

20    N.Andrusiak.opisującokrucieństwastosowaneprzezc.k. armię wobec Ukraińców galicyj skich posądzanych o rusotilstwo, twierdzi, iz powstała we Lwowie z. chwilą wybuchu wojny Główna Rada Ukraińska (Hołowna Ukrajinska Rada IłUR) miała zamiar zwróeicsięo pomoc do Ententy. jak zrobili toCr.csi. ale okrucieństwa okupacji rosyjskiej, a głównie uwięzienie i wywiezienie arcybiskupa A. Szeptyckiego, uniemożliwiły jej takie działanie. N. Andrusiak.op. cit.. S.37S 37& O stosunku Rosji do sprawy ukraińskie) w 1 wojnie światowej patrz: L. Wasilewski. Ukraińsko sprawa narottona w jej rozwoju historycznym. Warszawa Kraków 1925. s. 125-130.

21    CRU w maju 1917 r. zażądała ml Rządu Tymczasowego m.in. wysunięcia kwestii ukraińskiej na Kongresie Pokojowym, łącznie zesprawą Galicji, ale Rząd Tymczasowy prośbę lęodrzucił. Centralna Raiła na Ukrainie - Referat Biura Prac Kongresowych. .Przegląd Dyplomatyczny’. R. II. czerwiec 1920. nr 6. s. 271 - tu błędna data powstania CRU 7(20) III 1917 r. patrz przypis 7.

22    O proklamowaniu niepodległości URL (Ukrajinska Narodna Respublika - UNR) 2211918 r. i dalszym rozwoju sytuacji politycznej na Ukrainie Naddnieprzańskiej patrz: T. Dąbkowski. op. cit.. s.81-86.115:L Hass. WrrójkącieUkraina Wdfykan-Polska wiatach 19191920.(Polityko międzynarodowo w optyce ukramskicgoburzuozyjnegopoliłyka ruH^tskirgo). .Dzieje Najnowsze" R. XII. 1980. ł I. s. 15: T. Hunczak.op.eit.. s. 125 154: J. Krasuski. .Między wojnami - Polityka zagraniczna ił Rzeczypospolitej. Warszawa 1985. s. 22-23: K. Lewandowski. Sprawa ukrainskd w polityce zagraniczne; Czechosłowacji w latach 1918-1932. Wrocław 1974. s. 46; ulem. Międzynarodowe u warunkowania powstania państwowości ukraińskiej w I9ł7r. .Studia z. Dziejów ZSRR i Europy Środkowej", t. XVI. 1980. s. 73 103: J. Radziejowski. Ruch narodowy i rewolucyjny na Ukrainie wokrrsic działalności Centralnej Rddyóndrzec 1917 kwiecień 1918). .Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej*, t. IX. 1973. s. 52 84: T. Olszanski. op. cit.. s. 38-81: N-N.. Bereiłejskyj myr..., s. I: M. W. Samyjlowycz. Miside wełykyrh rokowyn. .Diło’ 1932.21(12.970). subota 30 sicznia. s. I: L Wasilewski, op. cit.. s 147 190.

ińskiej Republiki Ludowej (ZURLP. Pierwsze z nich znalazło się w konflikcie z Rosją, zarówno „czerwoną"²⁴, jak i „białą"¹⁵, drugie zas stanęło w obliczu wojny z Polską, a formalne połączenie się obu republik ukraińskich²⁴ dodatkowo skomplikowało ową sytuację. Militarny nacisk bolszewików i polityczny oraz wojskowy wysiłek „białej" Rosji, skierowany przeciw URL, nie pozostawały bez echa w Paryżu. Podobnie działania polskie wymierzone w ZURL silnie ważyły na decyzjach zwycięskich mocarstw. Obradujący w stolicy Francji przedstawiciele triumfującej koalicji nie mieli więc łatwego zadania, mimo ze odpowiednie wydziały poszczególnych ministerstw spraw zagranicznych w ramach przygotowań do tak ważnego dzieła, jakim była budowa nowego porządku europejskiego po wielkiej wojnie, podjęły studia także nad kwestią ukraińską²⁷.

