1194638887

denta USA Woodrowa Wilsona, wydała orędzie do rządów nowo powstających państw europejskich, domagając się zaprzestania wzajemnych walk i ostrzegając. ze „Posiadanie (danego terytorium - P.7..) zdobyte silą. poważnie zaszkodzi roszczeniom tych. którzy uciekli się do podobnych środków"”.

W przypadku konfliktu o Galicję Wschodnią, zarówno Polacy, jak i Ukraińcy, podjęli wśród zbierających się w Paryżu przedstawicieli zwycięskich państw, szeroką akcję propagandową, przedstawiając materiały ukazujące własne racje i oskarżające przeciwnika⁵⁰. Argumentacja strony polskiej, obok przytaczania racji historycznych, etnicznych i kulturowych, szła w kierunku wykazania, iz ZURL i jej armia (HA - Hałycka Armija) są intrygą austriacko-niemiecką. Powoływano się na przykłady współpracy ukraińsko-niemieckiej z okresu I wojny światowej, czego traktat w Brześciu Litewskim, odrywający Chełmszczyznę od Polski, był drastycznym przykładem*¹. Fakt. iz znaczny procent korpusu oficerskiego Halickiej Armii był złozony z Niemców (głównie Austriaków), dostarczał Polakom kolejnych ważkich dowodów na poparcie tej tezy³².

Dyplomacja ZURL. kierowana przez doktora Jewhena Petruszewycza. starała się ze swej strony wykazać, ze jej poczynania polityczne są jedynie wypełnieniem programu samostanowienia narodów, zawartego w czternastu punktach ogłoszonych przez prezydenta Wilsona 8 I 1918 roku. Deklarowała jednocześnie wolę podporządkowania się decyzji wielkich mocarstw, stwierdzając. iz „Konstytuując nasze państwo we Lwowie 19 października tego roku wyznaczyliśmy linię graniczną naszego państwa, która jest jedynie tymczasową, w oczekiwaniu Twojej decyzji Panie Prezydencie". Zapewniając o „antyanar-chicznym" charakterze rządów ZURL. oskarżała Polskę, ze działając „za cichą zgodą dawnego Cesarza Austrii", zamierza podbić ziemie zamieszkane przez Ukraińców. Wskazywała na negatywną rolę Polaków, którzy wraz z Węgrami i Rumunami stanowili, jak twierdziła, warstwę panującą na tych obszarach. Odrzucała oskarżenia o współdziałanie z Niemcami i groziła niemożnością opanowania zwrotu mas ku bolszewizmowi. jeśli „Naród ukraiński zostałby opuszczony przez nowe triumfujące demokracje"³³. Ukraińcy prosili więc wiel-

29    PPC. t. III. s.715: D. Lloyd Gcorge. Prawda o traktacie wersalskim. 1.1. Warszawa b.d.w.s. 276-277.

30    Archiwum Polityczne Ignacego Paderewskiego (dalej APIP). t. II. s. 3.9 (informacja o pracy I. Pannenko. Lu Galicę payspolonais. Paris 1919). 14 15: inny przykład wydawnictwa polskiego Do eumenrs Ruthtno Ukrainiens. Paris Mai 1919. oba wydane przez Bureau Polonaisc dc Publications Politiques. Przykład ze strony ukraińskiej. & Dnistrianskyi. op. cit. O tym zagadnieniu patrz tez: M. M Drozdowski. Ignacy lun Paderewski Zarys biografii politycznej. Warszawa 1981. s. 143.

31    PPC. t. II. s. 410-412: SPKP. LII.% 225 226.

32    T. Dobkowski, op. cit..s. 125.

33    PPC. t. II. s. 195 196: SPKP. t. II.s. 250.

kie mocarslwa o wywarcie na rząd polski nacisku w celu wymuszenia na nim ewakuacji Galicji Wschodniej, jednocześnie zarzucając Polakom okrucieństwo i stosowanie terroru”. W kontekście owych oskarżeń, znacznych trudności przyczynił Polsce pogrom Żydów we Lwowie dokonany w chwili, gdy miasto znajdowało się juz w rękach Wojska Polskiego”.

Obraz sytuacji politycznej w Galicji Wschodniej, ukazywany w materiałach obu walczących stron, weryfikowany był przez informacje pozostających na miejscu lub w pobliżu ogniska konfliktu przedstawicieli wielkich mocarstw. Należy stwierdzić, iz rzetelność niektórych z nich była drastycznie niska”. Jednakże obok początkowych, ogólnikowych doniesień o współdziałaniu Niemców z Halicką Armią”, akcja wywiadowcza, jeśli można ją tak nazwać, prowadzona przez owe państwa, przyniosła również poważne rezultaty, ciążące na sprawie ukraińskiej w sposób bardziej istotny.

2. Ston kwestii ukraińskiej no arenie międzynarodowej u progu konferencji pokojowej

Rozpoczynając swe obrady w dniu 18 I 1919 r.. Paryska Konferencja Pokojowa stanęła wobec konieczności kontynuacji prób rozwiązania problemu ukraińskiego. zasygnalizowanego przedstawicielom wielkich mocarstw jeszcze przed jej oficjalnym otwarciem. Należy pamiętać, ze Ukraina Naddnieprzańska na mocy traktatu brzeskiego okupowana była przez Niemców. Od czasu rozejmu z dnia 11 XI1918 r. pomiędzy Głównymi Mocarstwami Sprzymierzonymi i Stowarzyszonymi a państwami centralnymi, w dyskusji politycznej przed Konferencją, sprawa okupacji Ukrainy przez wojska niemieckie rozpatrywana była w jej aspekcie antybolszewickim*. W okresie późniejszym, w zgodzie z interesami koalicji, jak i ze stanem faktycznym”. Niemcy zostały zmuszone do formalno prawnego zrzeczenia się wszelkich roszczeń do Ukrainy poprzez unieważnienie traktatu brzeskiego, co było jednym z warunków traktatu wersalskiego i jednym z głównych żądań, skierowanych pod adresem Berlina tak przez zwycięskie mocarstwa.

34    PPC. t. II.s. 420

35    PPC. t. II.s. 414: PPC. t. V. S.79S; SPKP. t. II.s. 250: APIP. 1.1. s. 557: M. M. Drozdowski.op.cit.. s. 141:szerzej patrz: J. Tomaszewski. Lwów 22listopada 1918 r.. .Przegląd Historyczny", t. LXXV. 1984. z. 2. s. 280 i polemika z tym artykułem I. Tomaszewski. Lwów listopad 1918. Niezwykle losypewncijo dokumenru. .Dzieje Najnowsze" 1993/94. nr 4. *. 163 173.

36    PPC. t. II. s. 430: APIP. 1.1. s. 16-20; SPKP. t. II. s. 220-221; R. Torzecki. Kwestia ukraińska. .. s. 24.

37    PPC. t. II.s. 232.429.

38    PPC. t. II. S. 64.

39    R. Torzecki. Kwestia ukraińska.... s. 23.

77