Zanim Konferencja Paryska rozpoczęła swoje obrady, zwycięskie Mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone stanęły przed problemem polsko-ukraińskiej wojny o Lwów. rozpoczętej l X11918 roku²*. Nie był to jedyny tego typu konflikt zbrojny pomiędzy rodzącymi się w Europie Środkowo-Wschodniej państwami, stąd tez Rada Najwyższa na posiedzeniu w dniu 24 11919 r.. na wniosek prezy-

23    O powstaniu ZURl.l7.UNR Zachidno Ukrajinska NarodniaRcspubłyka brzmienie halickie. Zachidnoukrajinska Narodna Respublika brzmienie naddnieprzańskie) patrz N. Andrusiak.op.cit.. s_ 379; H. Batowski. Linia Curzona a była Galicja Wschodnia. -Z dziciów stosunków polsko radzieckich. Studia i materiały", t. III. 1968. s. I72;T. Dąbkowski.op.cit.. s.87 89.108 265: T. Hunczak.op.cit.. s. lS5-lb-t;M Kozłowski.op cii..*. 109-126; K. Lewandowski.Sprawa ukraińska .*.38 40;G. Łukomski. C. Partacz. B. Polak. op. cit.. s. S4-66.7S 80: T. Olszanski. op. cit.. s. 82 87: F- Prus. Władyka Swtętojurski. . *. 64: H W. V. Temperley. op. cit.. I. IV.s. 104 105. R Torzecki. Kwestia ukraińska-., s. 26: L Wasilewski, op. cit.. s. 190-196; Z. Zaks. Radziecka Rosja i Ukraina wobec sprawy państwowej przynależności Galicji Wschodniej 1920I923..Zdzicj<>w*tosunkówpolsko radzieckich.Studia i materiały’!. VI. 1970.*.79.

24    W styczniu 1919 r. bolszewicy zajęli Charków, skutkiem czego 18119)9 r. Dyrektoriat URL wypowiedział wojnę Rosji Sowieckiej. K. Lewandowski. Sprawa ukraińska.-. *. 47.

25    Papers Relałing to the foreign Rclalions o/ łhe United States. The Paris Pcace Confrcnce I9J9 (dalej PPC). 1.1. s. 273.1.11. s. 465 466.

26    Odnośny układ zawarto 311919 r. Uroczyste ogłoszenie aktu federacp URL i ZURL miało miejsce w Kijowie 2211919 r. Patrz:T. Dzikowski.op.cit.s. 118; A. Deruga. Początek rokowa no sojusz między Piłsudskim a Pcllurą (styczeń-liptcc 1919). „Z dziejów stosunków polsko radzieckich. Studia i Materiały* t. VI. 1970. s. 48; & Dmstrianskyi.op cit.. s. 74: K. Lewandowski. Sprawa ukraińska ...s. 49: SPKP. t li. Warszawa 1967.s. 213:T. Hunczak.op cit.. s. 160: L. Wasilewski, op.cit..*. 196 197; Z. Zaks. Galicja Wschodnia w polityce Zachodnio Ukraińskiej Republiki Ludowej i Ukraińskiej Republiki Ludowej w drugiej połowic 1919 r.. [w:] Naród i państwo. Proce ofiarowane Henrykowi la błońskiemu w 66 roczm<( urodzin, red. T. Cieślak. Warszawa 1969. s. 387.

27    PPC. t I. s. 38 39. S1-5Z 60-68.85 88.112.194 195. 301-312; SPKP. t I. Warszawa 19«>S. s. S8; E. Romer. Dzienniki z roku 1919. (I) Konferencja Pokojowa w Paryżu. ..Miesięcznik Literacki*, marzec 1983. nr 3(197).*. 93-97: M. Rudnyckyj. Ukrajina na Myrowij Kon/rrenciji. rcc. książki llko Borszczak. LUkraine la Conference dr ła Paii (19191923). Paris 1938. ss. 188. .Dilo* 1938.100(14.932). srreda II trawnia. s. 3.

28    PPC.I. I. s. 288.

?5